Almak eylemi

Geçen gün Ulusal Kanal’da Sayın Şule Perinçek’in yönettiği “Elinin Hamuru”yla programında televizyon Türkçesini ya da daha genel söylersek basın dilini tartıştık. Bu hoş, yararlı tartışmaya ben Ankara’dan katıldım. Çok değerli konuşmacılardan kendi adıma yararlandım. Keşke

televizyonlarımızda zaman zaman bu tür tartışmalara yer verilse.

Bir saatten fazla süren tartışmada hep aynı telden çalmadık. Kimi konularda farklı düşündüğümüz yerler de oldu. Sayın Dr. Atilla Sarıkayalı televizyon dilinden epeyce dertliydi, çok da doluydu bu konuda. Bir ara yabancı dillerin etkisiyle “almak” eylemiyle yapılan bileşik eylemlere getirdi sözü. “İçki içer misiniz, çay içer misiniz?” demek varken, “içki alır mısınız, çay alır mısınız?” gibi örnekleri eleştirdi. Bunlara hiçbir itirazımız yok, bize göre de yanlış.

‘DUŞ ALMAK’ YANLIŞ MI

Yalnız, bu tür örnekler içinde saydığı “duş almak” sözünü yanlış mı saymalıyız? Sıra bu örneğe gelince ben biraz duraksıyorum doğrusu. Bunun nedenini de şöyle açıkladım. Dilimizde “abdest almak” var, “duş almak” da olamaz mı? Üstelik ikisi de yıkanmakla ilgili.

Atilla Bey çok kararlı, “duş almak” sözüne kesin karşı. “Yıkanmak” var dedi. Ona da Şule Hanım karşı çıktı. “Yıkanmak” ile “duş almak” arasında bir fark olduğunu söyledi. Bu tür tartışmalarda böylesi anlaşmazlıklar ayrı bir heyecan. Ben gene de kafalarda bir soru imi bırakmak istediğimi söyledim: “Abdest almak” gibi, “duş almak” denemez mi dilimizde? “Duş almak” yanlış kabul edilirse, “duş yapmak” denecektir, bu daha kötü.

DUŞ YAPMAK HEM YANLIŞ HEM KÖTÜ

Sayın Şule Perinçek’in belirttiği gibi, “yıkanmak” ile “duş almak” aynı değil. Anadolu Türkçesinde aslında “duş al

çıkamadığımız, ihmal ettiğimiz binlerce sözcükten biri.

Türkçe, eylemler bakımından zengin bir dildir. Kimi yabancı bilim adamları, Osmanlılar döneminde Türkçeyi eylemlerin kurtardığını söyler. Yardımcı eylemler de çoktur dilimizde, hele Anadolu Türkçesi bu bakımdan daha da varsıldır, yazık ki bu varsıllığın hepsini yazı diline aktaramadık. “Almak” eylemi de yardımcı eylem olarak çok kullanılır: “Duasını almak”, “gönlünü almak”, “rızasını almak”, “gözünü almak”, “abdest almak” gibi. Bu örneklerin çokluğu nedeniyle “duş almak” yaygınlaştı. Önüne geçmeye çalışırsanız, bunun yerini “duş yapmak” alacaktır. Bana göre bu daha kötü...