Türkiye AKKA’yı askıya aldı
Türkiye, 1990 yılında NATO ve Varşova Paktı ülkeleri arasında Paris’te imzalanan ve silahlı kuvvetlere belirli askeri kısıtlamalar getiren Avrupa’da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması’nı askıya aldı
Avrupa’da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması (AKKA), 19 Kasım 1990'da NATO ile Varşova Paktı arasında imzalandı. Soğuk Savaş'ın son yıllarında müzakere edilen ve tamamlanan antlaşma, Avrupa'da konvansiyonel askerî ekipmanların önemli kategorilerine kapsamlı sınırlar getiriyor ve fazla silahların imha edilmesini şart koşuyordu. Türkiye’nin antlaşmayı askıya alma kararı ise 5 Nisan 2024 tarihli Resmi Gazete’de yayınlandı. 8300 Sayılı Karar’da şu ifadelere yer verildi:
“19/11/1990 tarihinde Paris’te imzalanan ve 1/7/1992 tarihli ve 92/3250 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylanan ‘Avrupa’da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Hakkında Antlaşma’nın Türkiye Cumhuriyeti ile antlaşmanın tarafı diğer devletler arasında 8/4/2024 tarihinden itibaren uygulanmasının durdurulmasına, 9 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 3. Maddesi gereğince karar verilmiştir.”
TÜRKİYE NEDEN BU KARARI ALDI?
Söz konusu antlaşmanın uyarlanmış bir hali, 1999 yılında İstanbul’da düzenlenen AGİT Zirvesi’nde imzalanmıştı. 1999’da da antlaşmaya imza koyan Rusya, 2004’te NATO’nun genişleme sürecine devam etmesi, NATO ülkelerinin AKKA’nın yenilenmiş halini onaylamayı geciktirmesi, ABD’nin Romanya ve Bulgaristan’daki askeri mevcudiyeti ve Füze Kalkanı Savunma projesi çerçevesinde Polonya ve Çek Cumhuriyeti’ne ekstra unsurlar yerleştirmesi nedeniyle, 2007 yılında anlaşmayı askıya aldığını duyurdu. 2015'te antlaşmadan tamamen çekilme niyetini açıklayan Moskova, bu kararını Kasım 2023’te resmileştirdi. Hemen ardından ABD ve NATO’nun da yükümlülüklerini askıya aldığını duyurması, Avrupa’daki silahlanma yarışını da beraberinde getirdi. Türkiye ise antlaşmadan çekilme kararından üzüntü duyduğunu açıklayarak tarafları antlaşmaya dönmeye çağırdı. Ancak sonuç alınamayınca Ankara da antlaşmayı askıya almak zorunda kaldı.
MECLİS ONAYI İLE GİRDİK CUMHURBAŞKANI KARARI İLE ÇIKTIK
Ankara’nın antlaşmayı askıya alma yöntemi ise dikkat çekti. 26 Haziran 1992 tarihinde Meclis onayıyla yürürlüğe giren antlaşma, 8 Nisan 2024’te Cumhurbaşkanı Kararı ile durdurulmuş oldu. Resmi Gazete’de atıf yapılan 9 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 3. Maddesi’nde Cumhurbaşkanı’nın yetkileri şu şekilde tanımlanıyor:
“Milletlerarası antlaşmaların onaylanması, bunların feshini ihbar etmemek suretiyle yürürlük süresini uzatma, Türkiye Cumhuriyetini bağlayan bir milletlerarası antlaşmanın belli hükümlerinin yürürlüğe konulması için gerekli bildirileri yapma, milletlerarası antlaşmaların uygulama alanının değiştiğini tespit etme, bunların hükümlerinin uygulanmasını durdurma ve bunları sona erdirme, Cumhurbaşkanı Kararı ile olur.
“Bir milletlerarası antlaşmanın veya Türkiye Cumhuriyeti’ni bağlayan bir milletlerarası antlaşmanın belli hükümlerinin Türkiye Cumhuriyeti bakımından yürürlüğe girdiği, bir milletlerarası antlaşmanın uygulama alanının değiştiği, uygulanmasının durdurulduğu ve sona erdiği tarihler; Cumhurbaşkanı Kararı ile tespit olunarak Resmî Gazete’de yayımlanır. Bir milletlerarası antlaşma, yürürlük tarihinin tespitine dair Cumhurbaşkanı Kararı’nda belirtilen yürürlüğe giriş tarihinde kanun hükmünü kazanır.”
ANTLAŞMA ADALARIN STATÜSÜNÜ DEĞİŞTİRMEDİ
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), 1992 yılında antlaşmanın uygulanmasını onayladığına dair çıkardığı kanunda, şu çekinceyi koymuştu:
“Antlaşma'nın, taraf devletlerin tüm adaları dahil, Avrupa'daki bütün topraklarını kapsadığı ifadeleri veya Antlaşma'mn herhangi bir başka hükmü, Doğu Ege Adaları'nın, 1914 Altı Devlet Kararı, 1923 Lozan Barış Antlaşması, 1923 Lozan Boğazlar Mukavelenamesi ve 1947 Paris Barış Antlaşması ile tesis edilmiş olan silahsızlandırılmış statülerini değiştirdiği, sona erdirdiği veya herhangi bir şekilde etkilediği anlamına gelmemektedir.” Dolayısıyla antlaşmanın ortadan kalkması da Ege’deki adaların gayri askeri statüsü üzerinde herhangi bir değişiklik yaşanacağı anlamına gelmiyor.