Davos ve eriyen dünya ekonomisi -1

Dünya Ekonomik Forumu (WEF) adı verilen zengin küresel seçkinlerin yıllık buluşması İsviçre'nin lüks kayak merkezi Davos'ta yeniden başladı. Binlerce kişinin katıldığı forumda, siyasi ve kurumsal liderlerin “büyük ve iyi” olanlarının birçoğu özel jetleriyle ve devasa maiyetleriyle yerlerini aldı. Konuşmacılar arasında Çin Başbakanı Li Qiang, AB Başkanı Ursula von de Leyen, Ukrayna'dan Zelenskiy ve çok sayıda üst düzey iş dünyası lideri yer alıyor.

WEF, 2024 ve sonrasında insanlığın karşılaşacağı zorlukları tartışmayı amaçlamaktadır. Ancak bu zorluklar öncelikle küresel sermayenin bakış açısından görülmekte ve önerilen tüm politika çözümleri dünya kapitalist düzeninin sürdürülmesi amacına dayanmaktadır.

Bu durum WEF'in katılımcıları arasında gerçekleştirdiği yıllık Küresel Riskler Raporu'nda ortaya konmuştur. Rapor’da şu ifadelere yer verilmiş: "Rapor hızlı teknolojik değişim, ekonomik belirsizlik, ısınan bir gezegen ve çatışma zemininde önümüzdeki on yıl içinde karşılaşabileceğimiz en ciddi risklerden bazılarını araştırıyor. İşbirliği baskı altına girdikçe, zayıflayan ekonomiler ve toplumlar, dayanıklılığın devrilme noktasını aşmak için yalnızca en küçük bir şoka ihtiyaç duyabilir."

DÜNYA EKONOMİSİNDEN ‘ENDİŞELİ’

Rapor, dünya ekonomisi konusunda endişeli. Ankete katılanlar için 2024 yılında ilk on 'risk' arasına hayat pahalılığı krizi ve ekonomik durgunluk girdi. WEF raporu şöyle diyor: "Şimdilik ‘daha yumuşak bir iniş’ hakim gibi görünse de, yakın vadeli görünüm oldukça belirsizliğini koruyor. El Nino koşullarından canlı çatışmaların potansiyel tırmanışına kadar önümüzdeki iki yıl boyunca arz yönlü fiyat baskılarının devam edeceğine dair birçok kaynak var. Faiz oranları daha uzun süre görece yüksek kalırsa, küçük ve orta ölçekli işletmeler ve ağır borçlu ülkeler özellikle borç sıkıntısına maruz kalacaktır."

Rapor bu durumu “belirsiz” olarak nitelendiriyor, ancak kesin olan şu ki, “yumuşak iniş” olarak adlandırılan, yani bir çöküş olmaksızın istikrarlı ekonomik genişleme, en azından büyük gelişmiş kapitalist ekonomiler arasında, başka bir yerde değil, ABD ekonomisiyle sınırlıdır.

ABD’NİN DURUMU İÇ AÇICI DEĞİL

Birçok Amerikan kaynağının iyimser söylemlerine rağmen ABD ekonomisinin durumu da iç açıcı değil. Comerica Bank'ın baş ekonomisti Bill Adams, "Faiz oranları düşme eğiliminde olduğundan, benzin fiyatları geçen yıla göre azaldığından ve gelirler enflasyondan daha hızlı arttığından, önümüzdeki yıl bir resesyon 2023'ün başında göründüğünden daha az olası görünüyor." dedi. Ancak ekonomistlerin ortalama olarak "ABD ekonomisinin 2024'te sadece yüzde 1 büyümesini beklediklerini, bu oranın normal uzun dönemli oranının yaklaşık yarısı olduğunu ve 2023'teki tahmini yüzde 2,6'dan önemli bir yavaşlama olduğunu." itiraf etti. Yani en iyi ihtimalle resesyon yok ama 2024'te sanal bir durgunluk var. Georgia State Üniversitesi'nde ekonomist olan Rajeev Dhawan, "Bu bir resesyondan ziyade büyümenin durması anlamına geliyor." diyor.

