Artan tüketim
“Bize her ne kadar giderek daha fazla değerin maddi olmayan öğelerde -uygulamalar, ağlar ve çevrimiçi hizmetler- yattığı, giderek maddesizleşen bir dünyada yaşadığımız söylense de, fiziksel dünya diğer her şeyin temelini oluşturmaya devam ediyor." Sky TV'nin ekonomi editörü Ed Conway, Material World (Maddi Dünya) adlı büyüleyici küçük kitabına böyle başlıyor.
Temel teması şu: "Ekonomilerimizin bilançolarına baktığınızda, örneğin ABD'de üretilen her beş dolardan dördünün hizmet sektörüne, giderek azalan bir kısmının da enerji, madencilik ve imalata ait olduğunu görüyorsunuz. Ancak sosyal ağlardan perakendeye ve finansal hizmetlere kadar hemen hemen her şey, kendisini kolaylaştıran fiziksel altyapıya ve ona güç veren enerjiye tamamen bağımlıdır. Beton, bakır ve fiber optikler olmasaydı ne veri merkezleri, ne elektrik, ne de internet olurdu. Twitter ya da Instagram aniden ortadan kalksa dünyanın sonu gelmezdi; ancak aniden çelik ya da doğal gazımız tükenirse bu çok farklı bir hikaye olurdu."
‘TEMEL MALZEMELERİN VARLIĞI SONA ERMEYECEK’
Conway'in maddi ve maddi olmayan arasındaki ayrımı elbette doğru değildir. G Carchedi ve benim 21. Yüzyıl Kapitalizmi adlı kitabımızda gösterdiğimiz gibi, zihinsel emeğin ürünleri de zihnimizin dışındaki nesnel şeyler kadar maddidir. Fikirler maddi kullanıma dönüştürülebilir ve sermaye için metalaştırılabilir. Aslında, Marx'ın savunduğu gibi, bu temel malzemelerin varlığı sona erecek değildir, onlar hala orada olacaktır. Onları kullanmak için hiçbir insan emeği harcanmadığında, bu dünyanın sonunu getirecektir.
Yine de Conway'in kitabını okuduğunuzda, “maddi olmayan varlıkların” artık kapitalistlerin en önemli yatırım biçimi olduğu ve “sermayesiz kapitalizme” sahip olabileceğimiz yönündeki tüm konuşmaların çok saçma olduğunu ya da en azından ABD ve diğer G7 ekonomilerinin finansallaşmış dünyasında yalnızca sınırlı bir gerçekliğe sahip olduğunu hatırlatıyor. Dünya ekonomisinin büyük bölümü hala milyarlarca insanın emeğinden metalaştırılabilecek “şeylerin” üretimi üzerine kuruludur.
HİÇ OLMADIĞI KADAR KAYNAK ÇIKARTTIK
"Burası oldukça hoş bir yer, bir fikirler dünyası. Uhrevi dünyada hizmet, yönetim ve idare satıyoruz; uygulamalar ve web siteleri kuruyoruz; bir sütundan diğerine para aktarıyoruz; çoğunlukla düşünce ve tavsiye, saç kesimi ve yemek teslimatı ticareti yapıyoruz. Gezegenin öbür ucunda dağlar yıkılıyorsa, burada, uhrevi dünyada bunun pek bir önemi yok gibi görünüyor." Yine de Conway, 2019 yılında dünyanın, insanlığın doğuşundan 1950'ye kadar çıkardığımız her şeyin toplamından daha fazla malzemeyi yeryüzünden çıkardığına, kazdığına ve patlattığına dikkat çekiyor. "Bunu bir an için düşünün. Tek bir yıl içinde, madenciliğin ilk günlerinden sanayi devrimine, dünya savaşlarına kadar insanoğlunun tarihinin büyük çoğunluğunda çıkardığından daha fazla kaynak çıkardık."
ABD ve İngiltere gibi post-endüstriyel ülkelerde malzeme tüketimi kesinlikle düşerken, dünyanın diğer ucunda, Amerikalıların ve İngilizlerin mallarının çoğunu ithal ettikleri ülkelerde tüketim baş döndürücü bir hızla artıyor. Ve bu kaynaklar sadece enerji malzemeleri değildir. Petrol ve diğer fosil yakıtlar toplam kaynak kütlesinin yalnızca bir kısmını temsil etmektedir. Fosil yakıtların her tonu için dünya altı ton başka malzeme çıkarıyor - çoğunlukla kum ve taş, ama aynı zamanda metaller, tuzlar ve kimyasallar.
Conway, sermaye ve sermayeyi temsil eden hükümetler için “maddelerin önemli” olduğunu gözlemlemektedir. Conway'in deyimiyle maddi dünya hala küresel ekonominin gerisinde. "Kum ve küçük taşları çimento ile karıştırın, biraz su ekleyin ve modern şehirlerin temel malzemesi olan betonu elde edin. Buna çakıl ve bitüm de eklendiğinde, çoğu yolun yapıldığı asfalt elde edilir - betondan yapılmayanlar yani. Silikon olmadan modern dünyayı destekleyen bilgisayar çiplerini yapamazdık. Kumu doğru katkı maddeleriyle yeterince yüksek bir sıcaklıkta erittiğinizde cam elde edersiniz. Cam - sade, basit cam - malzeme biliminin en büyük gizemlerinden biridir; hala tam olarak anlayamadığımız atomik yapısıyla ne sıvı ne de katıdır. Ve ön camınızdaki cam bunun sadece başlangıcıdır, çünkü teller halinde dokunarak ve reçine eşliğinde cam fiberglas haline gelir: Rüzgar türbini kanatlarının yapıldığı madde. Saf teller halinde rafine edildiğinde ise internetin dokunduğu fiber optikler haline gelir. Karışıma lityum eklediğinizde güçlü, esnek bir cam elde edersiniz; bor eklediğinizde ise borosilikat cam denilen bir şey elde edersiniz."
EKONOMİYİ YÖNLENDİREN 6 TEMEL MALZEME
Conway, 21. yüzyılda dünya ekonomisini yönlendiren sadece altı temel malzemeyi seçiyor: kum, tuz, demir, bakır, petrol ve lityum. Bunlar en yaygın kullanılan ve değiştirilmesi en zor olanlardır. Conway kitapta bizi bu kilit kaynaklarla ilgili bir tarih ve teknoloji yolculuğuna çıkarıyor. Basit kumdan, camdan optik fibere kadar her türlü ürünü elde ediyoruz:
"Bilgi çağını maddesizleştirdiğimize kendimizi ikna etmek kolay. Oysa bunların hiçbiri - görüntülü aramalar, internet aramaları, e-posta, bulut sunucuları, yayın kutu setleri - gerçekten de fiziksel bir şey olmadan mümkün olamazdı. Ve kumdan çimento çıkıyor. Şu anda 80 tondan fazla.”