BİST’te hisse senedi alım-satım gongu çaldı!
1986’da bugün (3 Ocak’ta) İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda (İMKB) 36 borsa üyesince 41 adet hisse senedinin alım satımına başlanmıştı, Başbakan T. Özal’ın çaldığı gong ile. 5 Nisan 2013’de BIST faaliyetine başladı, Başbakan R.T. Erdoğan’ın çaldığı gong ile. Gongları çalanlar ilginç!
BİST PİYASALARINA GENEL BAKIŞ
Finansal piyasaların iki ana türünden biri olan sermaye piyasası eşdeyişle BİST çatısı altında şu piyasalar yer almaktadır: Pay, Borçlanma Araçları, Vadeli İşlemler ve Opsiyon, Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar. Bir de yeni ve yükselen girişimler ile yatırımcıların buluştuğu özel şirket pazarı var.
BIST’TEKİ SEYRİN ÖLÇÜMÜNDE KULLANILAN ENDEKSLER
Borsanın gidişatını izlemek için kullanılan ölçüm aracı endekslerdir. Pay senetleri için olsun, borçlanma araçları için olsun endeksler mevcuttur. Yanı sıra bir de yatırımcılara, bir varlığa veya bir endekse önceden belirlenmiş sabit risk seviyesinden yatırım yapma olanağı sağlayan “Risk Kontrol Endeksleri” vardır. Bunların içinde en yaygın takip edileni ve ekonomi-politiğin seyri hakkında en çok fikir vereni BIST 100 endeksidir. Ayrıca “Sürdürülebilirlik Endeksi”, İslami amaçlı “Katılım Endeksi”, “Kurumsal Yönetim Endeksi” vb. özel endeksler olduğunu da belirtelim.
BIST’TE ALIM SATIM İŞLEMİ
Paylar, kimi okurların bildiği üzere, anonim ortaklıklarca ihraç edilen ve anonim ortaklık sermaye payını temsil eden kıymetli evrak niteliğinde senetlerdir. Bir anonim şirketin payına sahip olmak, şirkete ortak olmayı ifade etmektedir. Pay Piyasası’nda işlemler elektronik alım satım sistemi aracılığıyla fiyat ve zaman önceliği kuralı temel alınarak “Sürekli İşlem”, “Piyasa Yapıcılı Sürekli İşlem” ve “Tek Fiyat” yöntemlerinde otomatik olarak gerçekleşmektedir.
Pay alım satım işlemi için bir aracı kurum aracılığı gerekmektedir. Bu bağlamda aracı kurum müşterisi olunurken yapılacak risk-getiri-vade profili testi, daha sonraki yatırımlarda işlem profilini de belirlemektedir.
BIST’TE YATIRIMCI OLMAK
BIST’te hem kurumsal, hem de bireysel yatırımcılar mevcuttur. Yatırımcı olmak “finansal okuryazarlık” eğitimi gerektirir. Bu konuda hem eğitim hem yayın oldukça boldur. Yatırımcının kişisel risk-getiri-vade üçlü evreninde profiline uygun bir yatırım portföyü seçilmesi gereği açıktır. Burada davranışsal finans denilen konu da önem kazanmıştır. Bir yeşil yatırımcı için “BIST Sürdürülebilirlik Endeksi”ne giren yatırımlar uygunken; İslamî İsmailağa Cemaati’nden bir kişi için “BIST Katılım Endeksi”ne giren yatırımlar daha uygun olabilir. Alman Frankfurt Borsası’nda yüzde 50 yıllık fiyat artış kazancı sağlamış Beate Uhse AG (USEG) hissesi alır mıydınız acaba?
2021’DE BIST NEREDEN NEREYE?
Ayrıntılara girmeden BIST 100’e bakalım. 2021 yıllık değişim yüzde 25,8 olmuş. Rasgele bir tarih alalım, örneğin Covid-19 başlangıç dönemi olsun. 1.3.2020 itibariyle 853 puan olan BIST 100 Endeksi, 31.12.2021 kapanış itibariyle 1.857,65 puan olmuş. Değişim yüzde kaç olmuş, hesaplayabilirsiniz. BIST 100 içindeki tekil örneklerde marj geniş elbette: Sasa Polyester fiyat artışı; yüzde 252,70; Odaş Elektrik hisse fiyat düşüşü yüzde -54,16.
Yatırım yönetimini uzmanlara bırakıp, yatırım fonu almak da olanaklı kuşkusuz. Tavsiye niteliğinde olmadığını belirterek 2021’deki performansların marjına bakalım: Ata Portföy İkinci Serbest Fonu yüzde 1.641 kazanç; HSBC PYŞ Serbest Birinci (Döviz) Özel Fonu yüzde -28,48 kayıp!
YA YURT DIŞI?
Yatırımcılar yurtdışı piyasalardan da seçim yapabilirler ve böylece ülke riskinin sistematik riskine karşı da kendilerini koruyabilirler. Bir yatırım tavsiyesi olmadığını belirterek kimi hisselerin fiyat artış kazançlarını verelim: GameStop (hani şu video oyunları perakendecisi şirket) : yüzde 687 (Sasa Polyester getirisi çarpı 2,72!) Apple mı? Sadece yüzde 33,82!
SONSÖZ
Karl Marx ve F. Engels de Londra Borsası’nda işlem yapmışlardı. Marx biraz günlük al-satçı takılırken, F. Engels ise esas olarak piyasadaki en iyi hisseleri seçip onlara uzun vadeli yatırım yapardı!