İSO 500 Büyük Sanayi Kuruluşu (2021) - 1
İstanbul Sanayi Odası’nın açıkladığı Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu (BBSK) Araştırmasına ait rapor açıklandı. İSO Başkanı Erdal Bahçıvan “Hızla dijitalleşen, teknolojik rekabetin arttığı bir dünyada İSO 500’deki büyümenin teknoloji alanını daha fazla desteklemesini isterdik” demiş ama biz resmin bütününe bakalım.
ŞİRKETLER ‘ANLAM ŞİRKETİ’ OLACAKSA SONSAL AMAÇ(LAR) NE OLMALI?
Şirketlerin sonsal amacı kârlılık mı yoksa hissedar serveti mi? Artık amaç denklemi tüm sosyal paydaşlara (ortaklar, çalışanlar, tedarikçiler, borç verenler, devlet, halk, hatta STK’lar vd.) sağlanan çıkarların enuygunlaştırılması (optimizasyonu) modeli olarak uygulanıyor. Bu konuda GRI dizgesi, entegre raporlama vb. teknikler uygulanıyor. İSO raporunda bunlar yok nedense! Kısmet! Biz dünyayı 50 yıl geriden izlemek “zorunda mıyız”, Dilber Ay’ın şarkısındaki gibi!
İLK 10 KİM?
TÜPRAŞ, Ford Otomotiv, Star Rafineri, Toyota Otomotiv, İskenderun Demir ve Çelik, 6 : Açıklanmamış, ERDEMİR, Arçelik, Oyak-Renault, TOFAŞ Türk Otomobil. Otomotiv, petrol ve hammadde hazırlama anlamında demir-çelik damgalı bir takım! Toplum 5.0’a uygun bir manzaraya hiç benzemiyor doğrusu! Otomotiv şirketleri Sanayi 4.0’a uygun üretim yaptıklarını savlayabilirler, o değil ki sorun!
1969’da İSO’unun hazırladığı ilk çizelgede kimler varmış bakalım mı: Ege’nin Tariş’i, Adana’dan Güney Sanayi A.Ş., neyse fazla uzatmayayım da tadınız kaçmasın. Türkiye yabancılaşırken, şarkı söylüyor: “Otomobil uçar gider/gönlüm gibi geçer gider/ben talihin peşindeyim/talih benden kaçar gider/yar yar güzel yolcu güle güle”. Nesrin Sipahi’den dinleyiniz!
KÂR(LILIK) SIÇRA(TTIRIL)MASI
Rapora göre BBSK’nda üretimden satışlar reel yüzde 27,7 artmış ama kâr edenlerin sayısı 2020’de 423 iken 2021’de 405’e düşmüş. Niye mi? Ticari mal (girdi) fiyatları artışı ve kur dalgalanması nedeniyle artan maliyetler! Satış Kârlılık Oranı yüzde 7’den 9,5’a çıkarken verimlilik kaldıracının (Aktif Devir Hızı) etkisiyle Aktif Kârlılık Oranı yüzde 7,2’den 10,3’e çıkmış. Hele de finansal kaldıracın (özsermaye çarpanının) etkisiyle Özkaynak Kârlılık Oranı yüzde 22,7’den yüzde 35,2’ye sıçramış! Borçla sıçrattırma, aman işin cılkı çıkmasın! BBSK’da üretim dışı faaliyet gelirleri 2020’ye göre yüzde 143,4 artmış! BBSK’nun toplam faaliyet kârı 341.993 milyon TL. iken Diğer Faaliyetlerden gelirler ve kârlar 578.883 milyon TL. iyi mi? Sanayicilik mi yapıyoruz, finans işletmeciliği mi? Bu “Patron Mutlu Son İstiyor” filmini daha önce çook izledik ve sonu mutlu değil. Artık tüm sosyal paydaşlar mutlu son istiyor. En çok kâr eden ilk üç: ERDEMİR, İSDEMİR ve ETİ BAKIR!
FİNANSAL KALDIRAÇ TERS TEPİYOR
Şirketler borç kullanarak işlerini büyütme olanağı sağlarlar. Borç için ödenen faizler vergi matrahından düşülür ve böylelikle (vergi kalkanı etkisiyle) pay başına kâr artar. Ancak borç-özsermaye dengesi enuygunlaştırılmalıdır. Bir yerden sonra bu etki olumsuza döner. Bunun için yöneylem araştırması denilen disiplinde geliştirilmiş matematiksel modeller kullanılabilmektedir. İSO BBSK içinde bu teknikleri kullanan ve şirketin finans biriminde sayısal yöntemler uzmanı istihdam eden kaç şirketimiz var acaba? Dert çok derman yok! Hangi türküyü çığırmalı: “Kendim ettim kendim buldum”! Neşet Ertaş’tan ama oldu mu? Finansman giderlerinin (FG) yüzde 135,2 artması sonucu FG’nin faaliyet kârına oranı yüzde 61,1 olmuş. Tansiyon 62,2’den düşse de yine yüksek yani! Raporda yok ama bizim hesapladığımız Özsermaye Çarpanı (Toplam Aktifler / Özkaynaklar) oranı 3,42 dolayında. Agresif bir finanslama politikasına işaret ediyor. 1 TL. özkaynağa 2,42 TL. borç yani! Borç /özkaynak oranı ilk kez yüzde 70’i aşmış! Özel kuruluşlarda yüzde 71,6 olmuş! Üstelik bir de kısa vadeli borçların toplam borçlar içindeki oranı da yüzde 60,2’den 63,6’ya çıkmasın mı! Hapşuuu!
Finans sektörü vicdan yönetimi değil cüzdan (İngilizce portfolio, bizde de portföy denen şeyin) yönetimi işidir. Vicdan yapacak finans sektörü beklentisi tam bir sanılgı (sanmak+yanılgı).
NOT: Yazının devamı gelecek haftaya.