Tokayev, ‘yeni Kazakistan’ yürüyüşünü başlattı
Kazakistan Cumhurbaşkanı Tokayev, oyların yüzde 81,3’ünü alarak yeniden seçildi. Halkın yaşamını iyileştirmeye öncelik veren yeni bir Kazakistan vurgusu yaptı. Tokayev’i ilk tebrik eden Türk Devletleri, Rusya ve Çin liderleri oldu.
Kazakistan’da dün ülke genelinde düzenlenen 7. cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk sonuçları açıklandı. Kazakistan Merkezi Seçim Komisyonu, erken cumhurbaşkanlığı seçimini oyların yüzde 81,31’ini alan Kasım Cömert Tokayev’in yeniden kazandığını bildirdi. Yaklaşık 12 milyon kayıtlı seçmenin 8 milyondan fazlasının sandık başına gittiği seçimde görevdeki Cumhurbaşkanı Tokayev’e 6 milyon 456 bin 391 kişi oy verdi. Böylece seçimde sandığa gitme oranı da yüzde 69,43 oldu.
Diğer adaylardan Jiguli Dayrabeyav yüzde 3,42 (271 bin 641 kişi), Karakat Abden yüzde 2,60 (206 bin 206 kişi), Meiram Kajıken yüzde 2,53 (200 bin 907 kişi), Nurlan Auesbayev yüzde 2,22 (176 bin 116 kişi) ve Saltanat Turısbekova yüzde 2,12 (168 bin 731 kişi) oy oranına sahip oldu. Seçmenlerin yüzde 5,8’i (460 bin 484 kişi) seçimlerde ilk kez oy pusulasında yer alan “Hepsine karşı” seçeneğinden yana oyunu kullandı.
SEÇİM HUZURLU GEÇTİ
Cumhurbaşkanlığı seçimlerinden günler önce darbe hazırlığında olan bir grup engellenmişti. Kazakistan Ulusal Güvenlik Komitesi’nin (Ulusal İstihbarat Teşkilatı) yaptığı operasyonla gözaltına alınan kişilerin, Mart ayından bu yana kaçak bankacı Muhtar Abliyazov'ın sempatizanları, aşırılık yanlısı örgütler olarak tanınan DVK (Kazakistan'ın Demokratik Seçimi) ve Köşe Partiyası (Sokak Partisi) aktivistleri oldukları belirlendi. Savcılık kararıyla toplanan görüntülerde bu suç örgütünün birkaç aydır hücre evlerinde toplanarak ayaklanma çıkarma, iktidarı ele geçirme ve geçici hükümet kurma hazırlığı yaptıkları belgelendi.
Operasyonun ardından seçimler huzur içinde tamamlandı. 10 uluslararası örgütü temsil eden 532 yabancı gözlemciyle birlikte Finlandiya, İngiltere, İran, Rusya, Sırbistan, Özbekistan gibi ülkelerin 109 temsilcisi seçimleri yerine izledi. Uluslararası gözlemciler sandığa gitme oranının yüksekliğini ve seçimin sorunsuz tamamlanmasını övdü. Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) Genel Sekreteri Zhang Ming de “oy kullanma işlemlerinin en üst düzeyde örgütlenmiş olduğunu” söyledi. İslam İşbirliği Teşkilatı Asya İşleri Direktörü Ahmed Sareer de seçimlerin “barışçıl, şeffaf, olumlu bir havada, Kazakistan yasalarına olduğu kadar uluslararası hukuka da uygun bir şekilde” yapıldığını vurguladı.
Ülkenin kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev de Tokayev’in seçim zaferini tebrik etti.
‘YENİ SİSTEM’ VURGUSU
Seçim zaferi kesinleştikten sonra konuşan Tokayev, “Anayasa reformunu istikrarlı ve net bir şekilde uygulayacağız. Ülkenin siyasi sisteminde yeni bir biçime geçiyoruz.” ifadelerini kullandı. Ekonomide büyük değişimler olacağının da sinyalini veren Tokayev, “İnsanların hayat standartlarını yükseltmek için elimizden geleni yapacağız.” dedi. Ülkenin aydınlık günlere ilerlediğini belirten Tokayev, “Bütün bunları başarmak için ihtiyacımız olan şey birlik. O yüzden tüm Kazakistan’ı birliğe çağırıyorum.” ifadelerini kullandı.
Uzmanlar, Tokayev’in yüzde 80 gibi yüksek bir oy almasında ocak ayında yaşanan dış destekli “turuncu devrim” girişimini bastırmada kararlı durmasının büyük payı olduğunu belirtti. Siyasi reformlarla yönetimin bir avuç dar zümrenin elinden halka yayılacağını söyleyen Tokayev, anayasal düzenlemelerle “oligark hakimiyeti”ne karşı da önlemler alındığına dikkat çekiyor.
