Depremzede illerimize bankalardan çek şoku

Türkiye Bankalar Birliği, büyük felaket olarak adlandırılan depremler sonrası afetzedelerin finansal sıkıntı yaşamamaları için bir dizi tavsiye kararı aldı. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) da bu kararları ve daha fazlasını hükme bağladı. Hem özel hem de tüzel kişileri ilgilendiren kararları geçen günlerde haberleştirdik. Hatta haberimizde depremzede bölgelerdeki tüketici kredisi borçlarının silinmesini önerdik. Malum bankalar geçen yıl düşen faiz, sabit kur ve kredi genişlemesi sayesinde kârlarını bazı aylar 4-5'e katladılar.

BÖYLE İŞ OLMAZ

Biz bu yönde bir adım beklerken dün akşam üzeri telefonum çaldı. Arayan bir ihracatçı iş insanıydı. Türkiye'nin önde gelen sanayi şirketlerinden birinin çeklerinin teminattan çıkarıldığını söyledi. Konu özetle şöyle: 10 depremzede ilimizde ekonomik faaliyetin önümüzdeki birkaç ay toparlanamayacağı malum. Bu nedenle bazı bankalar müşterilerinin o bölgedeki iş ortaklarından alarak bankaya teminat olarak verdikleri çekleri sistemden düşmek istiyor. Yani depremzede bölgelerdeki özel ve tüzel kişilerin kestiği çekler, teminattan çıkarılıyor.

Bu uygulamanın bölgedeki insanların ekonomik aktivitelerinin zayıflayacağını veya yok olacağını varsayarak yapılmış olması muhtemel. Yani gelecekte bu çeklerin ödenmeme riski olduğunu öngörüp ödeneceğini düşündüğü çeklerin teminatına alınmak istenmesinden kaynaklı bir durum. Fakat her koşulda bu uygulama borçlu firmanın ve dolayısıyla bölgedeki firmanın üzerine ağırlığı yüklemek demek.

'İNSAF İMANIN YARISIDIR'

İhracatçılar konuyu derhal Ticaret Bakanlığı'na bakan yardımcısı düzeyinde iletmiş. Biz de konuyu ilgili kurumlara ilettik. Yine tanıdığımız uzman bir bankacıya konuyu aktardığımızda, “Acılar bu kadar tazeyken insaf sınırını aşan bir uygulama” yorumunu aldık. Gerçekten de öyle.

Bunun üzerine deprem bölgeleri için ilave bir çalışma yapılacağını da öğrendik. Daha afetin ilk haftası ipotek değerlemesi peşine düşen finans kurumları olduğunu da duyduk. Prof. Dr. Yalçın Küçük TV programlarında sıkça Farsçasını telaffuz ederdi: “İnsaf imanın yarısıdır.” Şu halde bankalarımıza insaf demekten başka sözümüz kalmıyor.

BORSA İŞİ BÜYÜK HATAYDI

Umarız bankalara yönelik bu düzenleme Borsa İstanbul olayındaki gibi geç kalınmaz. Malum Borsa günlerce işleme açık kaldı. Borsada yatırımcı olan binlerce depremzede bu süreçte mağdur oldu. Borsa'nın neden işlemlere kapatılmadığı ayrı bir soru iken günlerce ayı piyasası oluşması yüzünden milyarlarca lira kayıp oluştu. Konuya ilişkin muhalefet SPK'yı sorumlu tutsa da SPK'nın tek başına işlemleri durdurma yetkisi esasen yok. Borsa İstanbul AŞ'nin kendi yönetimi var. Burada hızlıca istişare edilip işlemler kapatılmalıydı. Madem ki yapılmadı o hafta yapılan bütün işlemlerin geri alınması gerekir. Çünkü borsanın o günlerde açık tutulması ciddi bir hataydı. Artık bunun üzerine borsa açıldıktan sonra kalıcı bir yükseliş başlaması için açılıştan önce düzenlemeler yapılmalı. Edindiğimiz bilgilere göre şu aşamada SPK, BDDK, Hazine ve Maliye Bakanlığı başta olmak üzere birçok kurum bu yönde bir çalışma içerisinde. Bu kapsamda devlet katkısı fonlara yönelik bir düzenleme yapılacağını ve katkının yüzde 25-30'a çıkarılabileceği öne sürülüyordu. Nitekim beklenen karar dün geldi. Detayları aşağıda aktarıyorum. Yine Radyo Sputnik'te Ali Çağatay borsadaki satışlarla ilgili bazı iddiaları yayınlarında dile getiriyor. Umarız bu iddiaların üstü kapatılmaz ve araştırılır.

