'Valter' Avrasya Çağını müjdeliyor!

Geçen günlerde Sırbistan Cumhurbaşkanı Alexander Vuciç'in koronavirüsle mücadele etmek için Çin Halk Cumhuriyeti Başkanı Xi Jinping’ten yardım talebinde bulunduğu konuşmasını izlemiştik. Vuciç konuşmasında Avrupa ülkelerinden bekledikleri tıbbi yardım talebine olumlu yanıt alamadıklarını ve “Avrupa dayanışmasının bir masaldan ibaret olduğunu” belirtmişti. Vuciç’in bu yardım talebiyle ilgili haber neredeyse 800 milyon Çinli tarafından okundu ve Çin’in sosyal paylaşım sitesi Weibo’daki Sırbistan turizm bürosunun hesabına yaklaşık 1 milyon Çinli destek mesajları bıraktı. Bazıları Sırbistan'ı ziyaret etmek istediklerini, bazıları Sırp ürünleri satın almak istediklerini, bazıları da maddi bağış yapmak istediklerini belirtiyorlardı.

Sosyal medyadaki bu destek paylaşımları devam ederken 19 Mart'ta Çin merkez televizyonunda orjinal adı “Valter Brani Sarajevo” (Valter Saraybosna’yı Savunuyor diye Türkçe’ye çevirebiliriz) olan film yayınlandı. 1972 tarihli Yugoslav yapımı olan filmde II. Dünya Savaşı sırasında Nazi işgal güçlerine karşı mücadele eden “Valter” kod adlı komünist gerilla liderinin başından geçenler anlatılıyor.

Tüm zamanların en çok izlenen savaş filmlerinden biri olan Valter Brani Sarajevo filminin anısına Saraybosna'da bir müze de açılmış ve hatta yetkililer, filmin çeşitli sahnelerinin çekildiği yerlerin ziyaretini de içine alan bir turizm rotası planlamışlar.

Filmin Çin açısından önemi ve Çin’de bu kadar meşhur olmasının nedeni ise yüz milyonlarca Çinli’nin Kültür Devrimi sırasında ülkede gösterilecek çok az sayıda yabancı film arasında yer alan Valter Brani Sarajevo'yu izlemiş olmasıdır. Bosna-Hersek, son yıllarda sayıları iyice artmakta olan Çinli turistleri cezbetmek için bu geçmişten yararlanmaya çalışıyor. Müzenin yer aldığı Saraybosna Film Merkezi’nin başkanı Jasmin Durakoviç de filmin yeniden çekilmesi için birkaç Çinli film stüdyosu ile görüşmeler yapıldığını belirtmiştir.

2018 yılının Nisan ayında açılan Valter Brani Sarajevo Müzesi, filmin çeşitli sahnelerini, karakterlerin balmumu heykellerini ve filmle ilgili multimedya içeriğini gösteren odalar sunuyor ziyaretçilerine. Durakoviç, müzenin Çinli turistler için büyük bir cazibe merkezi olduğunu ve Çinli turistlerin müzeye ilgilerinin yoğun olduğunu belirtmiş.

1970'lerin Çin’inde, Valter Brani Sarajevo pek çok izleyici için yabancı dış dünyaya açılan bir pencere demekti. Faşizmin zulmüne karşı yiğit ve başarılı bir komünist direniş öyküsü, Valter'ı oynayan aktör Velimir “Bata” Zivojinovic'in kariyerinde de dönüm noktası olmuş. Valter’in Çin’deki prömiyeri, genelde ilk filmlerin başka bir yerde görülmeden önce gösterildiği Şangay'daki Kültür Meydanı’nda gerçekleşmiş. Daha sonra, ülke çapındaki tüm sinemalarda insanlar filmi görmek için sıraya girmişler ve biletler çoğu zaman tamamen satılmış. Ve 2018 gibi yakın bir zamanda, Valter'ın tiyatro uyarlaması Şanghay Dramatik Sanat Merkezi'nde sahnelenmiş.

Film Çin’de o kadar popüler olmuş ki, bir bira markası Valter'ın adını almış ve kutular Zivojinovic'in yüzü ile süslenmiş. Filmden bazı ikonik çizgiler - “Bu şehri görüyor musunuz? Bu Walter! ” gibi- o dönemi yaşayan Çin neslinin kolektif hafızasında kökleşmiş.

