'Vize işleri' saçmalıyor

Türk vatandaşlarının Avrupa ülkeleri ile ilgili vize taleplerinde sanki son aylarda ilgili ülke kaynaklı bir saçmalama dönemine girmiş durumdayız. Hem basına yansıyan, hem çevremizde gözlemlediğimiz kadarıyla Avrupa ülkeleri vize konusundaki süreçleri zorlaştırıyor, randevu tarihlerini uzatıyor, vize geçerlilik dönemini kısaltıyor.

Bu konu hakkında ilk dönem yazılanlara göre problemin kök sebebinde Kovid sonrasında artan talep ile baş edememe ve Kovid kaynaklı ilgili vize süreçlerindeki personel eksiklikleri vardı. İngiltere'de yaşayan ve çalışan Türk vatandaşlarının büyük çoğunluğu da bu işlerden şikayetçi. Özellikle kurumsal hayatta yürütülen pozisyonların gerektirdiği seyahatleri kısa süre içinde yapamamak, uzun ve pahalı vize süreçleri, İngiltere'deki Türk vatandaşlarını iş dünyasında geride bırakabiliyor. Turistik amaçlı vizelerde de benzer sorunlar ve gecikmeler yaşanıyor. Dört kişilik bir ailenin Avrupa'da bir ülkeden vize alması demek onlarca doldurulacak form, yüzlerce pound ödenecek masraf, muhtemelen şehirlerarası seyahat, uzunca süre bloke edilen pasaport ve genelde 2 aydan uzun bekleme süreleri demek. Verilen vize süreleri de eskiye oranla kısalmış durumda, dalga geçer gibi çekilen onca çile sonrası bir aylık vizelerin verildiğini sıklıkla duymaktayız.

Türk dış politika yönetiminin bu gelişmelere uygun tedbirleri alması ve yeni politikaları devreye alması uygun olabilir. Türkiye'nin Avrupalı turiste ekonomik bağımlılığından dolayı tüm Avrupa vatandaşlarına yönelik aynı sertlikte vize uygulaması devreye alınamıyor ve bu anlaşılabilir bir durum çünkü Türkiye'ye yılda milyarlarca dolar kaybettirecek ve Yunanistan gibi turizm alanındaki rakiplerimizin ekmeğine yağ sürecektir.

 Avrupa'dan vizeler konusunda gelen düşmanca tutuma karşı ne tür politikalar geliştirebiliriz?

Vatandaşlarımızın vize başvurusu sürecinde tepesini attıran temel alt süreçler nelerdir? Ağır evrak yükü, maliyetler, randevu alma derdi ve yüz yüze mülakat konuları belki tek taraflı tedbirler ile kolaylaştırabileceğimiz süreçlerdir.

 Gelinen mevcut teknolojik seviyede bu sorunların çözümü vardır. Misal bir kanun ile tüm Türk vatandaşlarının yurt dışı vizelerinin (belli ülkeler için de yapılabilir, misal sadece AB vizeleri veya X ülkesi) e-Devlet üzerinden yapılması zorunlu kılınabilir. E-Devlette zaten vize için gerekli kimlik, adres vs. bilgilerin çoğu mevcut, eksik bilgiler sisteme bir kez girilir, vize istenen ülke ve tarih e-Devlet üzerinden girilir ve e-Devlet ilgili ülkenin vize kurumu ile elektronik olarak başvuruyu paylaşır. E-Devlet sistemi, istenen vize başvuru formunu otomatik doldurmuş olur. Tercihen yüz yüze mülakat hiç yapılmaz ve vize değerlendirmesi sadece kayıtlar üzerinden yapılır. Mümkün olmayan durumlarda, yüz yüze randevu için konsolosluğa gidilmez ve e-Devlet üzerindeki bir toplantı uygulaması üzerinden mülakat yapılabilir ve ikili anlaşmaya göre mülakatlar, sorular ve cevaplar, e-Devlet sunucularında kayıt edilebilir. Vize onayı elektronik olarak alındığında, pasaport kurye ile ilgili baskı merkezine gönderilir ve vize pasaporta işlenir veya daha iyisi, yurt dışı çıkışı için havalimanına gidildiğinde bir otomata pasaport sokularak ilgili elektronik vize pasaporta işlenir. Vize ücretlerinin önemli ölçüde azalması bu sistem ile beklenmelidir çünkü ilgili konsolosluk personelinin bu işe ayıracağı zaman büyük ölçüde azalmış olacaktır. İlgili hesaba ödeme ise en kolay şekilde (misal cep telefonuna gelecek mesaj onaylanarak cep telefonu faturasına eklenebilir veya e-Devlet sistemi ilgili hesaba ödemeyi yapar ve vatandaştan alacağını vergi hesabında alacak kaydeder) e-Devlet başvurusu olmadan yurt dışı çıkışı yapılamaması da vize kapılarında sağlanabilir.

Sonuç olarak hangi Türk vatandaşına hangi Avrupa ülkesinin ne kadar süre ile vize verip vermeyeceği ilgili ülkenin takdiridir ancak kendi vatandaşımızın nasıl bir sürece maruz kalacağı Türkiye'nin yönetebileceği ve yönetmesi gereken durumdur. Vize başvuru sisteminin e-Devlet üzerine aktarılması ile her sene yüz binlerce vatandaşımızın onlarca ülkede maruz kaldığı çile ve maliyet büyük ölçüde giderilebilir. Hangi ülkenin ne gerekçeler ve hangi oranda vize reddettiği konusunda istatistikler toplanır, değerlendirilir ve ilgili ülkeye eşdeğer bir diplomatik /ekonomik cevap verilebilir. Avrupa Birliği tarafından hükümetimize vizelerin kaldırılması konusunda bazı sözler verilmiştir ancak hükümetimiz edilgen şekilde AB'nin icazetini beklememelidir ve gerekli sistemleri kurmalı ve ilgili ülkeler ile yeni sistemin müzakerelerini yapmayı değerlendirmelidir.