ESKİNAZİ'NİN UYARISI DİKKATE ALINMALI

Ege İhracatçı Birlikleri Koordinatör Başkanı Jak Eskinazi, “İnşaat sektöründe yanlışlar yapılıyor ve biz yanlış yapmaya devam ettikçe kayıplar artacak. Devletin milletiyle barışması imar affı ile olmaz sağlam yapılarla olur. Bilim insanları ile hareket edilerek imar planı hazırlanmalı.” dedi.

Ege İhracatçı Birlikleri Koordinatör Başkan Yardımcısı Ege Demir ve Demirdışı Metaller İhracatçıları Birliği Başkanı Yalçın Ertan da, “Güvenlik için binalarda kırılgan olmayan esnek yapısı, dayanımı ve hafifliği ile depreme karşı son derece güvenli bir model olan çelik yapı modelinin yaygınlaştırılması gerekmekte. Betonarme yapılara kıyasla çelik konstrüksiyon yapıların özellikle deprem kuşağında yer alan bölgeler için birçok avantajı bulunmaktadır.” mesajı verdi.

Bu konunun önümüzdeki günlerde tartışmaya açılacağı aşikar.

BANKALARA DEPREM BÖLGELERİ İÇİN MENKUL KIYMET MUAFİYETİ

Biz haberimi kaleme aldığımız saatlerde Merkez Bankası (TCMB), Kahramanmaraş merkezli depremler nedeniyle deprem bölgesinde yerleşik kişilerin, vadesi gelmiş veya 6 ay içinde vadesi gelecek kredilerinin vadesinin ötelenmesi halinde, bu kredilerin 6 ay boyunca menkul kıymet tesisi ve zorunlu karşılıklardan muaf tutulacağı, ayrıca söz konusu kredilerin aynı süre içinde harcama mukabili belge uygulamasına tabi olmayacağını bildirdi.

Bankalara gönderilen yazıda, 6 Şubat itibarıyla Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa'da yerleşik olan KOBİ'lere kullandırılan veya kullandırılacak kredilerin harcama mukabili belge uygulamasına tabi olmamasının uygun olacağı bildirilerek, şu ifadelere yer verildi: "6 Şubat itibarıyla deprem bölgesinde yerleşik olan kişilerin vadesi gelmiş veya 6 ay içinde vadesi gelecek kredilerinin vadesinin ötelenmesi halinde, bu kredilerin, bankalar için kredi türüne ve kredi büyüme oranına göre menkul kıymet tesisi uygulamalarından hariç tutulmasının, harcama mukabili belge uygulamasına konu olmamasının, ancak kredi faiz/kâr payı oranına göre menkul kıymet tesisine (geçici 7'nci madde) tabi olmaya devam etmesinin, finansman şirketleri için zorunlu karşılık tesisinden hariç tutulmasının uygun olacağı değerlendirilmektedir." Fakat bu uygulama yukarıda aktardığımız çek teminatına bir çözüm içermiyor.

Türkiye Bankalar Birliği ve Türkiye Katılım Bankaları Birliği depremin bölge ekonomisinde yol açtığı olumsuz etkilere maruz kalan, ödeme güçleri olumsuz etkilenen banka müşterilerinin, talepleri halinde, bankalara olan vadesi gelmiş veya 6 ay içinde vadesi gelecek borçlarının vadesinin 8 Şubat'tan itibaren 6 ay sonraya kadar ötelenmesine ilişkin prensip kararını açıklamıştı.