Türk Boğazları’ndaki hükümranlık hak ve yetkilerimiz

Lozan Barış Antlaşması, Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin var oluşunun belgesi, coğrafi sınırlarının belirlenmesinin tapusu ve uluslararası düzeyde tanınmasının senedidir. “Türk Boğazları Sözleşmesi” Türkiye Cumhuriyeti'nin ulusal yasası olarak Türk Boğazları’ndaki hükümranlık haklarının tescilinin ilk belgesidir. Tarih süreci içinde Boğazlar, zamanımızda ise Türk Boğazları olarak isimlendirilen suyolu, Avrupa kıtasını Asya kıtasından ayıran, Karadeniz’den Adalar Denizi’ne kadar uzanan, 164 deniz mili uzunluğunda olan, Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin karasuları içinde bulunan ulusal suyoludur.

Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin 20 Temmuz 1936 tarihinde Montreux Konferansı aşamasında uluslararası kabul ettirmiş olduğu Boğazlar Rejimi ile ilgili kurallar, 31 Temmuz 1936 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde “Türk Boğazları Sözleşmesi” ismi ile 3056 sayılı ulusal yasası olarak kabul edilmiştir. “Türk Boğazları Sözleşmesi” 5 Ağustos 1936 tarihli 3374 sayılı resmi gazetede yayınlanmış, 15 Ağustos 1936 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanmıştır. Halen de uygulanmaktadır.

Türk Boğazları'ndan geçiş yapan gemilerin deniz trafiği, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin, “Türk Boğazları Sözleşmesi” isimli 3056 sayılı ulusal yasasının, hükümleri doğrultusunda ve hükümralığı altında düzenlemekte, yönetilmekte, denetlenmekte ve gözetlenmektedir.

Türk Boğazları’ndan geçişleri, kendine özgü “Zararsız Geçiş Rejimi”ne tabi tutulmaktadır.

ZARARSIZ GEÇİŞ

Geçiş kıyı devletinin barışına, düzenine ya da güvenliğine bir halel getirmediği sürece zararsızdır. Gemi bir sahil devletinin karasularını, bu devletin güvenliğine, kamu düzenine ya da milli çıkarlarına zarar verecek bir fiil ika etmek amacıyla kullanıyorsa, geçiş zararsız sayılmaz.

Zamanımızda Türk Boğazlarından 30 bin civarında (2022) gemi geçiş yapmaktadır. Geçiş yapan ticaret gemileri tarafından yılda, 143 milyon tonu tehlikeli yük olmak üzere 150 milyon ton civarında, dünya insanlarının temel ihtiyaçları olan çeşitli yükler taşınmaktadır.

Karadeniz’den Adalar Denizi’ne kadar uzanan 164 deniz mili uzunluğundaki Türk Boğazları’nın tamamını kapsayan denizalanı ile ilgili Türkiye Cumhuriyeti Devletinin ilk ulusal yasal düzenlemesi, 01 Temmuz 1994 tarihinde yürürlüğe konulan “Boğazlar ve Marmara Bölgesi Deniz Trafik Düzeni Hakkında Tüzük” olmuştur. Bu yasal düzenlemeler ve uygulama talimatları ile halen Türk Boğazlarından geçiş yapacak ve geçiş yapan gemilerin deniz trafiği Türkiye Cumhuriyeti Devleti tarafından düzenlenmekte, yönetilmekte, gözetilmekte ve denetlemektedir.

1936 Senesinden beri 87 senedir yürürlükte olan “Türk Boğazları Sözleşmesi”nin, ticaret gemileri ve bu gemilerin Türk Boğazları’ndaki seyirleriyle ilgili maddelerde, bu gemiler için sağlanan “Bayrağı ve yükü ne olursa olsun, gece ve gündüz Geçiş Serbestisi” hakkı, yabancı bayraklı ticaret gemilerinin ve kaptanlarının Türk Boğazları’ndan “Dilediğimce geçebilirim” anlamında değerlendirilmemelidir. Bu geçiş “Transit geçiş değil, zararsız geçiş”tir.

DÜZENLEMELER

Türk Boğazları’ndan geçecek gemilerin seyir, can, mal ve çevre emniyeti ile denizde güvenliğin sağlanması için Türkiye Cumhuriyeti Devleti birçok ulusal yasal düzenlemeyi uygulamaya koymuştır. Bu yasal düzenlemeler:

1-)340 Sayılı Kanun: 24 Temmuz 1923 tarihinde Lozan’da imzalanan “Boğazların Usulü İdaresine Dair Mukavelename.

