İSO 500 Büyük Sanayi Kuruluşu (2023) – 1

İstanbul Sanayi Odası’nın açıkladığı Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu (BBSK) Araştırması’na ait rapor açıklandı.

İSO BBSK RAPORU ÖNEMLİ Mİ?

İSO BBSK’nun Türk Sanayi Sektörü içinde önemli bir ağırlığa sahip olması nedeniyle rapordaki göstergeler ekonomimizin incelenmesi açısından önem taşımaktadır. Şöyle ki, BBSK’nun ülkemizin 2023’teki Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) içindeki payı (Üretici Fiyatlarıyla Brüt Katma Değer olarak) yüzde 6,7; sanayi sektörü içindeki payı (Temel Fiyatlarla Brüt Katma Değer olarak) yüzde 22,4’tür.

İSO BAŞKANI ERDAL BAHÇIVAN’DAN İLETİNİN ANLAMI

Sn. Bahçıvan Rapor’un başında yer alan iletisinde şunları vurgulamış:

‘2023’te sanayi kuruluşlarımızın satış artışları enflasyonun altında kaldı. Bunda özellikle ihracattaki daralma etkili oldu. Yüksek enflasyon ve sıkılaşan para politikaları firmaların operasyonel ve finansal maliyetlerini artırdı. Ekonomik öngörülebilirlik sorunları ve yürürlükteki makro ihtiyati çerçeve altında firmaların döviz risklerini yönetebilmeleri zorlaştı. Böylece firmaların döviz kurundan kaynaklı kayıpları eşdeyişle net kambiyo zararları ortaya çıktı. Yılı zararla kapatan şirketler arttı.’

Bu ileti açık ama anlamını kısaca toparlarsak, küresel ve ulusal makroekeonomik belirsizlikler ve bu belirsizlikler altında işletme yönetiminde performans düşüklüğü yaşanmış! Dikensiz gül bahçesi olsa işletme yönetimini daha iyi yapardık!

ŞİRKETLER ‘ANLAM ŞİRKET’ OLACAKSA SONSAL AMAÇ(LAR) NE OLMALI ?

Şirketlerin sonsal amacı kârlılık mı, yoksa hissedar serveti mi? Artık amaç denklemi tüm sosyal paydaşlara (ortaklar, çalışanlar, tedarikçiler, borç verenler, devlet, halk, hatta STK’lar vd.) sağlanan çıkarların en uygunlaştırılması (optimizasyonu) modeli olarak uygulanıyor. Bu konuda GRI dizgesi, entegre raporlama vb. teknikler uygulanıyor. İSO raporunda bunlar yok nedense! Kısmet! Biz dünyayı 50 yıl geriden izlemek “zorunda mıyız”, Dilber Ay’ın şarkısındaki gibi!

İLK 10 KİM?

Tüpraş (484,1 milyar TL. satış hasılatı ile), Ford Otomotiv, Star Rafineri, İstanbul Altın Rafinerisi, Toyota Otomotiv, Oyak-Renault Otomotiv, Arçelik, Mercedes-Benz Türk, Gramaltın Kıymetli Madenler Rafineri. Otomotiv ve kıymetli maden-petrol rafinerisi damgalı bir takım! Dışsatımda da Ford 1, Tüpraş 2, Toyota 3. sırada yer alıyor. Toplum 5.0’a uygun bir manzaraya hiç benzemiyor doğrusu! Otomotiv şirketleri Sanayi 4.0’a uygun üretim yaptıklarını savlayabilirler, o değil ki sorun!

1969’da İSO’unun hazırladığı ilk çizelgede Ege’nin Tariş’i bile varmış ama, fazla uzatmayayım da tadınız kaçmasın. Türkiye yabancılaşırken, şarkı söylüyor: “Otomobil uçar gider/gönlüm gibi geçer gider/ben talihin peşindeyim/talih benden kaçar gider/yar yar güzel yolcu güle güle”. Nesrin Sipahi’den dinleyiniz!

KÂRLILIĞIN SEYRÜSEFASI

Firma yönetim başarımının (performansının) dört bileşeninden biri kârlılıktır. BBSK’nun net satış kârlılığı yüzde 8,6 olmuş. Oranları incelerken uzun erimli (diyelim 10 yıllık) bir perspektifle ele almalıyız. 2014-2022 dönemi ortalaması yüzde 7’den daha büyük bir oran gerçekleşmiş yani! Bu oran kimi kesimlerde coşmuş, örnekse ‘madencilik ve taş ocakçılığı’ sektöründe yüzde 34,9 olmuş! AKP ülkemizin haritasını maden ruhsatı haritasına döndürdü zaten! 1923'ten 2002 yılına kadar olan 80 yıllık süreçte Türkiye genelinde toplam 1186 maden ruhsatı verilirken, 2008-2023 arasındaki son 15 yılda ruhsat sayısı 386 bine ulaşmış!

Bu yıl ilk kez kısmi enflasyon düzeltmeli (sadece bilanço, gelir tablosu hariç) verilerden oranlar hesaplanmış.

Toplam varlıkların dönem (vergi öncesi) kârlılığı (TVK) enflasyonla düzeltilmiş biçimde yüzde 7,3 olmuş. Özkaynak dönem (vergi öncesi) kârlılığı (ÖKK) enflasyonla düzeltilmiş biçimde yüzde 13,4 olmuş! ÖKK da kimi sektörlerde coşmuş, örneğin Tütün Ürünleri İmalatı’nda yüzde 34,2; Motorlu Kara Taşıtı İmalatı’nda yüzde 31,8 olmuş.

2023’ü zararla kapatan 96 şirkette döviz kuru riski yönetimi başarısızlığı önemli bir etken olarak gözüküyor.

Aslında faaliyet kârlılığı (FAVÖK : Faiz Amortisman ve Vergi Öncesi Kâr) itibariyle bakarsak 500’ün 490’ı kârlı! Hatta 2022’ye göre artış bile var! FAVÖK / Net satış oranı artarak yüzde 15,7’ye yükselmiş; FAVÖK / Özkaynaklar oranı da enflasyon düzeltmeli olarak yüzde 24,4’e yükselmiş.

KÂRLAR ÜRETİMDEN Mİ ÜRETİM FAALİYETİ DIŞI GELİRLERDEN Mİ?

BBSK’nun üretim faaliyeti dışı gelirlerinin dönem kâr ve zarar toplamı içindeki payı 2022’de yüzde 22,9 iken 2023’te yüzde 41,3’e çıkmış. Sanayicilik mi yapıyoruz, finans işletmeciliği mi? Bu “Patron Mutlu Son İstiyor” filmini daha önce çook izledik ve sonu mutlu değil. Artık tüm sosyal paydaşlar mutlu son istiyor. En çok kâr eden ilk üç ise şöyle: TÜPRAŞ, Ford Otomotiv, Üçüncüsü adının açıklanmasını istememiş. Lütfen merak etmeyiniz! Pardon duyulmadı. Biri ‘modern işletme yönetiminde kurumsal yönetimin bir ilkesi olarak şeffaflık gerekir’ mi dedi?

NOT: Yazımız haftaya devam edecektir.