Sıcak havalar sağlığınızı bozmasın! Aşırı sıcaklara dikkat: İnme riskini arttırıyor...
İnme tüm dünyada sık görülen bir sağlık sorunu… Aşırı sıcak havalarda ise daha da artış gösteriyor. Bu nedenle özellikle risk grubundakilerin her zamankinden çok dikkatli olması gerekiyor.
Yaz sıcaklıkları iyiden iyiye kendini göstermeye başladı. Ancak tıpkı soğuk hava gibi sıcak hava da dikkat edilmezse pek çok sağlık sorununa davetiye çıkarıyor. Sıcak havayla birlikte artışa geçen sağlık sorunlarından biri; inme…
Halk arasında genellikle felç olarak bilinen inme, aslında beyne giden kan akımının aniden kesilmesiyle meydana gelen bir tablo. İnmenin artan sıcaklıkla ilişkisi ise yapılan pek çok araştırmayla gözler önüne seriliyor. Bu araştırmalardan biri de Almanya’da yapıldı. Helmholtz Münih Araştırma Merkezi liderliğindeki bir ekip inme araştırması gerçekleştirdi. Araştırmada gece saatlerine özel bir parantez açıldı. Gece sıcaklıkları Almanya'nın Augsburg şehrinde kaydedilen felç vakalarının sayısıyla 15 yıl boyunca eşleştirilerek, aşırı sıcak günlerde felç riskinde istatistiksel olarak anlamlı bir artış tespit edildi.
TRT Haber'den Mine Yagıcı Çiftci'nin haberine göre sıcaklık artışıyla inme arasında nasıl bir ilişki var? Özellikle kimler risk altında? Neden özellikle geceleri inme riski artıyor? Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nöroloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nazire Afşar’la merak edilen sorulara yanıt aradık.
SICAK HAVAYLA İNME ARASINDA NASIL BİR İLİŞKİ VAR?
Aşırı sıcak havalarda inme vakalarında artışın olduğunu doğrulayan Prof. Dr. Afşar, Çin’de ve Avrupa’da yapılan çeşitli araştırmalara dikkat çekerek, “Çoklu alanlarda yapılmış çalışmalar var. Burada görülen iki konu dikkatimizi çekiyor. Biri aşırı sıcaklarda genel inme rakamlarında artış görülüyor. İkincisi ise inmeden ölümlerdeki artış” diyor.
Son yıllarda sıcak havayla inme arasında bir ilişki gözlendiğine dikkat çeken Prof. Dr. Afşar, bunun pek çok nedeni olduğunu ifade ediyor:
“Kalp damar sistemimiz vücudun ısı düzenlemesiyle ilişkili… Dolayısıyla dışarısı çok ısındığında, çok aşırı ısıya maruz kaldığımızda kalp damar sistemine stres biniyor. Bu stresle beraber kan basıncı yükselebiliyor. Bu inme için bir risk faktörü. Bir diğeri de pıhtılaşmaya yatkınlık. Bunun dışında bağırsaktaki bakterilerin değişime uğramasıyla yine damar duvarı rahatsızlanıyor. Bunların her biri inme riskini artırıyor.”
Susuz kalmak da bir diğer neden… “Sıcak havalarda çok terliyoruz. Hem tuz hem de su kaybediyoruz. Dolayısıyla da kanın akışkanlığı azalıyor, pıhtılaşmaya yakınlık artıyor” diye konuşuyor Prof. Dr. Afşar.
KİMLER İNME RİSKİNİ TAŞIYOR?
Peki özellikle kimler aşırı sıcaklarda inme riski altında? Sıcak havadan bağımsız olarak normalde de inme riski taşıyan kişilere dikkat çeken Prof. Dr. Afşar şöyle konuşuyor:
“Yüksek tansiyon, şeker hastalığı, yüksek kolesterol seviyesi, sigara tüketimi, kalp ritim bozuklukları, hareketsiz yaşam, aşırı kilo bilinen inme riskleri. Bu riskleri taşıyan kişilerin sıcağa maruziyetle birlikte biraz daha inme geçirme oranları artıyor.”