Tokayev bir yandan Çin ve Rusya gibi Asya devleriyle işbirliğini yeni bir düzeye çıkarırken Şanghay İşbirliği Örgütü, Türk Devletleri Teşkilatı ve İslam İşbirliği Örgütü gibi gelişen dünyanın uluslararası kurumlarında da daha etkin bir rol oynuyor.
İLK TEBRİKLER ASYA’DAN
Cumhurbaşkanı Tokayev’in başkanlık ofisinden paylaşılan bilgilere göre seçim sonuçlarını ilk tebrik eden ülkeler Türk Devletleri, Çin ve Rusya oldu.
Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev ve Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Tokayev’i telefonda arayarak seçimdeki zaferinden dolayı kutladı.
Çin Devlet Başkanı Xi Jinping de Tokayev’i arayarak “Seçimlerdeki zaferiniz Kazak halkının size olan güveni ve desteğini tamamen yansıtmaktadır. Mükemmel liderliğinizin yeni bir Kazakistan yaratma yolunda tüm reform çabalarınızı başarıya ulaştıracağına güvenimiz tamdır.” dedi. Ayrıca Çin-Kazak ilişkilerinin 30. yılında kapsamlı stratejik ortaklıkta yeni bir aşamaya geçmeye hazır olduklarını belirtti.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de “Yeniden seçilmenizi içtenlikle tebrik ederim. Seçim sonuçları yönetiminizin başarısıyla ilgili güçlü bir güvene sahip olduğunuzu, devlet gelişiminde ülkeye liderlik ettiğiniz doğrultuda yeni fırsatların açıldığını göstermiş oldu.” ifadelerini kullandı. Yeni dönemde iki ülke arasındaki stratejik işbirliği ve iyi komşuluk ilişkilerinin daha da güçlenerek süreceğine inandığını dile getirdi.
CUMHURBAŞKANI TOKAYEV KİMDİR?
Kasım Cömert Tokayev, 17 Mayıs 1953’te Almatı’da doğdu.
1975’te Moskova Uluslararası İlişkiler Devlet Enstitüsü’nden (MGIMO) mezun olan Tokayev, aynı yıl Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Dışişleri Bakanlığı’nda çalışmaya başlayarak ülkenin Singapur’daki büyükelçiliğinde görev aldı.
1983-84 yıllarında Beijing (Pekin) Dil Enstitüsü’nde staj yapan Tokayev, 1984’ten 1991’e kadar Sovyetler Birliği’nin Çin Büyükelçiliği’nde ikinci katip, birinci katip ve danışman olarak görev aldı. 1992 yılında Rusya Federasyonu Dışişleri Bakanlığı Diplomasi Akademisi’nden siyaset bilimi doktorasını aldı.
1992’de Kazakistan Dışişleri Bakan Yardımcısı olan Tokayev, iki yıl sonra Dışişleri Bakanlığını üstlendi. 1999’da ise Kazakistan Başbakanı oldu. 2002’den 2007’ye kadar Devlet Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığı görevlerini yerine getirdi.
2008’de Kazak Parlamentosu’nun üst kanadı olan Senato’nun başkanlığına seçildi. Aynı yıl Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Başkan Yardımcısı oldu. 2011’de Birleşmiş Milletler Genel Sekreter Başyardımcısı olan Tokayev, Cenevre’deki BM Ofisi’nin Genel Direktörlüğü’nü de yaptı. Aynı yıl Bağımsız Devletler Topluluğu ve Şanghay İşbirliği Örgütü’nün Dışişileri Bakanları Konseyi’nin başkanlığını yürüttü.
Tokayev, 2013 ve 2017’de iki kez daha Kazakistan Senato Başkanlığına seçildi.
19 Mart 2019’da Nursultan Nazarbayev’in yerine geçici Cumhurbaşkanı oldu. 23 Nisan 2019’da iktidardaki Nur Otan (Işıklı Vatan) Partisi’nin Cumhurbaşkanı adayı olarak gösterildi ve 9 Haziran 2019’da oyların yüzde 70,96’sını alarak Cumhurbaşkanı seçildi.
Tokayev, Nisan 2021’de Kazakistan Halk Meclisi Başkanlığı, Ocak 2022’de Kazakistan Güvenlik Konseyi Başkanlığı’nı ve 15 Haziran 2022’de Cumhurbaşkanlığı’na bağlı Ulusal Kurultay danışma meclisinin Başkanlığını üstlendi.
Ocak 2022’deki olaylardan sonra geniş kapsamlı bir ulusal reform planı açıklayan Tokayev, nisan ayında Nur Otan Partisi’nin genel başkanlığından ayrıldı.
Tokayev, Rusya Dışişleri Bakanlığı Diplomasi Akademisi ve Çin’in Shenzen Üniversitesi’nde fahri profesörüdür. Münih Güvenlik Konferansı’nın “Akil İnsanlar Heyeti” Üyesidir. 13 yıl boyunca Kazakistan Masa Tenisi Federasyonu Başkanlığı yapmıştır. 10 kitabı bulunan Tokayev, Kazakça, Rusça, İngilizce, Çince ve Fransızcayı akıcı olarak konuşabilmektedir.