İnsan uygarlığının ‘dördüncü ülkesi’

“Derin” kelimesi yüzeyden aşağıya doğru, koyu karanlığa, gizlenmişlere inilmeyi anlatıyor. Ancak birçok metinde “Derin Uzay” kavramıyla karşılaşırız. Uzay’ın koyu karanlığı ve sonsuz gizemi göklerdedir, uçmaktan başka çaremiz de şimdilik bulunmamaktır. Giden nasıl gidiyor? Gidenlerin hangi kurumları var? Hangi işbirliklerine ihtiyaç duydular? Bayrağında “Ay ve Yıldız” olan bir milletin ufkunda uzay olacaktır. Öyleyse uzaya gitmenin derin ekonomi politiğine bir göz atalım.
Dış uzay, kara, deniz ve havadan sonra insan uygarlığının "dördüncü alemidir" ve haliyle dünyadaki her devlet için önemli bir ekonomik değere ve stratejik öneme sahiptir. İnsanlığın ortak kaderini etkileyen her konuda olduğu gibi uzay da uluslararası işbirliğinin zorunlu olduğu bir alandır. İnsanlık henüz yeryüzündeki emperyalist statükodan kurtulmadan bir de üstüne uzayda bir hegemonyanın eline düşmemelidir. Çok kutupluluk temel yaklaşımdır.
Uzayda işbirliği için somut alanların başında Uzay İstasyonları gelmektedir. Sovyetler Birliğinin 19 Nisan 1971 tarihinde fırlattığı Türkçe “Selam” anlamına gelen SALYUT (1) isimli uzay istasyonu ile insanlığın uzay araştırmalarında devrimsel bir atak yaşanmıştır. Günümüzde yaşanan ise şudur, Çin kendi uzay istasyonunu (Tiangong) kuruyor, Rusya ise 2024 yılında şu an işbirliği içinde olduğu Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS)’den ayrılarak kendi uzay istasyonunu kurmayı planlıyor. Ayrıca çok sayıda “ticari” uzay istasyonunun kurulacağı yönünde haberler yayılmaktadır. 2030 yılında emekli edileceği planlanan ISS’nin de ticari faaliyetler için kiralanabileceği söyleniyor. AXIOM, ORTBITAL REEF, STARLAB, LUNAR GATEAWAY öne çıkanlardan bazıları [1].

ÇİN, RUSYA, İRAN VE ASYA’NIN UZAY YOLCULARI

2013 yılında Çin Halk Cumhuriyeti Başkanı Xi Jinping tarafından önerilen küresel Kuşak ve Yol (Belt &Road) girişimi, Asya'dan Avrupa ve Afrika'ya uzanan antik ipek yolu ticaret rotaları boyunca ülkeler arasındaki ticari bağlantıları ve altyapı yatırımlarını arttırmayı hedeflemektedir [2]. İkinci dünya savaşı ve sonrasında yaşanan Soğuk Savaş süreçlerinin dünya genelinde oluşturduğu Batı odaklı dünya iktidarını derinden sarsan sonuçlarını tartışıyoruz.
Aralık 2023 verilerine göre 146-151 arası ülke Çin ile “Mutabakat Zaptı” imzalayarak Kuşak Yol Girişimi’ne katılmıştır [3]. Türkiye’nin katılımı 2015 yılındadır. Filistin de imzalayan ülkeler arasında ama yukarıda bahsettiğim “statüko” nedeniyle dünya geneli tarafından tanınsa bile İsrail’in karanlık gölgesi devlet güneşini kapatmaktadır.
Kuşak Yol girişiminin işbirliği hedefleri arasında “Uzay teknolojileri” önemli bir yer tutmaktadır. 2016 yılında Çin Devlet Konseyi tarafından yayınlanan Çin’in Uzay Aktiviteleri isimli “whitepaper” yani “Beyaz Kitap”ta, “Yer gözlem, iletişim ve yayıncılık, navigasyon ve konumlandırma ve diğer uydu ile ilgili geliştirme türleri; yer ve uygulama sistemi inşası ve uygulama ürünü geliştirme dahil olmak üzere Kuşak ve Yol Girişimi Uzay Bilgi Koridorunun inşası” denilerek öncelikli işbirliği alanları belirtilmiş [4].Türkiye için çok elverişli bir ortam oluşmuştur. Yukarıda belirttiğim Kuşak Yol girişimi bağlantıları üzerinden Çin’in uzay programına ortak olmak için bir Türkiye girişimi hazırlamanın tam sırasıdır. Çin tarafından uzaydaki en gelişmiş istasyon kurulurken tek fırsat ISS-NASA ya da elin Musk’ı değildir. Dünya çok kutuplu bir sisteme kavuşurken şahane fırsatlar doğuyor.

