Üreticiye sahip çıkılmalı! Hayvan sayısı azalıyor

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Türkiye'de 2023 yılının ilk 6 ayında küçükbaş hayvan sayısı 2 milyon 991 bin 638 adet (yüzde 5,3), büyükbaş hayvan sayısı 336 bin 23 adet (yüzde 2) azaldı. Tarım ve hayvancılık destekleri de eylül ayı içinde açıklandı. Hayvan sayısı neden azaldı, açıklanan destekler süreci tersine çevirecek mi? Eski Gaziantep Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği Başkanı Osman Türkman, konuyu Aydınlık’a değerlendirdi.

Hayvancılığa verilen en büyük zararın ithalat olduğunun altını çizen Türkman, girdi maliyetlerinin çok arttığını, üreticinin de zarar ettiği için sektörden uzaklaştığını anlattı. Hayvan sayısındaki azalmanın ve et fiyatlarının artmaya devam edeceğini belirten Türkman, üreticinin sahiplenilmesiyle ülkede et sorunu kalmayacağını vurguladı.

Gaziantep Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği Başkanlığı sırasında görevden alınarak yerine kayyum atanan Osman Türkman, şöyle konuştu:

“Küçükbaş anaç koyun keçi desteği 50 liradan 100 liraya çıkarıldı. 100 tane anaç koyun veya keçisi olana destek 30 bin liraya çıkarıldı. Sürüsünü bir önceki yıla göre arttırana artırmış olduğu hayvan başına 200 lira destek, göçer hayvancılık yapanlara hayvan başı 4 lira destek veriliyor. Bu destekler üretici için elbette destek ama üreticilerin toplam üretimden kazanmış oldukları ellerindeki imkânlar azaldı. Bir önceki yıla bakıldığında damızlık anaç koyun fiyatları, 1000-1200 lira civarına inmişti. Özellikle 2021-2022 yılı itibariyle üretici para etmediği, diğer hayvanların yemini dahi alamadığı için damızlık hayvanlarını besiye alıp kesime gönderiyordu. Dolayısıyla para kazanamayan o insanlar sektörden çekildi.

‘ÜRETİCİ KAZANMIYOR’

“TÜİK’in 2023 yılının ilk 6 ayı için açıkladığı rakamlar hayvan sayısının azaldığını gösteriyor. Bu rakamlara göre büyükbaş hayvan sayısında yüzde 2, manda sayısında yüzde 2.7, koyun sayısında yüzde 4.7, keçi sayısında da yüzde 7.5 civarında bir azalma var. İnsanlar sektörden para kazanmayınca, ürettiği ürünü değerinden satamayınca sektörden çekiliyor. Bu çekilme devam ediyor. Geçen sene 2500-3 bin liralık koyunlarımızı 1000-1200 liraya satmak zorunda kaldık. O koyunların şu anki fiyatı 5-6 bin lira. Bu rakam da yeterli değil. Süt veren bir ineğin ortalama fiyatı bugün 100-120 bin lira civarında. 8-10 tane koyun ya da keçinin bir inek ettiğini düşünürsek bugün bir koyun ya da keçinin 10 bin lira civarında olması lazım ki üretici sermayesini koruyabilmiş olsun. Ürettiği yavrudan para kazanabilsin. Dolayısıyla para kazanamayan üretici sektörden çıkıyor.”

‘İTHALATLA ÜRETİM AZALIYOR’

Türkman, et fiyatlarıyla ilgili de şöyle konuştu: “Damızlık hayvana sahip çıkılmadığı sürece et fiyatı çözülmez. Problem et fiyatı artışı olarak önümüze gelecek. Özellikle damızlık hayvan üreten işletmeler hâlâ sektörden çekiliyor. Damızlık hayvanlarını ya satıyorlar ya besiye alıp kesime gönderiyorlar.
“Tarım Bakanlığı içerdeki et talebini dengeleyebilmek için bu yıl yurt dışından 600 bin civarında besilik dana gelmesi için izin verdi. Büyük kısmı geldi, diğerleri de geliyor. Üretimde azalma var, açığı da ithalatla kapatmaya çalışıyoruz. İthalat olduğu müddetçe üretici emeğinin karşılığını almadığı müddetçe üretim azalmaya devam edecek.”

‘ÜRETİCİYE SAHİP ÇIKALIM’

Osman Türkman, hayvancılıkta yaşanan sorunların başında girdi maliyetleri olduğunu belirtti, çözüm önerilerini şöyle anlattı:

“100 tane anaç hayvanı olan 5 bin lira destek alıyordu şimdi 10 bin lira alacak. Hayvan başı 100 lirayı 2024 yılında alacak, o hayvana alacağı bir torba yem 450 lira. Üretici için en önemli girdi maliyetini yem oluşturuyor, sonra ilaç, çoban, işçi, elektrik, yakıt masrafı var. Fabrika yemlerinde yüzde 25-30’luk artış var. Mısır, arpa eken çiftçi kazanmadı. Bu da seneye arpa, mısır ekiminin azalacağı ve fiyatların yükseleceği anlamına geliyor.

Tarım Kanununa göre GSMH’nın yüzde 1’i kadar tarım ve hayvancılığa destek verilmesi gerekiyor. 2024 yılında 270 milyar lira ediyor ki açıklanan rakam yaklaşık 95 milyar lira, verilmesi gerekenin üçte biri civarında. Tarımsal ve hayvansal ihtiyaçlarımızı üretecek potansiyelimiz var, üreticimize sahip çıkmamız lazım.

İthalat üreticimize zarar veriyor, üretip de zarar eden kimse o işe devam etmez. Zaten gençler de artık kırsalda çok durmuyor, iş oralarda yaşlı nüfusun sırtında.”