İşte Cumhurbaşkanı'na sunulacak Çin raporu
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK), "Asya Yüzyılında Ejder ve Hilal/Türkiye-Çin İlişkilerinin Geliştirilmesi İçin Bir Yol Haritası" adlı raporunu yayımladı.
Rapor, DEİK Yönetim Kurulu Başkanı Ömer Cihad Vardan, DEİK Türkiye-Çin İş Konseyi Başkanı Murat Kolbaşı ve Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi Asya Çalışmaları Uzmanı Dr. Altay Atlı'nın katıldığı bir toplantıda basına tanıtıldı. DEİK Başkanı Vardan, raporu Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'a DEİK Genel Kurulu'nda sunacaklarını bildirdi.
Raporda bin 200 mal grubunda Türkiye’nin arz kapasitesi ile Çin’in talep kompozisyonunu incelendi.
Buna göre, Çin’den yapmak zorunda olunan ithalatın Türk ekonomisine sunduğu katma değer konusuna değinilen raporda nasıl ithalat, ihracat, yatırım konularında 9 maddelik bir yol haritası çizildi.
Dr. Altay Atlı'nın hazırladığı 50 sayfalık raporun "Yönetici Özeti"nde şu bilgileri yer aldı:
Mevcut Türkiye-Çin Halk Cumhuriyeti ticari ve ekonomik ilişkilerinde Türkiye açısından dengesiz bir durum söz konusudur.
Türkiye, Çin’e ihraç ettiği her bir dolarlık mal karşılığı bu ülkeden on doların üzerinde mal ithal etmektedir.
İki ülke arasındaki mevcut ticaret açığı her geçen yıl büyümektedir.
Karşılıklı yatırım ve hizmet ticareti ilişkilerinde ise son dönemlerde nispeten bir canlanma olsa da henüz iş hacimleri düşük seviyelerdedir.
Çin ile olan ticaret açığını kapatmak kısa ve orta vadede olası görünmemekle birlikte ikili ekonomik ilişkileri daha dengeli ve sürdürülebilir bir düzleme oturtmak mümkündür.
Bu raporda Türkiye ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin ekonomik gelişimleri ve küresel ekonomik eğilimler dikkate alınarak ikili ekonomik ilişkilerinin dengeli ve sürdürülebilir bir düzleme oturtulması için aşağıda maddeler halinde belirtilen yol haritası önerilmektedir.
1.1 Türkiye’nin Çin’e ihracatında artış potansiyeli taşıyan ürünlere odaklanarak bu ürünlerde pazar paylarının artırılmasına yönelik çalışmalar yapılması.
Raporda Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonlarında (GTİP) dört haneye inilerek 1,200 ürün pozisyonu için değerlendirme yapılmış ve Türkiye’nin Çin’e ihracat potansiyeli taşıyan ürünler belirlenmiştir. Bu ürünlerin özet listesi beş ana grup altında, her grubun özellikleri ve o ürün grubu için önerilen eylem planı ile birlikte aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
Bu ürünlere yönelik olarak ilgili kamu kuruluşları ve özel sektör temsilci kuruluşlarının ortak çalışmaları sonucunda Çin pazarında kalıcılık sağlanabilir.
Çin yavaşlayan ekonomik büyümesine rağmen, ülke ekonomisi düşük maliyetli ihracata dayalı büyüme modelinden daha çok iç pazardaki tüketime ağırlık veren bir modele doğru geçiş yapmaktadır.
Çin’deki iç tüketim artışının sağlayacağı imkânlardan etkili bir şekilde faydalanabilmek için Türkiye’nin ihracatında hedefleri net olarak belirlemesi ve çalışmalarını bu hedeflere yönelik olarak yoğunlaştırması önem kazanmaktadır.
1.2 Türkiye’nin Çin’den ithalatında Türk ekonomisine yüksek katma değer sağlayan kalemlerin belirlenerek ithalatın Türk ekonomisine en fazla getiriyi sağlayacak şekilde planlanması.
Türkiye’nin Çin’den yaptığı ithalat ekonomi üzerinde cari açığı arttırıcı bir yük oluştururken, üreticilerin daha uygun fiyatlarla ara mamullere ulaşmasını sağlayarak imalat sanayisinin rekabet gücüne katkıda bulunmakta ve aynı zamanda tüketicinin de alım gücünü artırmaktadır.
