İSO 500 Büyük Sanayi Kuruluşu (2021) - 3
Türkiye’nin BBSK Araştırması’na ait raporu incelemeyi bu hafta da sürdürüyoruz.
BBSK’NİN SEKTÖREL GÖRÜNÜMÜ
500 şirketin 93’ü gıda ürünlerinin imalatı şirketleri, 4’ü içecek şirketleri, 2’si tütün şirketleri, 46’sı tekstil ürünlerinin imalatı şirketleri, 13’ü giyim eşyalarının imalatı şirketleri olarak toplam 158 adet yani yaklaşık yüzde 31,6’sı yeme-içme ve giyim! Bunların BBSK’nin toplam üretimden satışlar tutarının sadece yüzde 16,6’sını sağladığı görülmektedir maalesef! Brüt katma değere bakarsak, toplamın yüzde 26’sını sağlıyorlar. Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı şirketlerine ait toplamı merak ederseniz, sadece 5 adetçik, yani yüzde 1! Bunlar ise brüt katma değerin yaklaşık yüzde 2,5’ini sağlıyorlar. 158 şirket yüzde 26 (şirket başına ortalama pay binde 1,65); 5 şirket yüzde 2,5 (şirket başına ortalama pay binde 5). Ortalama payda yaklaşık 3 kat (binde 5 / binde 1,65) fark! Katma değer neredeymiş, çok net değil mi?
Yeme-içme ve giyime bir de 75 adet ana metal sanayii şirketleri ve 42 adet motorlu kara taşıtı-treyler ve yarı treyler imalatı şirketlerini eklersek, toplam 275 adet yani yaklaşık yüzde 55’i buluyor. Sanırım mesele netleşti!
BBSK’NİN TEKNOLOJİ
YOĞUNLUĞU VE FAALİYETLERİ
BBSK’da yaratılan brüt katma değerin içinde yüksek teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı zaten düşük ve son üç yıldır da düşe düşe yüzde 6,1’e dek düşmüş! BBSK içinde toplam 14 şirket var bu kategoride zaten! Yüzde 33,3’lük aslan payı düşük teknolojik yoğunluklu sanayi şirketlerine ait; ardından da yüzde 32,4 ile orta-düşük teknoloji yoğunluklu sanayi şirketleri geliyor ve toplamı yaklaşık yüzde 66 ediyor! Kalan yüzde 28,3 de orta-yüksek teknoloji yoğunluklu sanayi şirketlerinin payı. Yani yüzde 94 düşük ve vasatız! Ayrıca TÜİK’in verilerine göre bu durum Türkiye geneli için de yaklaşık böyle! Neden mi? AR-GE mafiş de ondan! Son 3 yıldır AR-GE yapan şirket sayısı durağanlaşmış, hatta 2020’ye göre de gerilemiş. AR-GE yapan şirketlerin sektörel dağılımına bakalım. Başta 38 şirketle “Gıda Ürünlerinin İmalatı” geliyor. Peki AR-GE harcamalarının üretimden satışlara oranı yüzde kaç dersiniz? Ne yüzdesi? Binde 44! Anımsayalım, küresel dış ticarette maksimum payımız yüzde 1, neden acaba? İSO Başkanı Erdal Bahçıvan diyor ki: “Gönül arzu ediyor ki, ileri teknolojinin önemsendiği, daha katma değerli bir sanayi alt yapısına ulaşalım”. Haydi BBSK!
BBSK’NİN İHRACAT
PERFORMANSI
2021 yılının küresel ticaret açısından hızlı bir toparlanma ve büyüme yılı olmasının yanı sıra Türkiye’ye yönelik ilave tedarik talebinin artması, eşdeyişle küresel tedarik zincirlerindeki gelişmeler nedeniyle Türkiye’nin dışsatımı yüzde 32,8 artışla 225,2 milyar dolara yükselmiştir. Bunun içinde sanayi mallarının payı yüzde 96,8 olmuştur. BBSK’nin içindeki 464 dışsatımcı şirketin dışsatımı da artarak 85,8 milyar dolar olmuş. Ancak ne var ki, bu dışsatım tutarının net satışlar içindeki payı 2019’daki yüzde 36,5 iken 2021’de yüzde 33,4’e düşmüş! Sektörel olarak en yüksek artış imalat sanayiinde (yüzde 34,3) yaşanırken, onu madencilik ve taş ocakçılığı (yüzde 14,1) izliyor. İmalat sanayi içinde en yüksek artış ise kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı sanayiinde (yüzde 107,9) olmuş. Tutar olarak en yüksek dışsatım ise motorlu kara taşıtlarında (22,4 milyar dolar) olmuş. Küresel tedarik zincirlerindeki gelişmelere uyum sağlamanın önemi ciddi biçimde artıyor. BBSK raporunda dış ticaret hadleri yok, keşke olsaydı!
HALKA AÇIK KURULUŞLARIN (HAK) PERFORMANSI
BBSK içinde HAK’ların sayısı 2021’de 65’e düşmüş, halka açılmalarda yaşanan artış BBSK’na yansımamış. Bu kuruluşların satışlar içindeki payı yüzde 30,8’e artarken, dışsatımdaki payı yüzde 30,8’e, dönem kârındaki payı ise yüzde 46,2’ye yükselmiş. Ancak net katma değerdeki payı yüzde 27,5’e, ücretle çalışanlar sayısı payı da yüzde 23,1’e inmiş! Göstergelerdeki gelişmeler “ortaya karışık” yani!
Not: Yazı haftaya da son bölümle sürecektir.