Yeni Moda: Londra’dan İstanbul’a tren yolculuğu

Son haftalarda Londra’dan tren ile İstanbul’a gelen turistler ve gezginler konusunda İngiltere basınında çıkan haber sayısı artmış durumda.

Geçen ay önemli seyahat dergilerinden “National Geographics Travel” dergisinde “Tren ile Londra-İstanbul” haberi yayınlandı.* Daha sonra ise yine ülkenin önde gelen gazetelerinden “The Guardian”da Londra’dan tren ile İstanbul’a gelen bir gezginin notları yer aldı. Bu işlerin gelişimi doğal mıdır yoksa arkasında bizim turizm bakanlığının PR çalışmaları var mıdır bilemiyorum ama gidişat doğru yönde.

TUR ŞİRKETLERİ ÖN PLANDA

Bu yolculukları genelde bir tur şirketi organize ediyor. Yani tek bir yolculuktan ziyade, aktarmaların olduğu bir seri tren yolculuğu söz konusu. Misal, Gezgin Ben (Ben Aitken) -The Guardian’daki yazısında- seyahatini çevreci, sürdürülebilir türde turlar organize eden (uçak yolculuğu içermeyen, tren ağırlıklı) bir tur firmasından satın almış. 10 günlük tur paketinde 6 gece otelde, gerisi yataklı vagonlarda, iki kişi paylaşım esasında kişi başı 930 pound ödemiş. Londra’dan İstanbul’a tek yön uçak ile 100 pound civarına 4-5 saatte gelinebildiğini düşünürsek olay yolculuğun kendisinde. Ben Aitken, yediğini, içtiğini, yol arkadaşlıklarını yazısında anlatmış.**

ROTA

Londra-İstanbul tren seyahatlerinde genelde izlenen rota, Londra’da St.Pancras istasyonundan Paris’e Eurostar treni ile gidiş, Paris’ten ya Almanya ya da İtalya üzerinden Viyana’ya gidiş. Oradan Budapeşte, Bükreş, Sofya ve İstanbul’a varış. TCDD vagonlarına biniş ise genelde Sofya’da bazen Bükreş’te olabiliyor. Tabi normalde olması gereken rota ise Sofya ve Budapeşte arasında Belgrad’ın olması ama herhalde politik sorunlar sebebiyle Belgrad rotasını Avrupalı tur organizatörleri kullanmıyorlar, çünkü mesafe gereksiz yere rota uzuyor.

TREN YOLCUĞU ROTALARI BÜTÜN DÜNYADA REVAÇTA

Turistik tren yolculuğu olayı tüm dünyada artan bir eğilim. Talep çok yüksek, becerikli organizasyon ve altyapı arzı ise kısıtlı dolayısıyla genelde ücretler yüksek. Avrupa içinde bu iş hayli gelişmiş durumda. Sınırların açık olması elbette bunda önemli bir etken. Asya’da ve Latin Amerika’da da hayli muhteşem tren yolculuk rotaları mevcut. Türkiye’de de TCDD Turistik Doğu Ekspresi Kars seferleri ile bu işe talebin ne kadar yüksek olduğunu test etmiş oldu, ancak maalesef turizmin bu lokomotif alanında gerekli yatırımlar ve organizasyon becerisi hala yetersiz.

TREN YOLU ULAŞIM AĞININ GELİŞMESİ EKONOMİYE DE KATKI SAĞLAR

Uluslararası işbirliklerinde ise durumumuz daha da kötü. Binlerce yıldır Avrupa ile Asya arasında köprü olan kadim İstanbul şehrinden hala doğuya veya batıya turistik amaçlı, yataklı vagonlu, restoran vagonlu keyif amaçlı turistik servisler doğru düzgün yapılmıyor. Teorik olarak İstanbul’dan trene binip, geze geze, bazı şehirlerde inip binerek, Pekin’e, Bombay’a veya St. Petersburg’a tren ile gitmek gayet mümkün ancak pratikte bu uygulamaları hala devreye sokamadık. Belki de deniz ulaşımında olduğu gibi, serbest navigasyon rotaları, denizci vizesi gibi uygulamaları turistik demiryolu gezilerinde de devreye alacak düzenlemeler üzerine (başta komşu ülkeler ile) çalışmalıyız. Demiryolu ulaşımının hem ticari hem turistik alanda büyümesi demek, Asya’nın daha çok birlik olması ve özellikle Türkiye gibi bağlantı ülkelerinin oluşan ekonomik ve kültürel pastadan aslan payını almaları demektir. Bu girişimler, deniz bağlantısı olmayan bazı yeterince gelişmemiş Asya ülkelerine ve kolay deniz bağlantısı olmayan bazı şehirlere de hayat öpücüğü olabilir ve bölgesel gelişmişlik farkı sorunlarını azaltabilir.

ORİENT EXPRESS’İN VAGON PARÇALARI

Orient Express markası malum lüks ve yataklı tren seyahatleri konusunda özel bir marka. Marka Agatha Christie’nin romanı ile özdeşleşmiş. Bu markanın bugün sahibi var. Markanın yarısı Fransız devlet demiryolu şirketine (SNCF) ait diğer yarısı da Fransız otelcilik firması Accor’a ait. Fransız bir demiryolu tarihçisi (Arthur Mettetal) 2015 yılında gerçek Orient Express vagon parçalarını Polonya-Litvanya sınırında bulmuş. 2018 de parçalar Fransa’ya getirilmiş ve bu tarihi parçalar da kullanılarak yeni lüks vagon setleri yapılmış. Firma lüksün sembolü haline gelmiş olan Orient Express markasının deyim yerindeyse suyunu çıkartıyor ve her alanda kullanıyor.*** Kruvazyer turizminde, otellerde, İtalya başta olmak üzere Avrupa’da lüks tren turizmi segmentinde kullanıyor. 2025 yılında İstanbul servisleri de başlayacakmış.