Dolayısıyla ticaret açığını önlemek için korumacı önlemler almaktansa, ithalatın mümkün olduğunca Türkiye ekonomisine yüksek katma değer sağlayacak, ekonominin ihtiyaçlarına karşılık verecek şekilde yapılmasını temin etmek önem kazanmaktadır.
Türkiye’nin Çin’den ithalatında esas olarak ara mamul ithalatı üzerine odaklanılması ve buradan alınan verimin yükseltilmesi için çalışmalar yapılması gerekmektedir.
Türkiye, teknoloji kapasitesini yükseltmek için çaba göstermekte olan bir ülkedir.
Bu amaç doğrultusunda ülke içerisinde eğitim, araştırma geliştirme ve inovasyona yönelik çalışmaların yanı sıra, yurtdışından teknoloji ve yüksek teknoloji içeren ara mamullerin ithalatı önem kazanmaktadır. Çin, son dönemlerde düşük katma değer ve emek yoğun sektörlerden daha yüksek katma değerli, sermaye ve teknoloji yoğun sektörlere doğru bir geçiş yapmaktadır.
Bu nedenle Türkiye’nin Çin’den ithalatında uzun vadeli bir vizyon oluşturarak, Çin’in teknoloji alanında atılım yaptığı sektörlere odaklanması ve buralardan ara mamul ithalatına ağırlık vermesi önem kazanmaktadır.
Çin’in bu bağlamda öncelikli olarak belirlediği sektörler, Çin’deki imalat kalite ve kapasitesini artırmayı, imalat sürecinin her kademesinde teknolojiyi ön plana çıkartmayı hedefleyen “Made in China 2025” programı çerçevesinde ortaya konulmuştur.
Söz konusu program kapsamında yer alan sektörlerdeki gelişim, ülkemiz için kaliteli, teknoloji içerikli ve düşük maliyetli ara mamul ithalatı için cazip kaynaklar oluşturacaktır.
1.3 Ticaret açığının telafi edilmesi ve Türk ekonomisine katma değer sağlanması için Türkiye’nin Çin’den daha fazla yatırım çekmesi; bu bağlamda yüksek potansiyel sunan sektörlere odaklanılarak bu alanlarda karşılıklı fayda prensibi temelinde yatırım ilişkileri oluşturulması.
Türkiye, Çin sermayesinin son dönemlerde ilgi gösterdiği ülkeler arasında yer alsa da, halen Çin’in Türkiye’deki yatırımları, bu ülkenin tüm dünyadaki yatırımları arasında küçük bir yer tutmaktadır.
Türkiye’deki Çin sermayeli firmaların büyük bir çoğunluğu toptan ve perakende ticaret alanında faaliyet göstermektedir.
Bu firmaların tamamına yakını tüketici ürünlerinin Çin’den Türkiye’ye ithal edilmesi ve Türkiye pazarındaki dağıtımına yönelik çalışmaktadır.
Ancak Türkiye için önemli olan Çin’den daha yüksek katma değere sahip, Türkiye’nin sürdürülebilir ve yenilikçi üretime dayalı kalkınmasına katkı sağlayacak yatırımları çekmektir.
Çin ekonomisi emek yoğun ve düşük teknolojili üretimden sermaye yoğun ve yüksek
teknoloji odaklı bir yapıya doğru dönüşüm geçirmekte, Ar-Ge ve inovasyon çalışmalarını desteklemektedir.
2015 yılında Ar-Ge faaliyetlerine 350 milyar ABD Dolarının üzerinde yatırım yapmış olan Çin dünyada bu alanda en fazla yatırım yapan ülkelerden birisi olduğu gibi yakın geçmişte ABD’yi geçerek en fazla patentin alındığı ülke haline de gelmiştir.
Çin’in artan teknolojik kapasitesinden faydalanabilmek için teknoloji transferi ve ortak üretim imkânlarını içeren, güçlü Ar- Ge potansiyeli olan yatırım projelerinin Türkiye’ye çekilmesi teşvik edilmelidir.
Bu durum, Türkiye açısından faydalı olacağı gibi, Türkiye pazarında daha büyük pay sahibi olmak isteyen ve Türkiye’nin merkezinde olduğu Yeni İpek Yolu projesini geliştirmek için çaba gösteren Çin açısından da fayda sağlayacaktır.
Oluşan bu karşılıklı fayda yatırım ilişkilerinin uzun vadede sürdürülebilirliğini sağlayacaktır.
