D’Hondt seçim sistemi nedir?
D’Hondt sistemi, Belçikalı hukukçu ve matematikçi Victor D’Hondt tarafından 1878’de tasarlanmış, nisbi temsil sistemidir. Türkiye’de 1961’den bu yana -1965 Millet Meclisi genel seçimi ile 1966 Millet Meclisi ara seçimi dışında- bütün milletvekili genel ve ara seçimlerinde D’Hondt sistemi uygulanmıştır; günümüzde de yürürlükte olan sistem budur.
Alınan oylar o ilin çıkartacağı milletvekili sayısına ulaşıncaya kadar 1,2,3...diye bölünür.Bulunan rakamlar büyükten küçüğe sıralanır.Bu sıralamaya göre milletvekilliği kazananlar belirlenir.
Bir örnek verelim:
4 milletvekili çıkaran bir ilde alınan oylar aşağıdaki gibi olsun. B partisinin baraj dışında kaldığını düşünelim. A partisi 120.000 B partisi, 90.000, C partisi 52.000,bağımsızlar 63.000 oy almış olsunlar.B partisi C partisinden ve bağımsızlarda daha çok oy aldığı halde barajı aşamadığı için milletvekilliği kazanamamaktadır.
Eğer B partisi barajı aşsa idi C yerine B milletvekilliği kazanacaktı. Burada alınan oyların 2’ye bölünmesinde çıkan rakamın 1’e bölünmesinden çıkan sonuçtan büyük olmaması halinde alınan oylar sıralamayı belirler. Diyelim ki burada C partisi 61.000 oy almış ve B partisi de barajı aşmış olsun. Bu durumda sıralama şöyle olacak: A partisi 120.000-B partisi 90.000-Bağımsızlar 63.000-C partisi 61.000.Bu durumda A partisi 2 milletvekilliği kazanamayacak.Üç parti ve bağımsızlar birer milletvekilliği kazanacaktır.
BARAJI AŞMAK ÇOK ÖNEMLİDİR!
Birçok ilde çok oy almış,d’hondt sistemine göre barajı aşsa idi çok milletvekili çıkaracak parti barajı aşmadığında bu seçim sistemi en çok oy alan partiye büyük avantaj sağlamaktadır.
OY ORANLARI ARASINDAKİ FARK DA ÇOK ÖNEMLİDİR
Eğer bir partinin aldığı oy yüzdesi ikinci partinin 2 katı,üçüncü partinin 3 katı ise 1,2,3... bölümlemelerde hep üstünlük kendisinde olacaktır. Çünkü en büyüğün yarısı kendisinin yarısının yarısından her zaman büyük olacaktır. Basit bir aritmetiktir bu.
Geçen seçimlerde yaklaşık AKP yüzde 50, CHP yüzde 25 MHP yüzde 13 aldı. Yukarıdaki aritmetik gereği AKP en çok milletvekili çıkarmıştır.
Diyelim ki bu seçimde oy oranları bu üç partinin de düşsün. AKP yüzde 40-CHP yüzde 20-MHP yüzde 10-Bağımsızlar yüzde 7-Barajı aşmamış diğer partiler yüzde 23 almış olsunlar. D’hondt sistemine göre milletvekilliği sayısı bugün ki tablodan farklı olmayacaktır.
Oysa tüm partiler oy kaybettiler ve kaybettikleri oylar başka partilere gitti. Bu oy oranı yüzde 23 ile en çok milletvekilliği kazanacak AKP’nin oy oranının neredeyse yarısı. Ama bu oylar boşa gidecek!
PARTİ ENFLASYONU BÜYÜK OY KAYBINA YOL AÇMAKTADIR
Yukarıda verdiğimiz örnekte barajı aşmamış yüzde 23 oy alan onlarca parti birleşemedikleri için barajı aşamayıp barajı aşan oy oranı ciddi biçimde düşen partilerin düşen oy oranını yükselterek bir anlamda dolaylı katkı sağlayan bir misyon üstlenmiş olmaktadırlar.
Bütün bu analizler ve seçimin matematiği partilerin birleşmesini öngörüyor. Bu nedenle parti kurmak yerine partilerin birleşmesi şart!