Stockholm sendromu nedir? Bu ismi nasıl aldı? İşte o sendromun 50 yıl önce ilk ortaya çıktığı olay!

Günümüzde sıkça bahsedilen bir kavram olan "Stokholm Sendromu", genellikle kaçırılan veya rehin alınan bireylerin, kaçıranlarıyla aralarında gelişen tuhaf ve karmaşık bağı tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Bu durum, kurbanların zaman içinde duygusal bir bağ oluşturarak kaçıranlarına sempati duymaya başlamaları veya kaçıranların isteklerini anlamaya ve hatta desteklemeye başlamaları gibi durumları ifade eder.

STOCKHOLM SENDROMU NEDİR?

Stockholm sendromu, rehin alma ve kaçırma durumlarında rehineler ile onları kaçıranlar arasında gelişebilen bağı ifade eder. Bazı durumlarda rehineler kendilerini kaçıranlara ve onların davasına sempati duyabilir ve hatta polise karşı gelebilirler. Uzmanlar bu durumu bir bozukluk tanısından ziyade, bazı rehinelerin esir tutulmaya ve istismara dayanmak için kullandıkları psikolojik bir başa çıkma mekanizması olarak tanımlamaktadır.

BU İSMİ NASIL ALDI?

Bu terimin kökeni, Ağustos 1973'te İsveç'in başkentinde bir banka soygunu sırasında yaşanan açmazda polise danışmanlık yapan İsveçli kriminolog ve psikiyatrist Nils Bejerot'a dayanmaktadır. Çatışma sırasında rehinelerden bazıları rehin alanların yanında ve polisin karşısında yer almış, Bejerot bu olguya "Norrmalmstorg sendromu" adını vermişti. Bu durum uluslararası alanda Stockholm sendromu olarak tanındı.

İŞTE O SENDROMUN 50 YIL ÖNCE İLK ORTAYA ÇIKTIĞI OLAY!

23 Ağustos 1973'te, 32 yaşındaki sabıkalı hırsız Jan-Erik Olsson, cezaevinden izinli olarak çıktığı sırada Stockholm şehir merkezindeki bir bankayı soymaya çalıştı. Polis hemen müdahale etti ve bir çatışma çıktı.

Hafif makineli tüfekli Olsson, dört banka çalışanını rehin aldı ve 3 milyon kron, kurşun geçirmez yelek ve kaçış arabası talep etti. Ayrıca eski hapishane arkadaşı Clark Olofsson'un hapisten çıkarılmasını ve bankaya getirilmesini talep etti. Yetkililer bunu kabul etti.

Polis, Olsson ve Olofsson'u teslim olmaya ikna etmeye çalışırken, dram İsveç'te canlı yayında sahnelendi. Başbakan Olof Palme bile müzakerelere dahil oldu.

Bir noktada, rehinelerden Kristin Enmark telefonda Palme'ye iki suçludan değil polisten korktuğunu söyledi. Yetkililere taleplerini karşılamaları için çağrıda bulundu. Enmark daha sonra, güvenliğinin garantörü olarak gördüğü Olofsson ile arasında bir bağ oluştuğunu söyledi.

Açmaz sırasında iki polis memuru silahla yaralandı. 28 Ağustos'ta polisin göz yaşartıcı gaz kullanarak bankaya girmesi, Olsson ve Olofsson'u tutuklaması ve rehineleri serbest bırakmasıyla sona erdi.

STOCKHOLM SENDROMUNUN DİĞER ÖRNEKLERİ NELERDİR?

En bilinen vakalardan biri ertesi yıl, 1974'te, zengin bir gazete patronunun 19 yaşındaki torunu Patty Hearst'ün bilinmeyen bir silahlı devrimci grup olan Symbionese Liberation Army tarafından Amerika Birleşik Devletleri'nde kaçırılmasıyla yaşandı.

İki ay sonra, Hearst'ün SLA'ya bağlılığını ilan etmesi, ailesini ihbar etmesi ve SLA bayrağı önünde silah taşıyarak poz vermesinin ardından, Hearst'ün kendisini kaçıranlarla olan bağlarına ilişkin sorular ve Stockholm sendromu kavramı ortaya çıktı. Hearst 1975 yılında tutuklandı ve yedi yıl hapse mahkum edildi. Başkan Jimmy Carter 1979 yılında cezasını hafifletti. Daha sonra Başkan Bill Clinton tarafından affedildi.

Stockholm sendromu, aile içi şiddet veya çocuklukta cinsel istismara uğrayan ve istismarcılarıyla bağlantı kuran mağdurlar bağlamında da uygulanmıştır.

GERÇEK Mİ YOKSA EFSANE Mİ?

Stockholm sendromu, Amerikan Psikiyatri Birliği'nin Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı veya Hastalıkların ve İlgili Sağlık Sorunlarının Uluslararası İstatistiksel Sınıflandırması tarafından bir tanı olarak listelenmemiştir. Bazı uzmanlar bunun psikolojik bir durum mu yoksa bazı insanların aşırı tehlikeyle karşılaştıklarında yaptıkları rasyonel seçimlerden ibaret bir hayatta kalma stratejisi mi olduğunu sorguluyor.

ABD'de bazı kolluk kuvvetleri uzmanları bu fenomenin nadir görüldüğünü ve medya tarafından gereğinden fazla duyurulduğunu söylüyor. Ancak kitaplar, filmler ve müzik dahil olmak üzere popüler kültürde hala sıkça yer almaktadır ve kendilerine kötü davranan diğer insanlarla beklenmedik bağlar kuran insanlar için gayri resmi bir terim olarak İngilizce sözlüğe girmiştir.

Stockholm sendromu Kate Winslet, Josh Brolin ve Gattlin Griffith'li 2013 yapımı gerilim filmi " Labor Day " ve Ethan Hawke ve Noomi Rapace'li 2018 yapımı " Stockholm " gibi filmlere ilham kaynağı olmuştur. Sonuncusu 1973'teki başarısız banka soygununu anlatıyordu. Aynı zamanda One Direction, Muse ve Blink-182 gibi grupların şarkılarına da isim olmuştur.

Kaynak: The Associated Press

Çeviri-Düzenleme: Aydinlik.com.tr / Samet Can Kocagür