TÜRKİYE’NİN KENDİ ÖNÜNE KOYDUĞU ENGELLER

Bir diğer tren işletmecisi firma da kısmen bu markayı kullanıyor. İsmi Venice-Simplon Orient Express(LSOE). Bu firmanın sahibi de meşhur Louis Vuitton firması (Belmond firması üzerinden). Seferler daha çok Fransa-İtalya arasında ancak İstanbul’da planlar arasında. 

Türkiye sınırında yolcuların vize kontrolü amacıyla trenden indirilmesi (neden Sirkeci’de gümrük kontrolü yapılamıyor), kamu kurumu olan TCDD’de alkollü içecek yasakları ve hatta bu sebeple komple restoran vagonlarının yok edilmesi gibi uygulamalar, bu tür yabancı işletmecilerin Türkiye’ye sefer düzenlemesi önündeki engellerden.

80 SAATTE LONDRA’DAN İSTANBUL’A

Son dönemde YouTube ünlüleri (YouTuberlar) da bu tür tren yolculukları hakkında videolar hazırlıyor. Misal Trek Trendy isimli yüz binlerce takipçisi olan bir youtuberın “Londra’dan İstanbul’a 80 saatte kuşetli vagon ile” isimli video çalışması, 1 yılda 3,5 milyon kişi tarafından izlenmiş.**** TT arkadaş öncesinden araştırmasını yapmış ve TCDD vagonlarındaki tuvaletlerde tuvalet kâğıdı olmadığını öğrenmiş ve videosunda hem bunu gösteriyor hem de yolcuları kendi tuvalet kağıtlarını getirmeleri konusunda uyarıyor. (TCDD’de herhalde düzelmiştir bu eksikleri)

Kabul edelim, TCDD’nin ana görevi lüks, turistik tren işletmeciliği değil. Ana işini daha düzgün yapamıyorken belki bu işlerdeki beklentimizi daha düşük tutmalıyız. Fakat TCDD en azından bu işlerin gelişmesini engellememeli ve hatta yolu açmalı. Biz de isteriz TCDD, bayrak taşıyıcı kamu şirketimiz olarak THY’nin dünyada yapabildiği işlerin benzerlerini turizm alanında yapabilsin ve dünyaca tanınan bir turizm markası haline gelebilsin.

YEMEK SERVİSİ

Bu işe yatırım yapan grupların otelcilik ve lüks tüketim firmaları olduğuna dikkat çekelim. LVMH grubu malum temel olarak kozmetik işi ile büyüdü ve bugün otelleri, restoranları, lüks kruvazyer gemileri olan bir grup. Accor da benzer şekilde temel olarak otelcilik firması, hatta Avrupa’nın en büyük otelcilik firması. 

Türkiye bu alanda hangi firma üzerinden büyüyebilir? Akla ilk gelen firma THY’ye yemek servisi veren Avusturya merkezli Do-Co firması. Malum sahibi Attila Doğudan yarı-Türk ve THY’nin milyarlarca liralık yemek işini yönetiyor. Ayrıca firmanın birçok otel ve restoran yatırımı var. Türkiye ile Avrupa’yı tren ile bağlama konusunda Viyana şehri pivot bir şehir. Do-Co’nun avantajı da Viyana merkezli olması.  Do-Co bu alanda yatırıma motive edilebilir ve üzerinden Viyana-İstanbul Doğu Ekspresi seferleri başlatılabilir. Bu hat düzgün çalışır hale gelirse zaten tüm Avrupa’ya bağlantı sağlanmış demektir. Do-Co bu işi oturttuktan sonra ilerde bir gün zamanı geldiğinde de THY bu firmayı satın alabilir. Şahsi düşüncem THY’nin geldiği ölçek itibariyle yemek servisi işinde (catering) Do-Co ile yolları yavaş yavaş ayırması ve kendi catering firmasını kurması…

THY DE YATIRIM YAPMALI

Bu alanda büyümek için diğer girişimler de Türkiye’de zaten önemli yatırımları olan LVMH ve Accor gruplarını motive etmek olabilir. LVMH zaten Türkiye’ye dünya kadar ithal (Fransız) ve lüks tüketim malı satıyor, Accor’un da yerel işbirlikçileri üzerinden önemli bir pazar penetrasyonu var. Bu kurumların “seve seve” İstanbul ile Avrupa arasındaki turistik tren seferleri alanına yatırım yapmaları (yeni vagonlar, terminaller, IT sistemleri, pazarlama vs) sağlanabilir.

Son olarak, bu konu THY’yi de yakından ilgilendiriyor, çünkü Avrupa’dan İstanbul’a trenle gelen yolcular uçak ile döneceklerdir veya önce uçak ile gelip tren ile döneceklerdir. Dolayısıyla THY’nin pazarlama bütçesinden bu alana da pay ayırması uygun olabilir.

DİPNOTLAR
* https://www.nationalgeographic.com/travel/article/how-to-plan-european-rail-adventure-london-to-istanbul-by-train
** https://www.theguardian.com/travel/2023/sep/16/in-the-tracks-of-the-orient-express-my-train-ride-from-london-to-istanbul
*** https://www.travelandleisure.com/orient-express-train-coming-2024-first-look-inside-6750846
**** https://www.youtube.com/watch?v=Bam_hdkfmSQ