Uzmanlardan Suriye uyarısı: Denge dönemi bitti

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) bir yandan Ukrayna sahasında savaşı kışkırtırken, bir yandan da Suriye'nin kuzeyinde terör örgütünü silahlandırmaya devam ediyor.

2015'ten bu yana PKK/PYD'ye 50 bin tırdan fazla silah ve mühimmat gönderen ABD, geçen günlerde de teröristler ile yarı tank denilen M2A3 Bradley zırhlı araçlar kullandığı tatbikatlar yaptı.

Türkiye dahil tüm dünya Rusya'nın Ukrayna operasyonuna kilitlenmişken Suriye sahasında yaşanan bu hareketlilik, Fırat'ın doğusuna bir operasyon için 'acaba doğru zaman mı' sorusunu akıllara getirdi. Küresel dengenin kökünden sarsıldığı şu günlerin Suriye sahasına nasıl etki edeceğini Emekli Tuğgeneral Fahri Erenel ve Emekli Kurmay Albay Ünal Atabay ile konuştuk.

'NEDEN OLMASIN'

Ünal Atabay, Suriye'deki tıkanıklığa ilişkin giderek müzakere koşullarının oluşmaya başladığını söyledi, Rusya'nın Ukrayna Harekâtı'ndan güçlü çıkması durumunda Suriye sahasında önemli değişiklikler olabileceğini kaydetti. Atabay şu değerlendirmelerde bulundu:

“Dünyada bu tür savaşlar meydana gelip de dengeler yerinden oynadığı zaman, kimi ülkenin lehine kimi ülkenin aleyhine gelişir. Türkiye de dahil başka ülkeler de bu fırsattan istifadeyle kendi lehine bir durum var mı yok mu şeklinde gözetliyor. Ve uygun koşulları bekliyor. Eğer Türkiye için uygun koşullar oluşursa; Suriye sahasında neden olmasın...

“Bir harekat öncesinde bir şekilde Amerika ve Rusya ile masaya oturmanız lazım. Bu süreç de müzakere koşullarına doğru giden yolları açabilir. Sahada bu görülüyor. Türkiye'nin lehine durumlar görülüyor. Ama masada görüşmemizi sağlayacak kriterler olgunlaşmazsa, o zaman askeri harekata yönelik bir olgunlaşma ve fırsata dönüşürse, neden olmasın derim. Çünkü Amerika artık Suriye'de bir etki ve ilgi alanı bakımından zorlanacak gibi.

“Şu an Amerika, Türkiye'yi Batı'ya endeksleyip, Rusya'dan kopmasını sağlayacak bir arayış içerisinde. O yüzden Suriye'de ufak tefek hareketlerle bir mesaj vermeye çalışıyor. Bir baskı unsuru olarak düşünüyor hala. Ama aslında ABD yanlış ata oynuyor. Taktik sahada at koşturmaya çalışıyor. Oysa ki şu anda Rusya'nın harekâtıyla beraber, tüm dünyanın daha üst seviyede stratejik oynaması gereken bir ortam oluştu. Bu ortamda küçük hareketler çok fazla bir şey sağlamaz.”

ABD, PKK/YPG’ye bugüne kadar 50 bin tırdan fazla silah ve mühimmat gönderdi. Bunların içinde TOW füzelerinden çoklu roket atarlara, 80 ve 120 mm havanlardan MK19 bomba atarlara, Humwee tipi askeri araçlardan Cougar tipi zırhlı personel taşıyıcılara ve insansız hava gözlem araçlarına kadar çok geniş bir askeri spekturum bulunuyor. Bunun yanında Türkiye’ye satmaya yanaşmadığı FGM-148 Javelin anti-tank füzeleri de PKK/PYD'ye teslim edilmiş durumda. Bu araçları kullanma eğitimlerini de yine ABD'li uzmanlar bizzat sahada veriyor.

