İşçinin istifası durumunda kıdem tazminatı
Kıdem tazminatı çalışma yaşamının önemli bir parçasıdır. Değişik amaçlara yönelik olmak üzere düzenlenmiştir. Öncelikle işçi için iş güvencesidir. İşverenler işçi çıkarmalarda kıdem yükü nedeni ile işçileri kolayca çıkaramayacaklardır. İkincisi kıdem tazminatı bir güvence parasıdır. İşçi ikinci bir iş buluncaya kadar geçecek zamanda geçimini sağlamaya yarayacaktır. Üçüncüsü kıdem tazminatı işçinin işyerinde geçirdiği yılların bedeninde ve sağlığında yarattığı yıpranmanın karşılığıdır. Böylesine çoklu amaca yönelik bir düzenleme elbette işçiler için çok önemlidir. AKP hükümeti işçinin bu çoklu güvencesini ortadan kaldırmak istemekte ama benim 1974 yılında 1475 sayılı İş Kanunu'nun 14. maddesine sondan üçüncü paragraf olarak koydurduğum bir cümle AKP iktidarının kıdem tazminatını yok etmesini engellemektedir. Bu madde kıdem yükünü işverenin sorumluluğundan alıp özel şirketlerin sorumluluğuna verilmesini önleyen bir hükümdür. Şimdi Yargıtay verdiği bir kararla kıdem tazminatına yeni bir boyut getirmektedir
YARGITAYIN ÖNEMLİ KARARI
Yargıtayın bu önemli kararı fazla mesai yapılması ile ilgilidir. 4857 sayılı yasanın 41. maddesi fazla çalışma koşullarını düzenlemektedir. Buna göre işçinin fazla çalışması işçinin onayının alınmasına bağlıdır ve yılda 270 saatin üstünde fazla mesai yaptırılamaz. Konya’da bir işçi fazla saatlerle çalıştırıldığı iddiası ile işyerinden istifa etmiş ve kıdem tazminatı ödenmesini istemiştir. İşveren istifa durumunda kıdem tazminatı ödenmeyeceğini belirterek ödeme yoluna gitmemiştir. Konu yargıya taşınmış ve Konya İş Mahkemesi işvereni haklı bulmuş ve işçinin davasını reddetmiştir. Yargıtay konuya çok değişik bir açıdan bakmış ve önemli bir değerlendirme yapmıştır. Yargıtay'a göre bir işçinin yıl içinde 270 ve daha fazla saatlerle fazla mesai yapmaya zorlanması, ücreti ödenmiş olsa bile, onun sağlığı için ciddi bir tehlike oluşturur ve işçi yasanın 24. maddesinde düzenlenen sağlık nedenleri ile iş sözleşmesini haklı olarak feshedebilir ve kıdem tazminatına hak kazanabilir. Yargıtay'ın bu kararı alkışlanacak bir karardır.
İSTİFA HALİNDE ÖDENMESİ YASALDIR
4857 sayılı İş Yasası'nın 24. maddesi işçinin haklı nedenlerle iş sözleşmesini feshetmesini düzenlemekte bunu sağlık ve ahlâk, iyi niyet kurallarına uyulmaması hallerinde kabul etmektedir. Madde işçiye çok önemli nedenlerle iş sözleşmesini haklı olarak fesih hakkını tanımaktadır. Bu fesihler sonunda işçiye kıdem tazminatı ödenmesi işçiye bir hak olarak tanınmıştır. Yargıtay kararını işçi lehine biraz genişleterek yorumlanması gerektiği kanısındayız. Yargıtay yılda önemli ölçüde artarak yapılan fazla çalışmaların işçinin sağlığı için bir tehlike oluşturabileceği gerçeğinden hareket ederek işçinin sözleşmeyi feshi halinde kıdeme hak kazanacağını isabetli olarak belirmiştir. Acaba bir işçinin işyerinde çalıştığı yıllar onun sağlığından bir şeyle alıp götürmemekte midir? Çalışma koşullarının ağırlığı işçilerin sağlığını mutlaka olumsuz olarak etkileyebilecektir. Bu nedenle 24. madde ve fazla mesai koşulları oluşmadan da işçinin sözleşmesini feshetmesi durumunda ona kıdem tazminatı ödenmeli midir? Kanımızca evet ödenmelidir çünkü işçi işyerindeki çalışması ile mutla bedensel ve ruhsal bir aşınma yaşamıştır. İşçinin şu veya bu şartlar nedeni ile haklı sebepler olmaksızın sözleşmesini feshetmesi halinde kendisine kıdem tazminatı ödenmesi düşünülmelidir. Bu vefalı işçiye ödenecek bir tazminattır ve adına VEFA TAZMİNATIdenebilir. Bu yasal kıdem tazminatının yarısı kadar ödenecek bir tazminat olarak düşünülebilir. Bu ödemenin yasal bir zemine oturtulması zordur. Ülkenin siyasi rejimini değiştirmekle meşgul hükümetin bu konuda bir yasa önerisi hazırlamasını beklemek abestir ama işçi sendikaları toplusözleşme kapsamında işçinin istifa etmesi durumunda kendisine 15 günlük ücreti tutarında bir VEFA TAZMİNATIödenmesini sözleşme hükmü haline getirebilirler. Bunu başaran sendika sendikacılığımızda bir çığır açacak ve sendika üyelerinin sayısının artmasına katkıda bulunacaktır. Hadi bakalım aslan yürekli sendikacılarımız. Size başarılması zor bir ödev. İsterseniz bunu sağlayabilirsiniz ve sağlayacağınıza inanıyorum.