Ekonomide durgunluk sinyali

Türkiye ekonomisi şubat ayında depremin de etkisiyle soğuma sinyalleri verdi. TÜİK'in önceki gün açıkladığı sanayi üretim endeksinde aylık bazda yüzde 6 düşüş gözlendi. Yıllık bazda da düşüş yüzde 8.2 oldu. Üretim tarafında hal böyle iken dün açıklanan perakende satış hacmi endeksinde yıllık bazda yüzde 21.5 artış olsa da aylık düzeyde yüzde 6.5'lik düşüş oldu. Perakande satış hacmi temmuzdan bu yana yükselen bir grafik çiziyordu. Şubatta yıllık artış yüksek olsa da grafik aşağı yöne döndü. Aylık bazda yaşanan yüzde 6.5'lik düşüş ise son iki yılın en sert daralmasına işaret etti.

CİRODA DA KAYIP VAR

Şubat ayında perakende satış hacminde düşüş olmasının nedeni büyük ölçüde deprem. Söz konusu ayın iki haftalık döneminde depremden etkilenmeyen büyükşehirde dahi yeme içme sektörü ve olası İstanbul depremi söylentileri yüzünden turizm sert etkilendi. Bu etkiler perakende satış hacmine yansıdı. Aylık bazda en sert düşüş yüzde 11.1 ile mobilya ve elektrikli eşya sektöründe gözlenirken, gıda, içecek ve tütün satışlarında düşüş yüzde 0.3 ile sınırlı kaldı. Ocak ayında yüzde 10.1 artış gösteren perakende cirolardaki aylık artış şubatta yüzde 5.5 düştü. Bu düşüş de son iki yılın en sert ciro kaybına işaret etti. Yıllık düzeyde ise durum farklı. Şubatta yıllık ciro yüzde 93.4 arttı. Aylık bazda tek ciro artışı yüzde 2.1 ile gıda, içecek ve tütünde oldu. En sert daralma ise yüzde 13.8 ile tıbbi ürünler ve kozmetik sektöründe görüldü. Onu yüzde 10.9 ile elektrikli eşya ve mobilya izledi.

ÖNCÜ VERİLER NE DİYOR?

Şubat ayında ekonomik büyümenin göstergelerinden olan İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI verisi bir önceki aya göre değişmeyerek 50.1 düzeyinde kaldı. MÜSİAD'ın yayınladığı ve hem imalat hem hizmet sektörlerini kapsayan SAMEKS Bileşik Endeksi şubatta bir önceki aya göre 5.2 puan azalarak 48.7 değerine geriledi. Raporda, “Hizmet Sektörü Endeksinin önceki aya göre 4.7 puan azalarak 49.4 seviyesine gerilemesi etkili olurken, Sanayi Sektörü Endeksi de 7.4 puan birden azalarak 47.3 puana gerilemiştir. Böylece Haziran 2021 döneminden beri ilk kez her iki sektörde birden aylık bazda azalış gözlenmiştir.” denildi. 2023 yılı Mart ayında mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Bileşik Endeksi ise bir önceki aya göre 2.9 puan artarak 51.5 değerine yükseldi. İSO İmalat PMI da martta 50.9'a yükseldi. Veriler gösteriyor ki şubat ayında deprem etkisi ile ekonomi kısa süreli bir şok yaşadı. Ancak martta toparlanma başladı.

İNŞAAT CİROLARI PATLADI?

TÜİK verilerine göre şubatta ciro endekslerinde de aylık bazda düşüş oldu. Ocakta yüzde 8.4 artan ciro şubatta yüzde 5.1 azaldı. Aylık bazda inşaat cirolarında yüzde 5.1 artarken gayrimenkulde ciro düşüşü yüzde 10.1 oldu. İmalat sanayisinde düşüş de yüzde 5.1 olarak kaydedildi. Yıllık düzeyde ise cirolar yüzde 68.1 olurken, imalatta yıllık artış yüzde 44.8'de kaldı. İnşatta ise yüzde 136.5 ve konaklama yiyecek sektöründe yüzde 112.8'lik artış oldu.

DIŞ TİCARET HADDİNDE DÜZELME

Ekonomik aktivitenin şubat ayında gösterdiği durgunluğa karşın dış ticarette ithalat tarafında ciddi artışlar dikkat çekti. TÜİK'in dün açıkladığı dış ticaret endekslerine göre söz konusu ayda ihracat miktar endeksi yüzde 10.5 azaldı. İthalat miktar endeksi ise yüzde 20 oranında arttı. İhracat birim değer endeksinin yüzde 4.6 artması ve ithalat birim değer endeksinin yüzde 8.2 azalması sayesinde dış ticaret hadlerinde düzelme oldu. İktisatçı Zafer Yükseler Twitter'dan paylaştığı notunda, “2023 Ocak-Şubat döneminde dış ticaret dengesindeki bozulmanın temel nedeni ithalat miktar endeksindeki yükseliştir. Bu dönemde dış ticaret hadlerinde önemli bir iyileşme gözlenmiştir.” tespitini yaptı. Dış ticaret haddinin düzelmesinin nedeni daha fazla ithalata daha az bedel ödememizden kaynaklandı. TÜİK verisine göre ihracat birim değer endeksinin ithalat birim değer endeksine bölünmesiyle hesaplanan ve 2022 yılı Şubat ayında 74.5 olarak elde edilmiş olan dış ticaret haddi 10.4 puan artarak 2023 yılı Şubat ayında 84.9 oldu. Bu düzey 2021 Eylül ayından beri gözlenen en yüksek değer oldu. Buna karşın 100'ün altında kalan endeks Türkiye'nin dış ticaretinden zarar ettiğini net bir şekilde gözler önüne seriyor. Elbette son iki ayda miktar bazında ithalat artışında altın dış alımının etkisi büyük oldu.