'TÜRKİYE RUSYA İLE ÇÖZER'

“Eğer Fırat'ın doğusunda doğrudan bir harekat düşünürseniz, 'hava sahası açık-kapalı' diye bir kavram yok. Zaten siz o riskleri de dikkate alarak ya da Hava Kuvvetlerinizin desteği olmadan başka bir harekat planı yapıyorsunuz. Hava gücünüzü de ona göre planlarsınız. Şu anda öncelikli midir değil midir? Böyle bir harekat ne getirir ne götürür bir bakmak lazım. İyi analiz etmek lazım. Fırsatları kaçırmamak lazım ama bu fırsatın ağırlığıyla, şu anda uluslarası konjonktürde oluşan ortamın ağırlığını ayrı ayrı tartıp getirisine götürüsüne iyi bakmak lazım.

“Eğer Rusya, Ukrayna Harekâtı'ndan güçlü çıkarsa ve Türkiye ile de münasebetleri bozulmadan nihayete ererse, Türkye Suriye sahasındaki meseleyi Rusya ile birlikte çözer diye düşünüyorum.”

'TÜRKİYE, RUSYA İLE OLAN İLİŞKİLERİNİ ASLA KESMEMELİ'

Emekli Tuğgeneral Fahri Erenel, Suriye'deki dengenin artık sürdürülemeyeceğini söyledi. “Türkiye, Rusya ile olan ilişkilerini asla kesmemeli.” diyen Erenel, bunun ağır sonuçları olabileceği konusunda uyardı. Son dönemde ABD'nin PKK/PYD'ye yönelik silah sevkiyatlarının arttığını hatırlattığımız Erenel, şunları anlattı:

“ABD, son dönemde Fırat'ın doğusuna ek sevkiyatlar yaparak, Türkiye'nin NATO ve ABD istikametinde hareket etmesi için çalışıyor. Bunu koz olarak kullandığını düşünüyorum. Çünkü şu an bölgede bir kriz yok, olağanüstü bir durum yok ama mühimmat göndermeye devam ediyorlar.

Bölgeye sevkiyatın ikinci bir nedeni de İran'ın Erbil'e füze atışları olabilir. Bu esasında hem Türkiye'ye hem de ABD'ye bir mesajdı. Olayın bu boyutunu dikkate aldığımızda; Suriye Demokratik Güçleri (SDG) İran'a karşı bir şekilde kullanılmak üzere yeniden teşkilatlandırılıyor olabilir.”

DENGE ÇÖKMEK ÜZERE

“Türkiye, Suriye sahasında birbirinin karşısında olan iki farklı ülkeye tabi: Rusya ile Amerika. Bugüne kadar Türkiye dengeyi gözetti fakat şu anda bu dengenin son günlerini yaşıyoruz. Yani bir taraf diğer tarafa net olarak tavır koyacak. Ben Biden'ın da geleceği NATO Zirvesi'nin, bu konuda son nokta olacağını düşünüyorum. Biz Rusya ile bugüne kadar yürüttüğümüz Astana Süreci gibi birliktelikleri bir kenara attığımız zaman, Suriye için bizim açımızdan tam anlamıyla kötü bir senaryo oluşabilir. Artık dengeler Suriye'de işlemeyecektir.

“Diğer taraftan Türkiye Ukrayna'da arabuluculuk yapmaya çalışıyor ama Rusya'nın en hassas olduğu Kırım'ı tanımıyor. Yani bu nereye kadar sürdürülebilir? Türkiye giderek çıkmaz bir sokağa doğru gidiyor. Bu sokağı açabilmesi için 'arabuluculuk' adı altında ikili bir denge üzerinde gidemez. Yani ip üzerinde yürüyoruz, tamam iki tarafla da görüşüyoruz, savaşın önlenmesi için çareler üretiyoruz ama Rusya'ya ayağımızdan prangalarla bağlıyız. Bu prangalar çözüldüğü anda Rusya-Türkiye ilişkileri ciddi şekilde düşen uçak olayından sonraki pozisyona döner. Bunu dikkate almak gerekir diye düşünüyorum.

“Türkiye, Rusya'ya hava sahasını kapatmadı. Bu Türkiye'ye birtakım avantajlar sağladı. İşte tarım mevsimi geliyor, turizm yine olabilir... Türkiye'nin bu ilişkiyi bozması Türkiye'yi felakete sürükler. Zaten sıkıntılar yaşıyoruz. O yüzden Türkiye, Rusya ile olan ilişkilerini asla kesmemeli. Bu konuda da Avrupa ile birlikte hareket ediyor izlenimi vermemek lazım.”