Bu noktada önemli noktaya vurgu yapan Prof. Dr. Afşar, “Maalesef hala birçok kişi ilaçlarını kullanmıyor ya da çok düzensiz kullanıyor. Özellikle de tansiyon ilaçlarını… Üstüne bir de sıcak hava geldiğinde tabii ki istemeyen sonuçlar ortaya çıkmış oluyor” diyor.
İNME RİSKİNE KARŞI SU TÜKETİME DİKKAT
Özellikle sıcak havalarda inme riskine karşı birtakım önlemler alınması gerekiyor. Bu noktada yeniden Prof. Dr. Afşar'a kulak veriyoruz:
“Su tüketimimizin iyi olması gerekiyor. Çay kahve içmek buna dahil değil. Bir diğeri ise özellikle ortam sıcak bile olsa iyi havalandırılmış olmalı. Çünkü vücut terlediğinde dışarı ısı atıyor. O teri hızlıca soğutabilirsek vücudun serinlemesine yardımcı oluyoruz. Aşırı sıcak günlerde soğuk duş ve soğuk kompreslerle vücut soğuk tutulmalı. Yüksek tansiyon, kalp ya da şeker gibi ilaçların da düzenli kullanılması gerekiyor.”
GECELERİ İNME RİSKİ ARTIYOR
Sıcak havalarda özellikle gece inme riski artıyor. Peki neden? Bunun pek çok nedeni olduğunu söylüyor Prof. Dr. Afşar:
“Küresel ısınmaya bağlı değişiklikler gece daha fazla. Yani gece ortalama sıcaklıklar daha çabuk yükseliyor. Zaten gece vücudun savunma mekanizması, kortizol düzeyi en düşükte oluyor. Özellikle sabaha karşı kan basıncı bazı insanlarda yükseliyor. Genel olarak sıcak olmasa da yine pıhtılaşma sistemleri gece özellikle de sabaha karşı daha aktif oluyor. Yapılan araştırmalarda ortalamanın çok üstünde olan çok aşırı sıcak gecelerde gerçekten inme sayısının arttığı gözleniyor. Bu gruptaki risk yaşlı kişilerde biraz daha yüksek görülüyor. Bu nedenle özellikle geceleri iyi havalandırılmış odada yatmak büyük önem taşıyor. Yine çok sıcak gecelerde bol su tüketilmesi gerekiyor.”
İNME NEDİR?
Vücudun bir kısmında veya tamamında hareket yetisinin kaybolduğu durumlar inme yani felç olarak adlandırılır. Kalp krizinde olduğu gibi inme de kan damarlarında meydana gelen bir kanama, tıkanıklık veya daralmanın sonucunda ortaya çıkan serebrovasküler bir sağlık sorunudur.
İNME BELİRTİLERİ NELERDİR?
