Atlantik'in ölüm kalım savaşı

Janet Yellen, ABD Hazine Bakanı. Bugün ABD yönetimi içinde öne çıkan yöneticilerden biri. Yellen 13 Nisan 2022 tarihinde Atlantik Konseyi'nde bir konuşma yaptı. Bu konuşma Atlantik güçlerinin bugüne nasıl baktıkları konusunda çok önemli şifreler içeriyor. Rusya’nın emperyalist kuşatmayı yarma harekâtına bakış, yaptırımlara uymayan ülkeleri tehdit, Atlantik sisteminin ne yapması gerektiği, bugün geçerli uluslararası ekonomik sistemin geleceği gibi birçok konuda açıklamalar içeriyor.

***

Öncelikle bugünü nasıl değerlendirdikleri konusunda Yellen’in konuşmasından bir alıntı.

“Rusya’nın, Ukrayna’daki savaşının ortasındayız. Yine de bunu uluslararası finansal sistemimizde bulunan boşlukları gidermek için doğru zaman olduğunu düşünüyorum. O zamanki hazine uzmanlarımız 1941 yılından itibaren savaş sonrasının uluslararası finansal yapısını (IMF ve Dünya Bankası'nı inşa etmeyi) oluşturmak için öneriler üretmeye başlamışlardı. Üç yıl sonra, 1944 yılında, müttefiklerin Normandiya’yı işgali devam ederken gerçekleşen Bretton Woods konferansının açılışında Başkan Roosevelt 'Özgürlük savaşı devam ederken bile kazanacağımız gelecek için bir araya gelip dayanışmalıyız.' demişti.  O zaman olduğu gibi normalleşmeyi beklemeden daha iyi bir geleceği bugünden şekillendirmeye başlayabiliriz”

***

Yellen’ın bugünü karşılaştırdığı tarihe bakmak çok önemli. Yellen bugünü, 2. Dünya Savaşı sürecindeki gelişmelerle karşılaştırıyor. O süreçte artık dünyanın yeni patronu belli oluyordu. Yeni patron, Bretton Woods toplantısında, yeni uluslararası düzenin nasıl işleyeceğini dikte ediyordu. Yellen bugünün yeni bir dünya düzenine gebe olduğunu söylüyor, doğaldır ki bu süreçten yine kendilerinin tüm dünyayı yöneten olarak çıkacakları izlenimi vermeye çalışıyor. Petro-dolar sisteminin sonuna gelindiğinin farkındalar. Hegemonyalarının devamı için başka bir sistem arayışı içindeler.

***

Konuşmada Yellen safların artık netleşmeye başladığını, Rusya’ya yaptırım uygulayan ülkelerin dünya ekonomisinin yarısını üreten ülkeler olduğunu söylüyor. Bu açıklama ile Asya, Afrika ve Güney Amerika’nın hâlihazırdaki dolar sistemine karşı konumlanmaya başladığını söylüyor. Karşı tarafı da şu sözlerle tehdit ediyor.

***

“Rusya ile ilişkileri koruyarak ve yaptırım uygulayan ülkelerin oluşturduğu boşluğu doldurarak kazanma fırsatı gören ülkelere, hem barışçıl güvenlik hem de ekonomik refah için uluslararası düzenimizin geleceğini tehlikeye atar. Açık konuşalım, yaptırım uygulayan ülkelerin birleşik koalisyonu, uyguladığımız yaptırımları baltalayan eylemlere kayıtsız kalmayacaktır.”

***

Burada Yellen; Türkiye ve diğer, Rusya’ya yaptırım uygulamayan ülkelerin, yaptırım uygulamamalarının Atlantik sistemi için büyük tehdit oluşturduğunu, Atlantik güçlerinin buna izin vermeyeceğini söylüyor. Türk devletinin bu konuda çok uyanık ve dikkatli olması gerek. Denge politikalarının işe yaramayacağı bir döneme giriyoruz. ABD, Türkiye ve diğer ülkelerin artık karar vermek zorunda olduğunu açık seçik ifade ediyor. Rusya ve aslında Asya grubu ile ilişkileri sürdürmek isteyen ülkeleri taraf seçmesi için zorluyor.

***

Türkiye’nin etrafının ABD üsleri ile çevrili haritasını bu sözlerle birlikte hatırlamakta fayda var.

Yellen Çin’e ayrı bir yer ayırmış. “Çin şimdi egemenlik ve toprak bütünlüğüne saygı göstermezse (Ukrayna’yı kastediyor) küresel toplumun gelecekte egemenlik ve toprak bütünlüğü ilkelerine yaptığı çağrılara saygı göstermesini bekleyemez.”

Çin’i toprak bütünlüğü üzerinden tehdit ediyor. Tayvan’ı dillendirmese bile, oradan Çin’i tehdit edeceği çok açık.

Bu arada sürekli “küresel toplum”, “uluslararası toplum” gibi tanımlarla Atlantik sisteminin dünyaya egemen olduğunu vurgulamaya çalışıyor.

Yellen’ın Atlantik Konseyi toplantısında verdiği mesajlar çok anlamlı ve önemli. Rusya’nın Ukrayna’ya müdahalesini ölüm kalım savaşı olarak görüyor. Eğer bu savaşı kaybederlerse dünya hegemonya sisteminin devrilmesi önünde hiçbir engel kalmayacağının farkında.

***

Ama sistem öyle bir çatırdıyor ki, tutunacak dal kalmamış durumda. Bu yazıyı yazdığım 11 Mayıs günü halen kripto paralar, ABD borsaları şiddetli şekilde değer kaybetmeye devam ediyor. Değer kayıpları birkaç gün içinde yüzde 20’leri bulmuş. Dolar endeksi, yani dolara talep çok artmış, dolar endeksi 104.47 gibi 2000’li yılların başındaki oranlara çıkmış durumda. Her an tarihte “Kara Perşembe” olarak bilinen 1929 Bunalımının başladığı tüm piyasalarda müthiş bir paniğin başladığına şahit olabiliriz.

***

Evet, 2022 yılı başında söylediğimiz gibi, bu yıl Gordion Düğümü’nün çözüleceği yıl olacak. Yellen konuşmasının içine gizlediği tüm endişelerinde haklı. Rusya’nın kuşatmayı yarma karşı saldırısı Atlantik sistemi için çok yıkıcı oldu. Tarihin tekerleği, onun önüne geçenleri, dönmesine engel olmaya çalışanları şimdiye kadar olduğu gibi ezer geçer. Atlantik sisteminin silahları da, paraları da tarih tekerleğinin dönmesinin önüne geçemeyecek.