G7 TEPE TAKLAK

G7 ekonomilerinin geri kalanında ise durum daha kötü görünüyor. Alman ekonomisi 2023'te yüzde 0,3 geriledi ve Almanya'nın imalat sanayisinin yıllık yüzde 6-7 oranında daralmasıyla bu yıl daha da düşebilir. Hem Fransa hem de Birleşik Krallık ekonomileri 2023'ün son çeyreğinde negatife döndü. İtalya durgunlaşırken Kanada ve Japonya için de durum aynı. Hollanda, İsveç, Avusturya ve Norveç gibi halihazırda resesyonda olan birkaç gelişmiş kapitalist ekonomi daha var. Gelişmekte olan ekonomiler olarak adlandırılan ekonomilerin birçoğu, 2020'deki salgın çöküşünün sona ermesinin ardından 2022'de yaşanan herhangi bir toparlanma patlamasından önemli ölçüde yavaşladı.

FİYAT DÜŞSE DE ZARAR ÇOK

Enflasyon oranları, salgının arzı ve uluslararası ticareti düşük tutmasının ardından arz tıkanıklıkları ve zayıf üretimin biraz toparlanmasıyla 2022'deki zirvelerinden düşmektedir. Gıda ve enerji fiyatları 2023'te keskin bir şekilde düşmüştür. Ancak zarar çoktan verildi. Ortalama olarak, gelişmiş kapitalist dünyadaki çoğu insan için fiyatlar salgının sona ermesinden bu yana yüzde 20 arttı (ve hala artmaya devam ediyor). Birçok yoksul ülkede ve Arjantin (yüzde 150) ve Türkiye (yüzde 50) gibi birçok orta gelirli ekonomide durum daha da kötü. Sonuç olarak, ortalama hane halklarının reel gelirleri 2019'dan bu yana düştü, yani yaşam standartlarında son on yılların en büyük düşüşü yaşandı.Dahası, İsrail'in Gazze'yi ve 2 milyon insanı yok etmesiyle birlikte Kızıldeniz'deki gemilere yönelik son saldırılar enerji zengini Orta Doğu'ya yayılmaya başladığında enflasyon yeniden yükselmeye başlayabilir.

‘SON 30 YILIN EN KÖTÜ BÜYÜMESİ’

Dünya Bankası son raporunda durumu özetliyor. ABD'de resesyon olmayabilir, ancak "küresel ekonomi son 30 yılın en kötü yarım on yıllık büyümesine doğru ilerliyor". Dünya Bankası bu yavaşlamanın arkasında, büyük ekonomilerin değer yaratan işlere ve gelirlere yönelik üretken yatırımlarındaki yavaşlamanın yattığını belirtmektedir.

Marksistler, bu yatırım yavaşlamasının arkasında küresel sermayenin (teknoloji ve enerji devlerinin küçük azınlığı hariç) tarihi düşük karlılık seviyesinin olduğunu ekleyecektir.

Dünya Bankası, dünya ekonomisindeki GSYH büyümesinin 2024 yılında sadece yüzde 2,4 oranında artmasını beklemektedir - geçen yıl yüzde 2,6 olan büyüme oranı bu yıl yüzde 5-6 oranında büyüyecek olan Hindistan, Çin, Endonezya gibi ülkeleri de kapsamaktadır. Bu, büyümenin bir önceki 12 aydan daha zayıf olacağı üst üste üçüncü yıl olacaktır. Dünya Bankası'nın baş ekonomisti ve kıdemli başkan yardımcısı Indermit Gill, "Büyük bir rota düzeltmesi yapılmazsa, 2020'ler boşa harcanmış bir fırsat on yılı olarak tarihe geçecek" dedi.

İLK KEZ YILLIK BAZDE DÜŞÜŞ

2024'te küresel ticaret büyümesinin salgından önceki on yılın ortalamasının sadece yarısı kadar olması bekleniyordu. Küresel mal ticareti 2023 yılında daralarak son 20 yılda küresel resesyonlar dışında ilk kez yıllık bazda düşüş göstermiştir. 2021-24'te küresel ticaretteki toparlanmanın, son yarım yüzyılda küresel bir durgunluğun ardından görülen en zayıf toparlanma olacağı tahmin ediliyor. Gelişmiş ekonomilerin 2023'te yüzde 1,5 olan büyüme oranının sadece yüzde 1,2'ye düşmesi beklenmektedir. Birçok gelişmekte olan ekonomi, "yarım trilyon dolardan fazla borç yükü" ve daralan 'mali alan' (yani hükümetlerin sosyal ihtiyaçlar için harcama yapma kabiliyeti) nedeniyle zor durumda kalmaya devam ediyor. Gıda güvensizliği 2022'de sıçrama yapmış ve 2023'te de yüksek kalmıştır.