İnme belirtilerinin erken dönemde fark edilmesi ve vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşundan yardım alınması inmeye bağlı kalıcı hasarların veya ölüm riskini en aza indirir. Bu nedenle inme belirtileri iyi bilinmelidir. Felç belirtileri ani bir şekilde ortaya çıkar. Amerikan İnme Derneği tarafından belirlenen FAST(Yüz-Kol-Konuşma-Zaman) skalası inme belirtilerinin erken dönemde fark edilmesi yardımcı olur. FAST skalasına göre gülerken yüzün bir tarafında hareketsizlik veya hissizlik inme belirtisi olabilir. Yüz bölgesinde olduğu gibi kol bölgesinde de hareketsizlik, hissizlik veya bir kolun diğerinden erken düşmesi inme belirtileri arasındadır. FAST skalasına göre felcin bir diğer belirtisi de hasta konuşurken görülür. İnve vakalarında konuşurken kişi düzgün cümleler kuramaz veya hiç konuşamaz. FAST skalasına göre bu belirtilerin fark edilmesi aninde vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşu aranmalı ve yardım istenmelidir.İnme belirtileri beynin etkilendiği bölgeye göre de değişiklik gösterebilir. Örneğin; inme beynin sol tarafını etkilerde belirtiler vücudun sağ tarafında hissedilir. Yaygın olarak görülen diğer inme belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Vücudun tek tarafında görülen yüz, kol ve/veya bacakta hissizlik ve güç kaybı,
- Bilinç bulanıklığı veya hafıza kaybı,
- Düzgün cümleler kuramama, peltek konuşma veya hiç konuşamama,
- Kaslardaki güç kaybına bağlı olarak yutkunma güçlüğü,
- Dengesizlik, yürümekte güçlük çekme veya yürüyememe,
- Tek gözde veya her iki gözde görme kaybı,
- Şiddetli ve ani başlayan baş ağrısı,
- Baş dönmesi.
YAZIN EN SAĞLIKLI SERİNLEME YOLLARI NELERDİR?
Güneş çarpmasında tuzlu ayran için
Güneş çarpması olduğunda hastayı mutlaka serin bir yere almak gerekir. Onu yavaş yavaş soğutmak ve sıvı takviyesi yapmak gerekir. Kişinin bilinci açık ise tuzlu bir ayran içirilebilir. Yavaş yavaş buz ile kompresler de yapılabilir.
Tansiyon ilacınızın yaz ayarını yaptırın
Tansiyon hastaları; yaz aylarında sıcak havalarda en sık karşılaştıkları tansiyon düşmesi sorununa karşı önlem almalıdır. Tansiyon sık sık ölçtürülmeli, yaz ayı başlangıcında rutin doktor muayenesi yaptırılmalıdır. Tansiyon düşme problemi sıklıkla hissediliyorsa, vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır. Yaz aylarında kullanılan tansiyon ilaçlarının dozları da sıcaklara göre ayarlanmalı, ilaçların yaz ayarı yapılmalıdır.
Hipertansiyon hastaları yazın tuzu artırabilir
Yazın oluşan tuz kaybı nedeniyle sodyum, potasyum, magnezyum içeren içeceklerin tüketilmesi önemlidir. Kalp hastalığı veya hipertansiyonu olup, tuzsuz diyet alan kişiler dışında gıdalarla tuz alımı artırılmalıdır. Tuz kısıtlaması olanlar ise; sıvı ve tuz kaybı yönünden çok dikkatli olmalıdır. Yazın tuzsuz diyet yapan hipertansiyon hastaları tuz kaybını önlemek için doktorlarına danışarak tuz tüketimini belirlemelidir. Durumlarına göre bir miktar tuz tüketimini artırabilirler.
Kronik yorgunluğa karşı ılık duş alın
Sıcaklara bağlı olarak ortaya çıkan kronik yorgunluğu engellemeye karşı, dengeli beslenme ve düzenli uyku önemlidir. Özellikle ılık duş, canlandırıcı etki yaratabilir. Yeterli besin alınması, vitamin ve mineral desteği de kronik yorgunluğa karşı alınması gereken önlemlerdir.
Sıcaklarda iyi uykunun sırrı pamuklu yatak takımları
Sıcak havalarda sağlıklı ve kaliteli bir uyku uyumak için de beslenme kurallarına dikkat etmeli ve iyi bir uyku ortamı oluşturmalıdır. Öncelikle akşam yemeklerinde ağır, yağlı yemeklerden ve kafeinden kaçınmalıdır. Bunlar uykuya dalmayı güçleştirir veya kalitesini bozar. Uyunacak yerin havadar olmasına, çarşaf, yastık kılıfı ve pikenin de pamuklu ürünlerden seçilmesine dikkat edilmelidir.