'RUSYA BU SAVAŞTA ASLA MAĞLUP OLMAZ'

“Bugün Türkiye-Rusya ilişkilerinin gelişmesinin en büyük sebebi, Türkiye'nin ABD ve NATO'ya S-400 ile başlayan süreçle kafa tutmasıydı. Yani Rusya'nın istediği Türkiye'yi NATO'dan ayırmaktı. Bunda bir mesafe de kat etmişti. Lavrov'un tavırlarına dikkat edin: Bir başka dışişleri bakanı ile görüşürken eli cebinde adama kolonya tutuyor. Ama Türk Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu geldiğinde farklı davranıyor. Türkiye'yi sadece bir 'müttefik' kanadı olarak görmüyorlar. Ukrayna sorununun çözümünde ve konunun NATO nezdinde yumuşatılmasında Türkiye'nin önemli bir aktör olabileceğini düşünüyorlar. 30 NATO üyesi içinde bir tek kendisiyle hareket edebilecek Türkiye var.

Yani tam tersine NATO ile ilişkileri Türkiye üzerinden yönetebilmek, NATO'da alınan kararlarda Türkiye'nin etkinliğinden yararlanabilme gibi bir durum da var.”

“Rusya bu savaşta asla mağlup olmaz. ABD, PKK/YPG konusunda hayatta Rusya ile karşı karşıya gelmez. Karşı karşıya geldikleri anda Çin devreye girecektir. ABD'nin hiç istemediği bir durumdur. ABD'nin esas stratejisi Çin ve Rusya arasına kama sokmaktır. İkinci Dünya Savaşı'nda Almanya ile Japonya arasında savaşa girmenin acısını her zaman yaşamıştır. İki önemli güçle aynı anda bir olmamak... Şu andaki amaç da o ama her bir yanlış politikayla Çin'i giderek Rusya'nın yanına götürmeye başladılar. Eğer bu Ortadoğu'ya da yansırsa; Suriye'de Çin'in yapmış olduğu yatırımlar var, Irak'ta yapmış olduğu yatırımlar var, İran-Çin arasındaki 25 yıllık stratejik anlaşma var, ister istemez Çin de devreye girer. Yani bu sadece Rusya ile ABD arasındaki bir sorun olarak kalmaz. Olayın boyutu çok ciddi bir şekilde büyür.

“Diğer taraftan Rusya'nın sıcak denizleri kaybetmesi de söz konusu olabilir. Bu da Rusya'nın işine gelmez.”

'İNÖNÜ POZİSYONUNDAYIZ'

“Fırat'ın doğusu/batısı diye zımnen gözüken bir anlaşma var. Bu mevcut statüyü devam ettirmek PKK/PYD'nin güçlenmesi, Kürt devletinin kurulması gibi sonuçlar çıkaracaktır. Bir yandan da İdilb'de ne kadar daha dayanılacaktır? Rusya, Türkiye'nin en ufak bir yanlışında buradaki terör örgütleri üzerindeki baskıyı artıracaktır. Hava harekâtını artıracaktır. Türkiye'ye 3-4 milyon göçmenin gelmesiyle Türk ekonomisinin iyice perişan olmasına yol açacaktır. ABD ile zıtlaşırsan da terör örgütüyle devlet kuracaktır. Bütün bunları dikkate almak lazım. Çok ustalıklı manevralar lazım. Rahmetli İnönü'nün İkinci Dünya Savaşı dönemindeki pozisyonundayız. Her iki taraf da kendi yanında görmek istiyor ama biz tarafsız kalmak istiyoruz.

“Bunu bence bir tek şey kurtaracak: Ukrayna'nın "tam tarafsızlık" statüsünü kabul etmesi, Türkiye'yi ciddi şekilde rahatlatacaktır. Türkiye bunun üzerine yönelmeli. Arabulucuk yaparken İsveç Modeli dedikleri bir modeli kabul etmesine odaklanmalı. Aksi takdirde Putin bu işin sonunu bırakmaz. Süreç uzadıkça da Türkiye zarar görmeye başlayacaktır.”