İSO 500 Büyük Sanayi Kuruluşu (2021) - 4
Türkiye’nin BBSK Araştırması’na ait raporu incelemeyi bu hafta da sürdürüyoruz.
BBSK İÇİNDE YABANCI SERMAYELİ KURULUŞLAR (YSPK)
2021’de BBSK içinde YSPK’ın sayısı 2009’dan bu yana düşerek 109 olmuş. Ancak bunların dışsatımı yüzde 14,6 artışla 31,6 milyar dolara çıkmış ve bunların Türkiye’nin dışsatımı içindeki payı yüzde 14 olmuş. En çok YSPK 24 şirketle motorlu kara taşıtları sektöründen olmuş. 15 şirket gıda, 10 şirket de kimyasal ürünler imalatında! Biri “teknoloji transferi ne alemde” mi dedi? Bu arada 109 şirketin 75’inde yabancı sermaye payının yüzde 50’nin üstünde olduğu görülüyor. Bunların ülkelere göre dağılımı BBSK’da olsaydı keşke! Raporda eksik olan bir veri de bunların kâr transferlerinin tutarları ve bunun seyri. Doğrudan yatırımlar ile ilgili yasal düzenlemeler bu konuda çok elverişli!
BBSK İÇİNDE İSO ÜYELERİ
İSO BBSK içinde İSO üyesi olanlar da var, olmayanlar da var. İSO üyelerinin sayısı 2012’de 198 iken hızla azalarak 2021’de 158’ düşmüş! İSO üyelerinin üretimden satışlar içindeki payı yüzde 37,7’ye düşerken, ihracat içindeki payı da yüzde 44,2’ye gerilemiş. Ancak toplam kârlar içindeki payı yüzde 48,8’e; özkaynakların payı da yüzde 35,5’e çıkmıştır. Brüt katma değerde İSO üyelerinin payı satışlara göre düşük, sadece yüzde 35,4! Meseleye biraz da sınıfsal bakalım. İSO üyelerinin ücretle çalışanlar sayısı payı da toplama göre düşmüş ve yüzde 36,1’e inmiş. Katma değer içindeki faizin payı 3,1 puan artışla yüzde 28,8’e çıkmış (Ah faiz lobisi ah, kur korkutmalı mevduatla da köşeyi döndün zati)! Kârların payı da yüzde 29,2’den yüzde 33,9’a çıkmış (Pardon, fiyatları kim belirliyordu sahi)! Böylece sermayenin payı (faiz+kâr) toplam yüzde 62,7’e yükselirken, emeğin payı eşdeyişle ödenen maaş ve ücretlerin payı da yüzde 45’ten 37,2’ye düşmüş! Sermaye cephesi kazanırken, emek cephesi kaybetmiş. Eh, kapitalizm böyle anacım, işimize gelmiyorsa çek fişi, bitir işi!
BBSK İÇİNDE İLK 50 KURULUŞUN AĞIRLIĞI
BBSK kapsamında kuruluşların ağırlıklarını görebilmek amacıyla temel göstergelere göre kuruluşlar, 50’lik gruplara ayrılmaktadır. İlk 50 kuruluşun BBSK içindeki payı istihdam dışındaki tüm göstergelerde artış göstermiş (Verimlilik artışı için, ne yapcen? Verimlilikte hepimiz birimiz için miydi?). Örnekse, bu ilk 50’nin üretimden satışlardaki payı yüzde 50,3; brüt katma değerdeki payı yüzde 42,6; dönem kârındaki payı yüzde 65,6; dışsatımdaki payı yüzde 53,4 olmuş! Eh, aslan payı! İkinci 50’lik grup kartal payını alırken, sonuncu 50’lik grup da kanarya payını almış. Kanarya payındaki rakamlar yüzde 2-3 arasında seyir etmiş. Hayvan benzetmelerinin ayaktopu takımlarıyla ilgisi bulunmamaktadır!
SONUÇ: GELECEK İÇİN DEĞERLENDİRMELER
BBSK raporundaki kimi önemli vurguları alıntılayalım:
Yüksek enflasyon giderek kalıcı hale geldiğinden işletme yönetimi ek yetkinlikler (enflasyon muhasebesi uygulaması vb.-MB) gerektirmektedir.
Hem küresel tedarik zincirlerindeki değişim hem de sanayide rekabet haritasındaki değişim Türk işletmelerine yeni konumlanma ve yapılanma açısından belirleyici olacaktır.
İşletmelerin borç / özsermaye dengesinde eşdeyişle finansal kaldıraç (risk) derecesindeki aşırı artış (borçlar/ aktifler oranının yüzde 70’i aşması) uzun erimde sürdürülebilir gözükmemektedir.
Yeni normal içinde teknoloji ve dijitalleşme harcamalarının artması kaçınılmaz gözükmektedir.
Yüksek teknoloji yoğunlukla yapısal değişim için yeni girişimlere gereksinim olduğu görülmektedir.
SONSÖZ
İSO BBSK raporuna esas olan göstergelere ilişkin yeri geldikçe yaptığımız eleştirilerin kimileri aslında yapısal olarak süreğendir. Bir de bu ele aldığımız göstergelere esas olan veriler enflasyon düzeltmesiz olduğu için yorumların da doğruluğu bir dereceye kadardır. Yazıyı biraz uzun tutmamızın nedeni, İSO BBSK Raporu’nun Türkiye’nin mikroekonomik ve sektörel haritasına ilişkin fikir verici niteliği nedeniyledir. Raporun hazırlanıp, ilgililere ulaştırılmasında emeği geçenlerin tümüne teşekkürlerimizi sunuyoruz!