Sıcak kramplarına karşı tuzlu sıvı tüketin
Kramplar, kısa fakat tekrarlayıcı ve can yakıcı olabilir. Vücut ısısı normaldir ve hasta normal ya da biraz üstünde terleyebilir. Sıcakta yapılan efordan sonra dinlenmeye geçildiği zaman ortaya çıkabilen kramplar, soğuk bir duş sonrası da görülebilir. Bu nedenle kramp durumunda hastanın öncelikle serin bir yerde dinlenmesi sağlanmalıdır. Kramplar bu sayede hafifleyebilir. Dinlenme sonrası krampta azalma olmadıysa, 1-2 bardak tuz içeren sıvı alınmalıdır. Kramp girmiş kasa, kesinlikle masaj yapılmamalıdır.
El ayak şişmelerine soğuk uygulayın
Yaz aylarında el ve ayakların şişmesi gibi oldukça sıkıntılı durumlar yaşanabilir. Bu durum, sıcak havalarda dokularda su toplanması sonucu meydana gelmektedir. Sıcak havalarda vücudun sıvı ihtiyacı daha da artar, aşırı terleme ve damarlarda sıcağın etkisiyle oluşan genişleme ile de el ve ayaklarda şişlikler olmaktadır. Soğuk uygulama yapılarak bu ödemin azalması sağlanabilir. Soğuk uygulama, buzlu su dolu bir kovanın içine el ya da ayakların 10-15 dakika batırılması şeklinde olabilir. Ayrıca ayakuçlarından bileğe doğru hafif bir masaj uygulaması da yararlı olabilir. Eğer el ve ayak şişlikleri zaman içerisinde geçmiyorsa farklı sorunları işaret ediyor olabilir. Mutlaka bir doktora başvurulmalıdır.
Klima ile serinleyeyim derken zatürreye yakalanmayın
Klima, zatürrenin en önemli nedenlerindendir. Buna, klimalardan alınan “Legionella” bakterisi sebep olmaktadır. Bakımları iyi yapılırsa ve düşük ayarlarda kullanılırsa klimaların sağlığımıza bir zararı olmaz. Ancak klimalar bilinçsizce kullanıldığı için sağlıklı bir bireyi bile hasta edebilir. Yatarken klimaları düşük ısılarda bırakmak doğru değildir. İdeali, ısının 23-24 derece, nispi nemin de yüzde 40-50 arasında olacak şekilde ayarlanmasıdır. Isıdan fazla ortamın nemi insanda rahatsızlık yaratabileceğinden nem alıcı çalıştırılarak klima kullanılırsa, daha sağlıklı olabilir.
Şeker hastasıysanız yanınızda mutlaka “şeker” taşıyın
Şeker hastaları yazın normal aktivitelerinden farklı bir sportif aktivite yapacaksa, şeker düzeylerinde bir ayarlamanın yapılması gerekir. Bunun için mutlaka doktorun görüşü alınmalıdır. Uzun bir yürüyüş yapacak şeker hastalarının yanında ek karbonhidrat bulunmalıdır. Şeker düşüşlerine karşı önlem alabilmek için yanında şeker içeren bir besin ile sokağa çıkmalıdır. Hipoglisemi durumunda 2-3 şeker yenebilir. Daha ciddi durumlarda ise örneğin bilinç bulanıksa, şekerli serum ve glukagon gerekebilir. Yazın tatlı tüketimine de dikkat edilmelidir. Şeker hastaları tatlı yerine ara öğün olarak meyveli yoğurt tüketebilir.
Sıcak havalarda ek vitamin alınmasına gerek yok
Sıcak havalarda daha enerjik daha zinde olabilmek adına ek vitaminler alınmasına gerek yoktur. Hayvansal ve bitkisel proteinler ile vitaminler mutlaka doğal besinler yoluyla alınmalıdır. Bunları yeteri kadar alamayıp kronik diyet yapan kişilere ise vitamin takviyesi sağlanabilir. Çocukların da ek vitamine ihtiyacı yoktur. Düzenli meyve sebze tüketen çocuklara yaz döneminde vitamin şurubu verilmesi gerekmez. Yaz aylarında vücudun ihtiyacı olan D vitamini de güneşten alınmaktadır.
