Şerbetçi otunda üretim alanları yüzde 90 düştü: ‘Tek geçim kaynağımızdı’
Biraya aromasını veren şerbetçi otunun üreticileri, sayılarının ve ekim alanlarının her yıl azalmasından şikâyetçi. 1970’lerde Pazaryeri’nin tek geçim kaynağıydı şerbetçi otu. Ülkede bir tek Pazaryeri’nde yetişiyor tek bir alıcı alıyor.
Türkiye’de bir tek Bilecik’in Pazaryeri ilçesinde üretilen şerbetçi otunda, hasat başladı. Tarlalardan yaş olarak toplanan şerbetçi otu, fabrikalarda kurutulup balya yapıldıktan sonra işlenip paketleniyor. Biranın baharatı olarak da bilinen şerbetçi otunu, Pazaryeri ve Köyleri Şerbetçiotu ve Gül Ekicileri Tarım Kooperatifi üyeleri ve Efes’le çalışan sözleşmeli üreticiler üretiyor. Bu yıl hava koşullarından dolayı üretimde azalma yaşandı, şerbetçi otunun üreticisi pazarlayamamaktan yakındı.
Allım fiyatı bu yıl kilogram başına 41 lira olarak belirlendi. Kooperatif üyelerinin 500 dekar alanda üretim yaptığını belirten Ot-Gül Kooperatifi Başkanı Zafer Kozpınar, “Eskiden 1 dekardan 1 ton ürün alıyorduk. Mevsimsel değişimler ve köklerin yaşlanması sonucunda verim, dekar başına 500 kilograma kadar düştü. Geçen yıl 500 ton yaş şerbetçi otu aldık. 2023 yılı rekoltesinde daha da düşüş bekliyoruz.” dedi.
1980’li yıllara kadar 17 bin nüfuslu Pazaryeri ilçesinin en önemli gelir kaynağı olan şerbetçi otunda TEKEL’in özelleştirilmesinin ardından üretim alanları azaldı, üretici başka ürünlere yöneldi. Geçmişte 12 bin dekarda üretilen bu stratejik bitki, şimdilerde bin 500 dekarda üretiliyor, 500 hane bu işi yapıyor.
‘FABRİKA KÜÇÜLÜYOR’
Bölgedeki tek alıcı olan Efes, birkaç yıldır küçüleceğini açıklayarak sözleşmeleri yenilemiyor. Diğer fabrikalar ise uzun zamandır ürünü ithal ediyor. Şerbetçi otu üreticileriyse sadece kendi ilçelerinde üretimi yapılan bu bitkinin stratejik bir ürün olduğuna dikkat çekiyor. Pazar sorununun çözülmesi durumunda fabrikaların ihtiyacının tamamını karşılayabileceklerini ifade eden üreticiler, fabrikanın üretime kota koymasından, her yıl alımları azaltmasından, fiyatları düşük açıklamasından ve ithalata öncelik vermesinden şikâyetçi.
Zafer Kozpınar, şerbetçiotunun 1970’lerde ilçenin tek geçim kaynağı olduğunu her geçen yıl üretim miktarının da üretici sayısının da düştüğünü dile getirdi. Kozpınar şöyle konuştu:
“Kooperatif olarak 500 dekarda üretim yapıyoruz. Ama 2-3 yıldır fabrika daralmaya gittiğini belirtiyor, sözleşmeler yenilenmiyor. Çalışacak işçi bulmakta da sıkıntılar yaşıyoruz. Şerbetçi otunda tek satıcı var tek alıcı var. 2000’li yıllardan önce 1200 üyemiz vardı, 300’e kadar düştü. Bunun 150’si üretim yapıyor. Pazar sorununu çözebilirsek üretimi de artırırız. İşi iyi biliyoruz, tek isteğimiz pazar sıkıntımızın çözülmesi.”
‘BİZ BİLİYORUZ, ÜRETİRİZ’
Şerbetçiotu, ilaç endüstrisi ve içecek sanayisinin yanı sıra ekmek mayası ve alternatif tıp alanında da kullanılıyor. Biraya aromasını, acılığını veren, bozulmasını önleyen, 8 metreye kadar uzayabilen, köklerinden her yıl yeniden yeşeren bitkinin ömrü 15-20 yıl. Tam verimliliğe ulaşması ise üç yıl sürüyor.
Üreticiler, şerbetçi otunun çok özel bir bitki olduğunu, sadece birada değil birçok hastalığın tedavisinde de kullanıldığını belirttiler. “Birada kullanıldığı için çok ilgilenmiyorlar” diyen üreticiler, dışarıdan ithal olarak alınmamasını istediler, “Biz yeteri kadar hatta fazlasıyla üretiriz.” dediler.