Tıbbın Köşe Taşları: Çocuk Felci aşılamayla bitti

Çocukluk çağının önemli hastalıklarından biridir. İnsan vücudu, çocukluk çağına girişle birlikte çok sayıda çevresel etkenle ilk defa temas eder. Bu nedenle vücudun daha önce karşılaşmadığı pek çok mikroorganizmanın vücut dokularıyla ve bağışıklık sistemi ile teması sonucunda hastalıklar meydana gelebilir. Çocukluk çağı enfeksiyon hastalıkları olarak da bilinen bu sağlık sorunları genellikle ateş ve cilt döküntüsü gibi belirtilerle kendini gösterir ve sıklıkla yaşam boyu bağışıklık bırakarak iyileşir. Bununla birlikte bazı hastalıklar kalıcı sorunlar bırakabileceğinden henüz çocukluk çağındayken aşılama yapılarak önlenmesi çok önemlidir. Kalıcı Çocuk felci hastalığı veya poliomyelit, polio virüs adı verilen ve kontamine su veya gıdaların tüketimi ile bulaşabilen virüslerle ortaya çıkan, vücudun çeşitli yerlerinde sinir hücrelerinin tahrip olmasına bağlı felç gelişimi ile kendini gösteren, şiddetli tablolarda hayatı tehdit edebilen bir yangı hastalığıdır. Hastalık ilk bulaş sonrasında ishal, karın ağrısı ve ateş gibi bağırsak iltihabı (gastroenterit) benzeri belirtilerle ortaya çıksa da virüsün sinir köklerine yayılım göstermesi sonucu kalıcı nörolojik sorunlar gelişmesine neden olabilir. Çocukluk döneminde görülen enfeksiyon hastalıklarının önemli bir kısmı virüs enfeksiyonları nedeniyle ortaya çıkar.

ÜLKEMİZDE DE SON BULDU

Ülkemizde de dünyanın pek çok ülkesinde olduğu gibi uzun yıllardır çocuk felci vakasına rastlanamamıştır. Bununla birlikte, bazı Asya ve Afrika ülkelerinde çocuk felci salgınlarının devam ettiği bilindiğinden bu hastalıkla mücadeleye devam edilmesi son derece önemlidir.

Çocuk felcinin en önemli bulaşma yolu dışkı ile kontamine olan gıda ve su ürünlerinin tüketimidir. Bu nedenle hijyen şartlarının zayıf olduğu ortamlarda yaşayan kişilerde polio virüs salgınları sık görülebilir. Polio virüsü taşıdığı halde hastalık semptomu göstermeyen kişiler de virüsü başkalarına bulaştırabilir. Aynı evde yaşayan bireylerden polio virüsü taşıyıcısı olan kişilerle ev ortamı içinde temas halinde olanlar polio virüs alabilir.

BUNLARA DİKKAT

Paralitik polio durumunda aşağıdaki belirtiler görülebilir:

• Vücudun çeşitli bölgelerinde his kaybı, karıncalanma, uyuşma veya elektriklenme hissi

• Vücudun çeşitli bölgelerinde güç kaybı, hareket kaybı (paralizi)

• Menenjit gelişmesine bağlı yüksek ateş, ense sertliği, bilinç bulanıklığı, epileptik nöbet

Paralitik polio durumunda gelişen nörolojik semptomlar hayat boyu kalıcı olabilir. Solunum kasları gibi hayati derecede önemli kas gruplarının etkilendiği hallerde hastalık hayati tehlike oluşturabilir. Paralitik polio geçiren çocukların bir kısmında hastalık belirtilerinin zayıflamasıyla birlikte 15 ile 40 yıl sonra çağında kas ağrıları, kas güçsüzlüğü veya hareket kaybı ile seyreden post-polio sendromu ortaya çıkabilir.

TEMEL TEDAVİ AŞILAMA

Klinik uygulamada, çocuk felci enfeksiyonuna yönelik kullanılabilecek herhangi bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Non-paralitik polio enfeksiyonu durumunda yaklaşım sıklıkla hastanın destek tedavisi ile yönetilmesi ve hastalığın kendiliğinden gerilemesinin takip edilmesidir. Paralitik polioda ise nörolojik belirtilere yönelik semptomatik tedaviyle birlikte kaslardaki güç kayıplarına yönelik fizik tedavi yöntemleri uygulanabilir. Solunum kaslarının etkilendiği ciddi vakalarda ise solunum desteğinin sağlanması gerekebilir. Çocuk felci enfeksiyonu ile mücadelede temel yöntem aşılamadır. Geçmişten bu yana yapılan bilimsel çalışmalar sayesinde polio virüs enfeksiyonuna yönelik iki farklı aşı geliştirilmiştir. Salk aşısı olarak da bilinen inaktif polio aşısı (IPA) cilt altına sistemik olarak uygulanan bir aşı olup virüse karşı antikor üretiminin başlatılmasını sağlar. Hastalık yapma özelliğini kaybetmiş virüs partikülleri kullanıldığından IPA uygulaması sonrası hastalarda çocuk felcinin gelişmesi beklenmez ancak aşı sonrası antikor üretimi zayıftır.

DÜZENLİLİK SAYESİNDE BİTTİ

Diğer polio aşısı, Sabin aşı olarak da bilinen oral polio aşısıdır (OPA). Ağza damlatma yoluyla uygulanan aşı mide-bağırsak sistemi boyunca antikor üretimini başlatarak virüsün bulaşma yolunda elimine edilmesini hedefler. Daha etkili antikor üretimi sağladığından etkinliği yüksek olmakla birlikte, zayıflatılmış virüs partiküllerinin kullanıldığı canlı aşı olduğundan, aşı sonrası enfeksiyon gelişme riski barındırır. Ülkelerde uygulanan aşı takvimlerinde IPA ve OPA farklı tarihlerde sinerjik etki oluşturacak şekilde birlikte kullanılır.Ülkemizde de doğumla beraber başlanan aşı takviminde ikinci, dördüncü, altıncı ve on sekizinci aylar ile iki yaş dönemlerinde polio aşısı rutin olarak uygulanır. IPA, diğer çocukluk çağı hastalıkları ile mücadele edebilmek için geliştirilmiş olan aşılarla kombine edilerek uygulanır. Altıncı ve on sekizince aylarda IPA’nın yanında OPA da bağışıklık sistemi yetmezliği olmayan çocuklara uygulanır. Aşı uygulamalarının düzenli ve başarıyla uygulanması sayesinde ülkemizde ve dünyanın gelişmiş pek çok ülkesinde çocuk felci vakalarına uzun süredir rastlanmamaktadır. Toplumun önemli bir kısmının bu hastalığa karşı bağışıklık geliştirmesi sayesinde virüs çoğalma imkânı bulamamakta ve gıda ürünlerini kontamine edememektedir. Bu sayede salgınların gelişmesi önlenerek paralitik polio tablolarının gelişiminin önüne geçilebilmektedir. Ancak, bazı Asya ve Afrika ülkelerinde aşı çalışmalarının yetersiz kalması ve yaşam alanlarında hijyen sağlamanın ekonomik sebeplerden dolayı zor olması gibi durumlar nedeniyle polio virüs salgınları görülebilmektedir. Aşı çalışmalarının aksadığı koşullarda ülkemizde veya diğer ülkelerde çocuk felci enfeksiyonlarının yeniden görülebilme ihtimali bulunmaktadır. Bu bakımdan aşı çalışmalarına eskiden olduğu, düzenli ve etkili şekilde devamlılık göstermek halk sağlığının korunması ve çocuk sağlığının geliştirilmesi için son derece önemlidir.