Suyu her saat başı bir bardak tüketin
Günde en az 2-2.5 lt su tüketilmesi çok önemlidir. Ancak içilen çay ve gazlandırılmış içecekler su tüketim oranını düşürmektedir. Sıcaklarda vücudun sağlıklı kalabilmesi için ağız kurumasını ya da susamayı beklemek yanlıştır. Çünkü sıcakların etkisiyle terleme vücudun ciddi oranda su kaybına neden olmaktadır. Vücut suyu azaldığında kayıp telafi edilememişse, “dehidrasyon” (sıvı kaybı) meydana gelir. Bu nedenle mutlaka her saat başı su içilmelidir.
Kalp hastaları soğuk su içmemeli
Çok sıcak ya da çok soğuk içme faydalı değildir. Kalp hastaları soğuk su içtikleri zaman, bu durum yemek borusunun soğumasına ve damarlarda büzüşmeye neden olabilir. Farenjit gibi hastalıkların varlığında da içilecek su ne sıcak ne soğuk, oda sıcaklığında olmalıdır.
Mentollü sakızlarla ferahlayın
Sıcak havalarda serinletici gibi gelse de, gazlı içeceklerden uzak durulmalıdır. Su dışında tüketilebilecek en masum içecekler ayran ve limonatadır. Limonatada hem C vitamini hem karbonhidrat vardır. Meyvenin suyu yerine kendisinin tüketilmesinin daha yararlı olduğu unutulmamalıdır. Mentol ise damarları genişleten ve serinleten bir maddedir. Mentollü sakılar da sıcaklarda ferahlık verebilir.
Salçalı yemek yerine haşlama yemekleri tercih edin
Sıcak havalarda sindirimi kolay hafif besinler tercih edilmelidir. Ağır, salçalı ve yağlı yemeklerden uzak durulmalıdır. Bunun yerine bol sebze ve meyve tüketilmeye özen gösterilmelidir. Haşlanmış sebzelerle yapılmış yemekler ve zeytinyağlılar tercih edilmelidir.
Sporunuzu akşam saatlerinde yapın
Zorunlu olmadıkça, güneş ışınlarının dik geldiği sabah 10.00 ile öğleden sonra 16.00 arasında dışarıya çıkılmamalıdır. Özellikle çocuklar, yaşlılar, hamileler, kalp, şeker ve tansiyon hastaları zorunlu olmadıkça sıcaklığın en belirgin olduğu 11.00-16.00 saatleri arasında dışarıya çıkmamalıdır. Hava sıcaklığının yüksek olduğu günlerde aşırı egzersizden kaçınılmalıdır. Açıkta çalışmak zorunda olanlar mümkün olduğunca güneş altında korunmasız kalmamaya, sık sık bol sıvı ve mineral almaya dikkat etmelidirler. Eğer sporunuzu yapacaksanız havanın daha serinlediği akşam saatlerini ya da güneş ışığının dik gelmediği sabahın erken saatlerini tercih edin.
Soğuk duş değil ılık duş ferahlık verir
Sıcak havalarda duş almak hem serinleme hem de kendini iyi hissetme bakımından önemlidir. Suyun çok sıcak ya da soğuk olmamasına dikkat edilmelidir. Ilık duş rahatlama sağlayacaktır. Özellikle kalp hastalığı gibi kronik rahatsızlığı olanlar buna dikkat etmelidir. Önemli olan terin vücuttan atılıp toz, toprak gibi maddeler ile kapanan ciltteki gözeneklerin açılmasıdır. Gözenekler kapalı olursa kişi terleyemeyeceğinden, sıcakların etkisine daha çok maruz kalacaktır.