Bu çerçevede çalışmaların Çin’in yurt dışına açılımında öncelikli olarak belirlediği demiryolu, elektrik, telekomünikasyon, makine imalat, otomotiv, uçak imalat ve elektronik sektörlerinde yoğunlaştırılması fayda sağlayacaktır.
1.4 Çin’deki Türk yatırımlarının, bu ülkedeki yatırım teşvik rejimine yönelik yeni uygulamalardan istifade ederek, rekabetin daha düşük ve teşviklerin daha fazla olduğu bölgeleri hedef alarak ve hizmet sektöründeki imkânlardan faydalanarak, artırılması.
Türkiye’nin Çin’deki yatırımları henüz oldukça düşük seviyede olduğu gibi Türk firmaları açısından Çin’deki genel yatırım ortamı da giderek zorlaşmaktadır.
Çin pazarındaki rekabetin yüksekliği, ticarette olduğu gibi Türk firmalarının yatırım yoluyla da Çin’e girişlerini güçleştiren bir etkendir.
Diğer yandan uzun yıllardır Çin’i yabancı yatırımcılar için cazip bir pazar haline getiren düşük maliyet avantajı giderek ortadan kalkmakta ve yatırımcıların kullandıkları tüm girdilerin maliyeti
yükselmektedir.
Ancak Çin’in ülkeye daha yüksek katma değerli yabancı yatırım çekmek için yeni uygulamaları hayata geçirmesi Türk firmaları açısından yeni olanakların oluşmasını sağlamaktadır.
Emek yoğun Türk yatırımları için lokasyon tercihi olarak maliyetlerin çok yükseldiği ülkenin kalkınmış doğu bölgeleri yerine daha uygun koşullar sağlayan Çin’in orta bölgelerine odaklanılması faydalı olacaktır.
Ülkenin batısında da Sincan Uygur Özerk Bölgesi de özel konumu ve Türkiye ile kültürel bağları nedeniyle Türk yatırımcılar için önemli bir potansiyel sunmaktadır.
Çin ekonomik büyüme sürecinde özellikle düşük maliyet avantajına sahip imalat sektöründe yabancı yatırım almışsa da son dönemlerde yabancı sermaye daha çok hizmet sektörüne yönelmektedir.
Başta eğitim, finansal hizmetler, turizm ve sağlık sektörü olmak üzere farklı alanlarda Çin içerisinde oluşan talebe karşılık verecek şekilde konumlanan yabancı firmalar pazarda yerini almış durumdadır.
Bu sektörlerde uluslararası tecrübeye sahip olan Türk şirketleri için Çin’in büyük bir pazar olmasının yanında Çin hükümetinin hizmet sektörüne yönelik uygulamaları ve mevzuattaki iyileştirmeleri sayesinde olumlu bir yatırım ortamı sunulmaktadır.
1.5 Türkiye’nin Çin ile hizmet ticaretinin artırılması ve bu kapsamda turizm ilişkilerine ağırlık verilmesi.
Çin’de hızla büyüyen orta sınıfın artan harcanabilir gelirleriyle hizmet sektörüne dönük artan talepleri, Türkiye’den Çin’e hizmet ihracatı potansiyelini arttırmaktadır.
Türkiye’nin, mal ticaretinin aksine hizmet ticaretinde ticaret fazlası bulunmaktadır.
Türkiye’nin en güçlü olduğu hizmet sektörü turizmdir ve bu sektörü sırasıyla taşımacılık ve inşaat takip etmektedir.
Çin ise Türkiye’den farklı olarak hizmet sektöründe dış ticaret açığı veren bir ülkedir ve Çin’in en fazla hizmet alımı açık arayla turizm sektöründe olmaktadır.
Bu nedenle Türkiye’nin Çin’e hizmet ihracatında en büyük potansiyel turizm sektöründe görülmektedir.
Çin’den yurtdışına turizm amaçlı olarak 2015 yılında 120 milyon çıkış yapılmıştır ve önümüzdeki beş yıl içerisinde bu rakamın 155 milyona ulaşması beklenmektedir.
Çin’den daha fazla turist çekilebilmesi için çalışmalar yapılması ve bu kapsamda Türkiye’nin genel turizm promosyon çalışmalarının yanı sıra Çin’e ve Çinli turiste yönelik çalışmaların hayata geçirilmesi önem kazanmaktadır.
1.6 Çin ile iş yapmaya yönelik kalifiye iş gücünün geliştirilmesi ve etkin bir şekilde istihdam edilmesi.
