Başbakan’ın parmağı-(TAMAMI)
İstanbul Belediyesi’ni protesto eden Şehir Tiyatrosu oyuncuları arasında Başbakan RTE’nin Milli Görüş gömleğinden soyunmuş bir demokrasi havarisi olduğunu sanan kimseler yok mu? Aynı kişinin bir özgürlük çırağı (meş’alesi) olduğuna iman etmiş ikinci cumhuriyetçi yok mu? Antilaik bir laiksavar mümin olduğuna inanan son moda libarel yok mu? AKP için oy vermiş dindar yok mu?
Olmaz mı?! Vardır! Var!
***
Başbakan, ahır ve meyhane yapılan camiler konusunda olduğu gibi, Türk dili konusunda olduğu gibi, tiyatro konusunda da “yersen” tavır ve ağzıyla konuşuyor: “Dünyanın hiçbir yerinde devlet tiyatrosu yoktur, devlet eliyle tiyatro olmaz!” diyor.
Öyle mi? Kesinlikle öyle değil!
İngiltere, Almanya, Fransa gibi Avrupa’nın önde gelen kültür ve sanat ülkelerinde devlet tiyatroları vardır, devlet ve belediyeler tarafından desteklenen tiyatrolar vardır. ABD’de vardır, Rusya’da vardır. Bu ülkeler hakkında bilgilerimiz kesin. Ama Avrupa’nın geri kalan ülkelerinde, özellikle de Benelux ve İskandinavya ülkelerinde de mutlaka devlet tiyatroları vardır.
Diyelim ki dünyanın hiçbir yerinde Türkiye’de olduğu türden devlet tiyatroları yok. Olmasın! Akılları varsa, Cumhuriyet’in bu özgün ve çağdaş kurumunu kendilerine örnek alırlar. Ilımlı İslam konusunda Arap ülkelerine örnek olan Türkiye, devlet tiyatroları konusunda neden dünyaya örnek olmasın? Övünç vesilesidir!
***
Başbakan neden böyle öfkeli? Bu hal ve tavır, askerliğe uyum sağlamış yedek subaylarda, çavuş ve onbaşılarda görülür. Asteğmen çıkar, “İkinci Bööölüüük!” der. Bölük hemen hazırola geçer. “Marş!” der, İkinci Bölük yürür. Tezkereden sonra sivilliğe alışmak sıkıntılı olur.
Biat kültüründen gelen başbakanın da eleştiriye tahammülü yok. “Hem maaş alıp hem eleştiremezsin!” diyor. Bu, belki AKP hükümetinde, AKP belediyelerinde böyledir ama devlet tiyatrolarında, belediye tiyatrolarında böyle değildir. Hem maaşı alırlar, hemi de eleştirirler. Karşındaki kapı kulu ya da tarikat meczubu değildir. Kimseyi dinlemez!
***
Hele hele, şair ve yazar milletiyle, sanatçı makulesiyle, çalgıcı takımıyla konuşurken çok dikkatli olmak gerekir. (Elbette, yandaş ve besleme ve de biat ehli güruhtan söz etmiyoruz!)
Bunlar, bohem olurlar, serseri meşrep olurlar, gerçek sanatın özgür havasını solumuşlardır.
Bu adamlara, parmağını sallayarak, asla “Sen kimsin be!” diye horozlanmayacaksın.
Onlar da sana, “Sen de kimsin mirim?!” diye soruyla cevap verirler.
Bu durumda, “Ben başbakanım!” gibisinden bir cevabın tuzağına düşmemek gerekir.
Bu çok tehlikeli bir cevaptır. Burada araya, “Her şey olabilirsiniz ama sanatçı olamazsınız!” diyen bilge kişi girer.
***
Tedbirli bir insan, karşısındaki kişiye, asla “Sen kimsin be!” diye parmak sallamaz. O adam yerine koymadığın, küçük gördüğün insan “Ben Molière’im, ben Ahmet Vefik Paşa’yım, ben Shakespeare’im, ben Güngör Dilmen’im, Turan Oflazoğlu’yum, Recep Bilginer’im, Muhsin Ertuğrul’um!” diye cevap verebilir. Bakarsın, bir Al Capone’dir, bakarsın Keşanlı Ali’dir.
Ayrıca, birine “Sen kimsin!” diye gözdağı vermek, “Sen benim kim olduğumu biliyor musun?!” anlamına da gelir. Bu da tehlikelidir. Bakarsın (sözüm meclisten dışarı!) senin kim olduğunu gerçekten biliyordur.
***
AKP iktidarı pusuya yatmış bir avcıya benziyor. Uçana, kaçana ateş ediyor. Bu gidişle ormanda hayvan kalmayacak.
Elhak ve elhamdülillâh! Avcının sadık köpekleri, şahinleri ve çığırtkan kuşları var. Avcının işlerini kolaylaştırıyorlar. Bakarsınız, danışmanları da alternatif bir repertuar hazırlarlar, mazbut ve makbul yazar ve oyunları listeye koyarlar. Yerli ve yabancı! Koyarlar da, kimi ve neyi koyarlar?
Bu da tehlikeli bir girişim olur. Bakarsın, maaşı alıp eleştiri yapan nankörlerden biri çıkıp, “Siz kendi oyunlarınızı, biz kendi oyunlarımızı sahneleyelim. Bakalım halk kimi tercih edecek!” diyebilir, ki bu tuzağa düşülmemesini tavsiye ederim!
***
Birkaç yıl önce, Şehir Tiyatroları, Klaus Mann’ın romanından Arianne Mnouchkine’in oyunlaştırdığı “Mefisto” adlı bir oyun sahnelemişti. Oyunu ben çevirmiştim! Bir yığın ödül alan bu oyun 10-15 gösterimden sonra kaldırıldı. Belediye ve hükümet erkanına tavsiye ederim: Bir özel gösteri tertip etsinler. Faidelidir!