Tuz Gölü haritada kaldı

Niğde Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Ahmet Karataş, tarımda aşırı sulamanın önüne geçilmesi, su kaynaklarının kullanımı ve tarımsal sulamada planlamaya gidilmesi çağrısında bulundu. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın flamingo projesi için gittiği Tuz Gölü bölgesinde arazi çalışmaları yapan Karataş, bölgeden izlenimlerini anlattı. İşte Tuz Gölü ve çevresinin durumu:

“Eskiden Uluçay, İnsuyu Deresi gibi birçok akarsu besliyordu Tuz Gölü’nü. İnsuyu, havzadaki Eşmekaya Sazlıkları ve Kozanlı Gölü gibi kurudu. Uluçay, yapılan barajla Tuz Gölü’ne ulaşamaz oldu. Bunlar büyükleri. Böyle nice dereler, göller kurudu, hiçbiri Tuz Gölü'ne artık ulaşamıyor…

“Neredeyse doğal su kaynağı sıfır haline gelen Tuz Gölü, aslında Türkiye’nin ikinci gölü değil, hemen hemen sadece haritalarda kalan bir yer. Etrafındaki Düden (Kulu) ve Tersakan gibi birçok uydu göl de can çekişir halde geldi. Buralar kururken beraberindeki canlılar ya yok olup gitti ya da uzaklara. Örneğin İnsuyu Deresi’ne özgü (endemik) Gobio insuyanus adlı derekayası balığı ya da Sultanhanı ve Eşmekaya’daki endemik dişli sazancık (Aphanius) balıkları da son 20-30 yılda buralarda yok olup gitti. Şimdi gidin bakın, gram su yok, çamur yok oralarda! “Endemik balıkların yanı sıra birçok kuş türüne ev sahipliği yapmış olan Eşmekaya Sazlıkları gibi önemli kuş alanları hep kurumuş. Kulu’daki Düden Gölü şu anda ölmek üzere, son demlerinde. Kozanlı Gölü en önemli kuş alanlarındandı, bitti, iki yıldır tamamen kuru ve yaktılar bir de üstüne. Seyfe Gölü aynı şekilde. Sultan Sazlığı’nı sizinle haber yapmıştık, yüzde 5 suyu da vermediler, tamamen gitti…”

HER TARAFTA AŞIRI BİR SULAMA VAR

Türkiye'nin en çölleşen yeri Tuz Gölü’nde şekerpancarı, mısır ve ayçiçeği gibi aşırı su isteyen ürünler yetiştirildiğine dikkat çeken Karataş, “Konya, Niğde, Kayseri, Aksaray, her tarafta aşırı bir sulama var. Bu sulu tarımın önüne geçilmesi, kontrol altına alınması lazım. Geçtiğimiz yıllardaki yüz binleri bulan kuyulara yenileri eklendiği gibi önceleri benzin, mazot veya elektrik ile çalışan su motorları artık güneş enerjisi ile çalışıyor. Maddi kısım aşılınca 24 saat sulama mümkün. Tarlaların çoğunu su basmış halde görüyoruz. Güneş enerjisinin ilgili bakanlıklar ve kurumlar tarafından denetlenmesi acil önem arz ediyor” dedi. Prof. Dr. Karataş, sorularımızı yanıtladı:

İÇ ANADOLU TAMAMEN YER ALTI SULARINI KULLANIYOR

• İç Anadolu Bölgesi'ni tanımlıyorsunuz değil mi? Aşırı sulamanın olduğu bölgeler.

Trakya'da da görürsünüz, bütün tarım alanlarında aşırı sulama var. Ama oralar su açısından nispeten zengin. Bir derece, şansı var. Ama buraların öyle bir şansı yok. Olduğu gibi yeraltı suyunu kullanıyor. Gölden, ırmaktan geleni kullansa, bir ölçüde kabul edilebilir.

TARIM POLİTİKASI DEĞİŞMELİ

• Yeraltı suları konusunu daha önce de konuşmuştuk. Hiçbir adım atılmadı mı?

En ufak bir adım yok. Tarım politikası değişmeli. Avrupa'da olduğu gibi, Belçika örneğinde, diyor ki size on tane ürün var, senin toprağına bunlar uygun, birini yetiştirebilirsin, seç… Mısır ekilir mi İç Anadolu’da? Keza Urfa’da mısır ve yanında pamuk. Karadeniz'de buğday ekmek gibi bir mantıksız iş. Şu anda Tuz Gölü etrafında ürünleri sayayım size. Ağırlıklı olarak şeker pancarı, ayçiçeği ve mısır. Mısırı ne yapıyorsunuz? Silajlık yem. Neye yediriyorsunuz bunu? Bu ülkede hayvancılık kalmadı neredeyse. Benim köyümde her evin birer ikişer ineği olurdu. Şu anda sadece bir iki evde birkaç tane kaldı. Bayramdan sonra Rize'ye gitmiştim. Bir ilçenin belediye başkanı dedi ki ‘yaylamızda beş bin tane sığır olurdu bizim çocukluğumuzda, şu anda iki evde var, o da birkaç tane.’ Bir hafta bu yaylada kaldım, hiç sığır görmeden geri geldim. Düşünün durumu! Hayvancılık yok ama silajlık yem üretiyoruz. Ne yapıyoruz bunu? Arabanızı yanlış yere park ettiğinizde anında ceza geliyor. Siz gidiyorsunuz, sizin olmayan kamu arazisini ekip dikiyorsunuz. İç Anadolu’da da Urfa taraflarında da yerinde gördüm. Bunun önünü biraz da değişen kanunlar açtı. Tuz Gölü’nde de bir sürü kamu arazisi ekilmiş, sürülmüş... Ama giden su hepimizin suyu, yani kamunun, hatta insanlığın malı. Yer altında tek bir tane hazne var. Herkesin bahçesinin altında ayrı bir rezerv yok ki! Çok teşekkür ederiz.