Çin ile iş yapacak her Türk firmasının Çince bilen, Çin’i ve Çin insanını iyi tanıyan, Çinlilerin düşünce tarzını ve iş yapma anlayışını iyi bilen personel istihdam etmesi faydalı olacaktır.
Mevcut durumda Türk firmaları tarafından ya mevcut personel Çin’e gönderilerek yetiştirilmekte ya da Uygur Türkü kökenli çalışanlar Çince bilgileri nedeniyle tercih edilmektedirler.
Ancak bu şekilde bir insan gücü oluşturma yaklaşımı, Türkiye’nin Çin ile artan ekonomik ilişkileri göz önünde bulundurulduğunda yetersiz kalmaktadır.
Buna karşılık Çin’de üniversite eğitimi almış, yüksek lisans ve doktora yapan Türk öğrencileri, hedeflenen kalifiye işgücü için önemli bir kaynak oluşturmaktadır.
Bu kaynak sistemli bir şekilde değerlendirilmeli
ve istihdamı sağlanmalıdır.
1.7 Türkiye’nin ülke markasının ve Türk malı imajının Çin toplumu nezdinde güçlendirilmesi
Çinli tüketici nezdinde bir Türkiye imajı henüz oluşmamıştır.
Bu yüzden, Türkiye’nin ülke markasının oluşturulmasına yönelik projelerin yanı sıra, Çin pazarına ve Çinli tüketiciye yönelik bir olumlu algı oluşturma çalışması yürütülmesi önem kazanmaktadır.
1.8 Ticaret ve yatırım ilişkilerimi destekleyen finansman imkânlarının artırılması.
Çin ile kurulacak ticaret ve yatırım ilişkileri için sağlıklı bir finansman altyapısı sağlanması da gerekmektedir.
İki ülke bankalarının karşılıklı olarak diğer ülkede faaliyet göstermesi ve bankacılık hizmetleri sunması bu açıdan önemlidir.
Çin bankalarının Türkiye’de faaliyet göstermesine ilaveten Çin’de temsilcilik ofisi seviyesinde faal olan Türk bankalarının da bankacılık hizmetleri vermeye başlaması ilişkilerin finansman altyapısının tamamlanması açısından gereklidir.
1.9 Türkiye’nin Çin ile ekonomik ilişkilerinde tüm paydaşları kurumsal bir yapı içerisinde bir araya getirerek koordinasyonu ve güç birliğini sağlayacak bir mekanizmanın oluşturulması.
Çin’e yönelik ekonomik ilişkilerle ilgili kamu, özel sektör ve sivil topluma ait tüm paydaşlar arasında yapılandırılmış, kurumsallaştırılmış ve kesintisiz bir eşgüdüm mekanizmasının oluşturulması, bu raporda ortaya konan yol haritasının da daha etkin bir şekilde hayata geçirilmesine katkı sağlayacaktır.
Bu amaç doğrultusunda bir kamu ve özel sektör, sivil toplum ve akademik kuruluşlarının katılımıyla “Çin ile Ekonomik İlişkiler Koordinasyon Kurulu’nun hayata geçirilmesi faydalı olacaktır.
Yukarıda belirtilen adımların etkili bir şekilde atılması ve bu yol haritasının uygulanması konusunda devamlı bir süreç oluşturulması halinde, Türkiye’nin Çin ile ekonomik ilişkilerinde daha sürdürülebilir, daha dengeli ve ülke ekonomisine daha yüksek katma değer sağlayan bir yapıya ulaşması mümkün olacaktır.
Son dönemlerde iki ülke arasında artan karşılıklı diyalog, istişare ve iletişim, ekonomik işbirliğinin daha üst seviyelere taşınabilmesi için uygun ortamı sağlamaktadır.
Küresel ekonomideki Asyalaşma ve ekonomik gücün Batı’dan Doğu’ya kayışı sürecinde Çin dünyanın en büyük ikinci ekonomik gücü olarak yaptığı atılımlarla küreselleşme sürecinin öncü aktörlerinden birisi haline gelmektedir.
Dolayısıyla Türkiye için de Çin ile daha yüksek hacimli, daha kaliteli ve daha yüksek katma değerli ekonomik işbirliklerini sürdürülebilir ve dengeli bir düzlemde tesis etmek, bir tercihten öte bir mecburiyet olarak ortaya çıkmaktadır.