Trump’ın gelişi Norveç’e AB’yi düşündürüyor

Avrupa’da gündem ABD Başkanı Donald Trump’ın ekonomide yapacağı hamlelere karşı koruma kalkanı oluşturma. Trump’ın NATO ve AB’ye karşı bakışı pek olumlu değil. NATO ile ilgili “herkes faturasını ödesin” tarzı ve AB’ye gösterdiği “tarife sopası”, Trump döneminin Avrupa açısından zorlu geçeceğini gösteriyor. ABD içe dönerken AB'deki işbirliği de hız kazanıyor. Ticaret, sağlık ve acil durumlara hazırlık gibi kilit politika alanlarında giderek daha bağlayıcı bir işbirliği geliştiriyorlar.

NATO’nun kurucu üyesi ve AB üyesi olmayan Norveç ise tam bu ortamda “ne yapmalıyız?” diyor.

YÜZDE 52 KUZEY AMERİKA’YA

Norveç 1,7 trilyon dolarlık devlet varlık fonunun yüzde 52'sini Kuzey Amerika'da yatırıma kullandı. Norveç’in ayrıca ABD ile ticaret açığı mevcut. Norveç AB üyesi olmadığı için Trump'ın gümrük tarifeleri konusundaki hevesi özel bir endişe kaynağı. Bir yetkili, "ABD Avrupa'ya gümrük vergisi uygular ve AB de karşı gümrük vergileriyle misilleme yaparsa, çifte darbe yemiş oluruz." diyor.

‘AVRUPA DAHA ÖNEMLİ HALE GELDİ’

Dışişleri Bakanı Espen Barth Eide Trump'ın başkan olmasıyla birlikte Avrupa'nın Norveç için daha önemli hale geldiğine dikkat çekti. Başbakan Jonas Gahr Store, Avrupa'nın artık kendi güvenliği için daha fazla sorumluluk alması gerektiğini belirtiyor.

Norveç 1972 ve 1994 yıllarında yapılan iki referandumda da AB'ye katılmaya hayır demiş ve bunun yerine Avrupa Ekonomik Alanı'na (AEA) katılmıştı. Kasım ayında yapılan bir ankete göre Norveçlilerin sadece yüzde 34,9'u ülkelerinin AB'ye katılması gerektiğini söylerken, yüzde 46,7'lik bir çoğunluk karşı çıkıyor. Oslo'daki politika yapıcılar AB'nin rekabetçilik mücadelesi ve muhafazakâr partilerin yükselişinin yanı sıra balıkçılık ya da tarımsal çıkarlar gibi kendi iç meselelerine de dikkat çekiyor.

EKONOMİK YÜK BÜYÜYOR

Oslo, NATO'nun 2025 yılına kadar GSYİH'nin yüzde 2'si olan savunma harcaması hedefini aşmayı planlıyor ve uzun vadeli savunma planı 2036 yılına kadar savunma bütçesini neredeyse iki katına çıkaracak. Ekonomik yük Norveçlilerin sırtında büyümeye başlıyor.Bir "sivil savunma broşürü" vatandaşlara savaş da dahil olmak üzere acil durumlar için nasıl stok yapacaklarını anlatıyor.

Aynı zamanda Ukrayna'nın da önemli bir destekçisi olan Norveç Şubat 2023'te Parlamentoda alınan kararla Kiev’ 2023-2027 dönemi için 75 milyar Norveç kronu (6,36 milyar avro) değerinde beş yıllık bir destek paketi için anlaşmaya varıldı. Bu, 2023'ten başlayarak beş yıl boyunca yaklaşık 2,12 milyar avro tutarında yıllık ödemeye tekabül etmekte. Şu anda Ukrayna için Nansen Destek Programının en az 13,1 milyar avroya genişletilmesi ve programın 2030'a kadar üç yıl uzatılması konusunda siyasi anlaşma sağlandı.

‘AEA YETERLİ DEĞİL ÜYE OLMALIYIZ’

Aftenpostan gazetesinde 8 Kasım’da “AEA anlaşması yeterli değildir. Donald Trump'ın seçim zaferinden sonra Norveç AB'ye katılmalıdır” başlığıyla bir makale yayınlandı. Makalenin yazarı Eski Milli Eğitim Bakanı Guri Melby. Melby AB’nin bedavacılardan bıktığını belirterek “Karşılığında bir şeyler vermek zorunda kalmadan dışarıda olmanın tüm faydalarını elde edemeyiz.” diyor. “Şimdi kendi güvenliğimiz için daha fazla sorumluluk alma zamanıdır.” ifadelerini kullanan Norveçli siyasetçi, “Artık Avrupa'nın güvenliğini her dört yılda bir kararsız eyaletlerdeki Amerikalı seçmenlerin ellerine bırakamayız. Norveç'in ortak geleceğimizle ilgili büyük kararların alındığı masada bir koltuğa ihtiyacı var. Bu da AB'dir.” değerlendirmesinde bulundu.

SADECE OSLO DEĞİL

Zira seçeneklerini sessizce değerlendiren tek Avrupa ülkesi Norveç değil. İzlanda'da kasım ayında yapılan parlamento seçimlerini AB yanlısı Sosyal Demokrat İttifakı kazandı. İsviçre AB ile bir anlaşma paketini müzakere ediyor ve ‘tarafsızlığı’ ülkede tartışma konusu. İrlanda NATO üyesi değil ama o da ittifakla bağlarını sıkılaştırıyor.