Kuş gribi kabusu geri mi dönüyor? Uzmanlar Aydınlık'a açıkladı
Avrupa ve Amerika ülkelerinde artış gösteren kuş gribi vakaları Türkiye'de de görüldü. Akıllara ‘Kuş gribi kâbusu geri mi dönüyor? sorusu geldi. Uzmanlar gelişmeleri Aydınlık Avrupa'ya değerlendirdi.
Kuş gribi vakaları yeniden gündemde. 200 bin kanatlı hayvanda kuş gribinin tespit edilmesinin ardından Avusturya harekete geçti. Avusturya Sağlık Bakanlığı, ülkenin tamamının kuş gribi bulaşma riski yüksek bölge ilan edildiğini duyurdu. Bakanlık, yabani kuşlarda da hastalığın yayıldığını bildirdi. Ülkenin altı eyaletinde 25 yerleşim yeri kuş gribi bulaşma riski en yüksek bölge olarak sınıflandırılırken, aynı bölgelerde 50 kanatlı hayvan için kümes zorunluluğu getirildi. Ayrıca açık alanda hayvanların beslenmesi yasaklandı.
Konya ve Eskişehir'deki kuş gribi (Avian Influenza H5N1) vakası vakaları endişe yarattı. Konya'nın Meram ilçesindeki bir yumurta üretim tesisinde 2 Kasım’da kuş gribi tespit edilmesinin ardından Tarım ve Orman Bakanlığı, vakayı ‘münferit’ olarak nitelendirerek, risk taşıyan hayvanlar, yumurtalar ve yemlerin imha edilmesi talimatı verdi. Kısa süre sonra Eskişehir’deki bir tavuk çiftliğinde de aynı virüs tespit edilince, 5 mahalle karantina altına alındı. Peki kuş gribi nedir? Nasıl bulaşır? Tedavisi var mı?
KUŞ GRİBİ NEDİR?
Kuş gribi, kanatlı hayvanları enfekte eden, orthomyxoviridae familyasından H5N1 adlı virüsün neden olduğu viral hastalıktır. Tüm kuş türlerinin bu enfeksiyona karşı duyarlı olduğu düşünülse de özellikle evcil kümes hayvanları sürüleri, hızla salgına dönüşebilecek enfeksiyonlara karşı daha savunmasızlar. Yaban kuşları, doğal dirençleri sayesinde bu virüsleri hastalanmadan taşıyabilirler. Yaban su kuşları, bu virüslerin doğal bir rezervuarını oluşturur ve enfeksiyonun evcil kümes hayvanlarına ilk bulaşmasında sorumlu olabilirler.
KUŞ GRİBİ İNSANDAN İNSANA BULAŞIR MI?
H5N1 virüsü, hayvanları enfekte eden bir hayvan virüsü olarak kalmaya devam ediyor. Kuş gribinin insan enfeksiyonları, genellikle enfekte kuşlara maruziyetle ilişkili. 2003’ten 1 Nisan 2024’e kadar dünya genelinde 23 ülkede influenza A (H5N1) virüsünün neden olduğu toplam kuş gribi olgusu sayısı 889. Bunlardan 463’ü yani yüzde 52’si öldü. H5N1 virüsü sürekli evrim geçiriyor. Nasıl bulaşır?
İnsanlardaki H5N1 virüs enfeksiyonu vakalarının hemen hemen hepsi, enfekte canlı veya ölü kuşlarla ya da virüsle kontamine olmuş çevrelerle (örneğin canlı hayvan pazarlarıyla) yakın temasla ilişkili. Enfekte memelilerden insanlara bulaşma vakaları da bazı durumlarda gözlendi. Kuş gribi virüslerinin, enfekte bir kişiyle yakın veya uzun süreli temas halinde bazı durumlarda çok sınırlı insandan insana bulaş göstermiş olabileceği düşünülüyor. Ancak insandan insana doğrudan bulaş bugüne kadar saptanmadı.
KUŞ GRİBİNİN BELİRTİLERİ NELER?
Belirtileri gribe benzese de daha şiddetli. Semptomları arasında ateş (genellikle yüksek ateş, 38 derece üstü), halsizlik, öksürük, boğaz ağrısı ve kas ağrıları bulunabilir. Göz kızarıklığı (konjonktivit) ve diğer solunum dışı semptomlar da görülebilir. ABD’deki bazı olgularda göz kızarıklığı şikayetiyle hastaneye başvurulduğunda bu enfeksiyon saptandı. Enfeksiyon hızla ilerleyerek ciddi solunum yolu hastalıklarına ve nörolojik değişikliklere (bilinç değişikliği veya nöbetler) yol açabiliyor.
Gripte kullanılan antiviral oseltamivir, kuş gribinde de etkili. Ağızdan alınıyor. Hastayla temas edenlere de koruyucu amaçlı veriliyor.
GRİP VİRÜSLERİ DOĞADA ÇOK YAYGIN
İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları Öğretim Üyesi Prof. Dr. Alper Şener, kuş gribi ile ilgili Aydınlık Avrupa’ya konuştu.
Prof. Dr. Alper Şener “Grip virüsleri doğada çok yaygın olarak bulunur. Bunlar içinde insanlara temas yolu ile yakın olanlar en çok kuş ve domuzlarda görülen türlerdir. Kuş gribi sadece doğada olmaktan öte kanatlı evcil hayvanlara bulaşı olması nedeniyle tavuklara da bulaşıyor.” dedi.
