Topuk kanı taraması koruyucu bir halk sağlığı hizmetidir

Son günlerin sağlık polemiği. Kars'ta bir bebek doğmuş. Ebeveynleri bazı metabolik hastalıkların taranması için topuk kanı alınmasına karşı çıkmış. Aile ikna edilememiş.

Kars Sağlık İl Müdürlüğü konuyu mahkemeye taşımış. Mahkeme Sağlık Müdürlüğünün talebini “Topuk kanı vermeme özgürlüğü…” diyerek reddetmiş. Basında geçen hafta çok tartışıldı.

AKRABA EVLİLİKLERİ

Türkiye’de akraba evlilikleri sık. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2020 yılında yapılan resmi evliliklerin %3,8'i akraba evliliği. Özellikle Doğu ve Güneydoğu’da. Doğuştan gelen metabolik hastalıklar için bir risk. Kalıtımsal hastalıkların görülme olasılığı sık. Akraba evliliği olmasa bile, anne ve babanın aynı köyden olması doğumsal metabolik hastalıklar için önemli bir öyküdür. Bu veriler doğrultusunda hastalıkların erken teşhisi için yenidoğan taramaların yapılması elzemdir.

Tarama, geri dönüşü olmayan hasarlar oluşmadan önce erken tanı ve etkili tedavinin zamanında başlatılması amacıyla semptomsuz hastalıklarda fizik muayene, laboratuvar ve röntgen incelemelerin yapıldığı işlemler. Topuk kanı da bunlardan biri.

TOPUK KANI VE HASTALIKLAR

Dünyada ve Türkiye’de tarama programı kapsamında doğumsal metabolik hastalıkları tespit etmek için topuk kanından bazı testler yapılmaktadır. Taranacak hastalıklar ülkelerin koşullarına ve sık görülen hastalıklara göre belirlenmektedir. Yenidoğanlarda ilk 24 saatte yapılan taramalar bazı önemli sorunları tanımaya yardımcı olması açısından oldukça önemlidir. Türkiye’de bazı hastalıklar taranmaktadır:

Fenilketonüri,

KonjenitalHipotiroidi,

Biyotinidaz Eksikliği,

KistikFibrozis,

Konjenital Adrenal Hiperpiyelazi ve

Spinal Musküler Atrofi (SMA).

AİLENİN KIYMETLİSİ ÇOCUKLAR

Her toplumda çocuklar değerli. Geleceğimiz. O nedenle ihtiyaçları en üst düzeyde karşılanır. Her anne baba sağlıklı bir çocuğa sahip olmak ister. Ancak bazen doğuştan metabolik hastalık gibi durumlar ailenin bu beklentiyi karşılamasını engeller. Çocuğun ve ailenin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilen doğumsal hastalıklarla son yıllarda daha sık karşılaşılmaktadır.

ÇOCUK HAKLARI SÖZLEŞMESİ

Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde “Çocuğun sağlıklı bir şekilde büyümesi için doğumdan önce ve sonra çocuğa ve annesine özel bakım ve koruma sağlanması” ilkesine yer verilmektedir.

Ayrıca Yenidoğan Hakları Bildirgesi’nde; “Her yenidoğanın yaşama hakkı vardır” ve “Her yenidoğanın ileriki yaşamında maksimum fiziksel, zihinsel, ruhsal, ahlaki ve sosyal gelişimini sağlayacak sağlık, sosyal ve duygusal bakımı alma hakkı vardır” ilkeleri yer almaktadır.

Hasta bir çocuğa sahip olmak sadece anne babaları değil aynı zamanda tüm aile üyelerini sosyal ve psikolojik olarak etkilemektedir. Topuk kanı taraması koruyucu bir halk sağlığı hizmeti.

DÜNYA HASTA GÜVENLİĞİ GÜNÜ

Dünya Hasta Güvenliği Günü, 17 Eylül 2024. Bu çerçevede; her ne olursa olsun, hasta ve aile katılımı, sağlık hizmetlerinde güvenliği ilerletmek için önemli bir stratejidir. Anlamlı aile ve hasta katılımının etkisi dikkat çekicidir. Çalışmalar, zarar yükünde %15'e kadar potansiyel bir azalma olduğunu ve her yıl sayısız hayat ve milyarlarca dolar tasarruf sağladığını göstermektedir.

NE YAPMALI?

-Hasta güvenliğini artırmak için hastaların, ailelerinin ve bakıcılarının sağlık hizmetlerinin her aşamasında etkin katılımının gerekliliği konusunda farkındalığı artırmak önemli.

-Hastaları ve aileleri güvenli sağlık bakımı politikaları ve uygulamalarına dahil etme çabalarına siyasiler, sağlık hizmeti yöneticileri, sağlık ve bakım çalışanları, hasta örgütlerini, sivil toplumu ve diğer paydaşları dahil etmek de çok önemli.

-Hastaların ve ailelerin kendi sağlık bakımlarına ve sağlık bakımının güvenliğinin iyileştirilmesine aktif olarak katılmalarını sağlamak eylemleri gerçekleştirilebilirse doğumsal hastalık ve her türlü hastalıkla daha kolay mücadele edilebilir.