Diğer Yugoslav filmlerinin hiçbiri Valter'ın başarısına erişememiş. Yugoslav filmlerinin başarılı olmasının önemli bir nedenini Çinli film eleştirmeni Ai Yu Valter hakkında yazmış olduğu bir yazısında Yugoslav filmlerinin o dönemki Çin devrim filmleri gibi kalıplaşmış imgeler kullanmamış olmalarına bağlar. Ona göre; çoğu filmde iyi adamların hepsi aynı görünüyordu (yakışıklı, kendinden emin, işçi üniforması giymiş), “Yugoslav filmlerinde ise 'iyi adamlar' 'iyi adamlar' gibi görünmüyordu ve 'kötü görünen adamlar’ın da olumlu bir imajı vardı. Bu tür stereotipik olmayan sanatsal ifadeler de Çin halkının ilgisini çekmiştir.

Saraybosna'daki müzeden filmin başrol oyuncusunun balmumu heykelinin olduğu bir resim.

BİR DİPLOMASİ ARACI

Film Sırbistan’ın da Çin ile arasındaki ilişkilerin gelişmesinde güçlü bir rol oynuyor. Sırbistan’a gelen Çinli turist sayısı önceki yıllara göre katlanarak artıyor ve Çin Avrupa'nın en fakir ülkelerinden biri olan Sırbistan’a büyük yatırım yapıyor. İki ülke arasındaki ticaret 2005-2016 arasında üçe katlandı ve 2018’de Pekin ve Belgrad 3 milyar dolar değerinde ekonomik anlaşma imzaladı.

Sırbistan için bu anlaşmalar ekonomiyi canlandırmak için ihtiyaç duyulan altyapı yatırımlarını temsil etmekte iken Çin için, Güneydoğu Avrupa'da önemli bir dayanak noktası ve yakın gelecekte Avrupa Birliği üyesi olacağını umduğu Sırbistan ve diğer Balkan ülkelerinde nüfuzunu ve etkisini arttırma fırsatını temsil ediyor. Fakat bu Batı'yı endişelendirmekte.

Çin cumhurbaşkanı Xi Jinping en son 2016 yılında Sırbistan'ı ziyaret etti. (Bu 30 yıl aradan sonra Çin tarafından Sırbistan’a yapılan ilk ziyarettir). Bu ziyaret sırasında Çin tüm Avrupa pazarına giriş için stratejik önemi olan Balkanlarda nüfuzunu artırmak için Balkanların kilit ülkesi konumundaki Sırbistan ile bir dizi ekonomik anlaşmalara imza attı.

Çin ve Sırbistan arasındaki bağlar güçlendikçe, Valter Brani Sarajevo her iki ülke için bir kültürel diplomasi aracı olarak hizmet etmeye devam ediyor. Belgrad ziyareti sırasında Xi Jinping, filmle ilgili olarak başrol oyuncusunun nostaljik balmumu heykelini ziyaret etti ve dönemin Sırbistan Cumhurbaşkanı Tomislav Nikolić'in Xi Jinping onuruna verdiği ziyafette filmin tema şarkısı çalındı. Bunun üzerine Xi filmi çok iyi hatırladığını ve bir zamanlar Çin’de çok popüler olan Yugoslav filmlerinin insanların yurtseverlik duygusunu uyandırarak bir dönemin genç neslinin hafızalarına kazındığını belirtmiştir.

Zor günler hakiki dostlukları toplumların ve devletlerin önüne koyuyor. “Gelişmiş” Batı ülkelerinin kar ve maliyet hesabı yaparak kurtarılacak insanların harcanacak paraya değip değmeyeceğini hesapladığı bir dönemde Çin hem kendi vatandaşlarına hem de kendinden yardım talebinde bulunan diğer ülkelerin vatandaşlarına yardıma koşuyor.

Sırbistan Devlet Başkanı Vuciç’in talebine karşılık Çin’den gelen tıbbi yardım uçağını karşılama töreninde Vuciç’in Sırbistan ve Çin bayraklarını öpmesi yeni dünyanın inşasına dair önemli ipuçları veriyor. Avrasya çağı sadece ekonomik, siyasi, askeri ilişkilerle değil aynı zamanda insani, kültürel, ahlaki ve tarihi dostluk bağlarıyla da yükseliyor.