2-)618 sayılı Kanun: Limanlar Kanunu (14 Nisan 1925).

3-)815 Sayılı Kanun; Kabotaj Kanunu (19 Nisan 1926).

4-)İstanbul Liman Talimatnamesi (28 Temmuz 1926).

5-)İstanbul Limanı Nizamnamesi ( 07 Ağustos 1933).

6-)Deniz Trafik Düzeni (Sol Trafik) Uygulaması Hakkında Bakanlar Kurulu Kararnamesi (27 Eylül 1934).

7-)3056 Sayılı Kanun: 20 Temmuz 1936 tarihinde Montreux’de imza olunan, “Boğazlar Mukavelenamesi (“Türk Boğazları Sözleşmesi”)

8-)İstanbul Liman Tüzüğü (25 Aralık 1965).

9-)Gelibolu Liman Yönetmeliği (09 Aralık 1979).

10-)İstanbul Liman Tüzüğü ( 01 Mayıs 1982).

11-)Çanakkale Liman Yönetmeliği (11 Eylül 1982).

12-)İstanbul Valiliği Basın Açıklaması (22 Mart 1994) (200 m. ve üzeri tankerlerin gündüz geçişi).

13-)Ulaştırma Bakanlığı İstanbul Bölge Müdürlüğü Talimatı (12 Nisan 1994) (Tankerler ile ilgili).

14-)Boğazlar ve Marmara Bölgesi Deniz Trafik Düzeni Hakkındaki Tüzük (23 Aralık 1993, Uygulama 01 Temmuz 1994).

15-)İstanbul Liman Tüzüğü ( 24 Temmuz 1996).

16-)Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Tüzüğü (06 Kasım 1998).

17-)Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Tüzüğü Uygulama Talimatı (04 Eylül 2002).

18-)Türk Boğazları’nda Karaya Oturma ve Diğer Kaza Durumlarında Gemilere Uygulanacak Kurallara İlişkin Uygulama Talimatı (11 Ekim 2004).

19-)Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Tüzüğü Uygulama Talimatı (26 Aralık 2006, 15 Kasım 2011, 16 Ekim 2012, 01 Eylül 2018).

20-)İstanbul Liman Yönetmeliği (10 Eylül 2011).

21-)Limanlar Yönetmeliği (31 Ekim 2012).

22-)Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Yönetmeliği (14 Ağustos 2019).

23-)Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Yönetmeliği Uygulama Yönergesi (12.03.2021, 15 Mayıs 2022).

DENETİM VE HİZMETLER:

Türk Boğazlarında gemilerle ilgili devlet kurumları, yapılan denetimler ve verilen hizmetler:

1-)T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Denizcilik Genel Müdürlüğü, Liman Başkanlıkları, Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü.

2-) T.C. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Kuzey Deniz Saha Komutanlığı, İstanbul Boğaz Komutanlığı, Çanakkale Boğaz Komutanlığı.

3-)T.C. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, Seyir, Hidroğrafi ve Oşinoğrafi Dairesi Başkanlığı.

4-)T.C. Sahil Güvenlik Komutanlığı, Sahil Güvenlik Marmara ve Boğazlar Bölge Komutanlığı.

5-)T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü.

6-)T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Gümrük Muhafaza Genel Müdürlüğü.

7-)T.C. İçişleri Bakanlığı İstanbul ve Çanakkale Deniz Limanı Şube Müdürlükleri.

8-)T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü Tahminler Dairesi Başkanlığı, Deniz Meteorolojisi Şube Müdürlüğü.

9-)T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı.

10-)Türk Boğazları Kılavuzluk Hizmetleri.

11-)Türk Boğazları Römorkörcülük Hizmetleri.

12-)Türk Boğazları Sağlık Denetim Hizmetleri.

13-)Türk Boğazları Tahlisiye (Can Kurtarma) Hizmetleri.

14-)Türk Boğazları Fenerler ve Işıklı Şamandıralar Hizmetleri.

15-)Türk Boğazları Gemi trafik Hizmetleri.

16-)Türk Boğazları Gemi Kurtarma Hizmetleri.

17-)Türk Boğazları Acentelik Hizmetleri.

18-)Türk Boğazları İkmal hizmetleri (Yakıt, Su ve Kumanya) verilmektedir.