Şener, bu virüsün neden önemli olduğuna ilişkin şunları söyledi: “Bu bulaş neden önemli derseniz, virüs türler arasında geçiş yaptıkça antijen değişimi ile bağışıklıktan kaçıyor ve daha ciddi klinik tablolara sebep oluyor, aslında yaptığımız mevsimsel grip aşılarında kuş gribin yaygın görülen türlerine karşıda aşılanma yapılıyor ama her yeni türe aşılanma yapmak mümkün değil, bu neden ile eğer yeni bir tür- tip ortaya çıktı ise yayılmasını önlemek ilk stratejidir.”
VAKALAR ARAŞTILIP, İNCELENİYOR
Prof. Dr. Alper Şener kuş gribinin insandan insana bulaşmadığını hatırlatarak bu konuda yeni bir durumun oluşmadığını belirtti: “İnsandan insana bulaşıyı saha gözlemi ile görebiliyoruz, yani ilk çıkan yeni bir suşun bazı laboratuvar incelemeler ile insandan insana bulaşıcı olduğunu ön gören bir test yok, daha öldürücü olduğu tahmin edecek bir test yok, daha bulaşıcı olduğunu ön görecek bir test yok. Bunu ancak insanlara bulaşma ve yayılma hızına göre karar verebilirsiniz. Her yeni türde hayvanlar arasında bulaş hızına bakarak bir tahminde bulunabilirsiniz ama bu her zaman tutmaz.”
TAVUK ETİNDEN UZAK DURACAK BİR DURUM YOK
“Şu anda en büyük korku ise kanatlılar arasında hızla yayılan bulaşıcı bir kuş gribi kökeni için özel önlem alınması uyarısı.” diyen Şener, sözlerini söyle sürdürdü:
“Avrupa henüz özel bir durum ilan etmedi, ama özellikle martıları yakın izliyorlar. Çünkü onlarda görülen tür, yayılmaya müsait gibi görünüyor, göçmen su kuşları ile taşınan virüs, martılara oradan da evcil hayvanlara bir bulaş zinciri ulaştırabilir endişesi halen devam ediyor.”
Prof. Dr. Alper Şener tavuk etinden yada ürünlerinin tüketiminden uzak durmalı mıyız? Sorusuna da yanıt verdi. Şener, “Tavuk etinden uzak durmak için henüz özel bir uyarı yapmak için erken. Ama tavuk etlerini tüketirken uygulanan hijyen ve sağlık kuralları her zaman olduğu gibi uygulanmalı.” dedi.
Tavuk eti ve yumurta tüketmek güvenli mi?
Akıllara gelen önemli sorulardan birisi et ve et ürünlerinin tüketilip tüketilmeyeceği sorusu. Uzmanlara göre et ürünleri ve yumurtalar uygun şekilde hazırlandığında güvenle tüketilebilir. Gıdalarda temizlik ve hijyen kurallarına uymak önemli. Gıdaların temizlik kurallarına uyarak, çiğ ve pişmiş gıdaları ayrı tutarak iyice pişirilmesi.
Tüketicilere yönelik potansiyel sağlık riskleri nedeniyle çiğ süt tüketiminden kaçınılmalı. Pastörize süt tüketilmesi tavsiyeler arasında. Pastörize süt bulunamadığı durumlarda, çiğ süt kaynatılana kadar ısıtıldığında tüketim için daha güvenli hale getirilebilir.
Kuş gribi salgınlarının yaşandığı bölgelerden gelen çiğ veya tam pişmemiş et ve yumurtaların tüketilmesi risk taşıyabilir. Hasta veya aniden ölmüş hayvanların etleri tüketilmemeli.
‘Gerekli önlemler ve tedbirler alınıyor’
Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Akan, kuş gribi ile ilgili açıklama yaptı. Akan, "Türkiye'de tüm önlemler alınıyor. İnsanlar için böyle bir salgın riski söz konusu değil" dedi.
Prof. Dr. Akan, halk arasında 'kuş gribi' olarak bilinen H5N1 virüsünün 2003 yılında artış göstermeye başladığını, 2005 yılına gelindiğinde ise pik yaptığını hatırlatarak, "2005-2010 yılları arasında 400 civarında insan vakası görüldü, daha sonra hızla azalarak yılda sadece 10'lu rakamlara düştü. Hatta bazı yıllar 10'dan daha az vaka oldu" diye konuştu.
'KANATLI HAYVANLARDA ÇOK ÖLÜMCÜL'
Bu virüsün kanatlı hayvanlarda çok ölümcül olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Akan, "Ölüm yaptığından dolayı da çevreye saçılıyor. O nedenle tüm kanatlı hayvan yetiştiricilerimiz ölüm oranları arttığında veteriner hekimlere, il ve ilçe tarım müdürlüğü yetkililerine müracaat edip, bunun kuş gribi olup olmadığının tespit edilmesinde yarar var. Tüm dünyada salgın hastalıklar var. Bunların temel nedeni göçmen su kuşlarının göç hareketinin başlaması. Esas virüs burada bulunuyor. Bu göç hareketi başladığı zaman bulaşmalar olabiliyor. Bu belirli bir süre sonra kendiliğinden çözümlenecektir diye düşünüyorum. Yani bunda önemli bir risk yok" ifadelerini kullandı.