BİZDEKİ DURUMLAR

TC. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlı bir kuruluş olan Türkiye Uzay Ajansı (TUA) 2018 yılında 23 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kurulmuştur. TUA’nın kurumsal internet sayfasında yer alan bilgilere göre ülkemizin üye olduğu uluslararası uzay araştırmaları kuruluşları şunlardır; COSPAR, APSCO, ISNET, COPUOS, EURİSY, IAF. Özellikle “Asya-Pasifik Uzay İşbirliği Örgütü (APSCO)” Türkiye açısından Asya ile yapacağı bilimsel ve ticari işbirliklerinin önemli bir basamağı olabilir. Altını çizelim.
Uzay bilimlerimiz için çeşitli ticari şirketler kuruldu, yenileri de yolda. Demek ki bir hazırlık içindeyiz. Şirketlerimizi anlayıp, öneriler sunacağımız bir incelemeyi ödev olarak not alıyorum. Sanayicilerimize ve girişimcilerimize, iş planlarına uzay teknolojilerini eklemelerini şimdiden öneririm.
Yakın zamanda işbirliği anlaşması imzalanan ülkelerin Ukrayna, Macaristan ve Kazakistan olduğuna yer verilmiş aynı kaynakta. Her ülke ile işbirliği yapılabilir ancak Türkiye’nin gelişim stratejisi için Uzay bilimlerinde en birikimli ülke olan Rusya ile işbirliğini arttırması gereklidir. Yıllarca ambargo altında olmasına rağmen uzay ve havacılık biliminde önemli kazanımlar elde eden İran ile işbirliği yapması gerekir. İran küçümsenemez bir potansiyele sahiptir.

YÖNÜMÜZ BAĞIMSIZLIK 

Alper GEZERAVCI, Türkiye’yi temsil ediyor. Görevini en iyi şekilde yerine getirip vatanına sağ salim döneceğine olan inancımız tamdır. Büyük bir cesaret örneği oldu gelecek kuşaklar için.
Türkiye’nin önünde her alanda çok kutuplu dünyanın ortaya çıkardığı fırsatlardan yararlanma ufku duruyor. Türkiye’nin politikasını belirleyenler Amerika olmasa ne yaparız çizgisinde bocalıyorlar!
Vatan Partisi henüz iktidar olmamasına rağmen yarınlarda kuracağımız işbirliği fırsatlarını şimdiden hazırlamaya çalışmaktadır. Gerçekten bağımsız bir Türkiye insanlığın ortak özlemleriyle buluşacak.

Duyuru: 24-26 Nisan 2024 tarihleri arasında Ankara’da TUA ev sahipliğinde “3. Uluslararası Uzay Teknolojileri Konferansı (STC)” düzenlenecek [5]. Uzbekkosmos, Azercosmos, Çin Ulusal Uzay İdaresi, Kazakistan Dijital Kalkınma, İnovasyon ve Havacılık ve Uzay Sanayi Bakanlığı, SUPARCO Pakistan, Kırgızistan Dijital Kalkınma Bakanlığı, Türkmenistan Türkmenaragatnaşyk Ulusal İletişim Ajansı ve Birleşik Arap Emirlikleri Ulusal Uzay Ajansı bu önemli bölgesel girişime destek vermekteler. Kaynaklar [1] https://kurious.ku.edu.tr/uzay-istasyonlarinin-dunu-bugunu-gelecegi/ [2] Mingyan Nie a,b,* a)Nanjing University of Aeronautics and Astronautics, PR China b)Air and Space Law Institute, University of Cologne, Germany [3] Nedopil, Christoph (2023): “Kuşak ve Yol Girişimi Ülkeleri”; Şangay, Yeşil Finans ve Geliştirme Merkezi, FISF Fudan Üniversitesi, www.greenfdc.org [4] https://english.www.gov.cn/archive/white_paper/2016/12/28/content_281475527159496.htm [5] https://www.spacetechnologyconference.com/