Jet yanıt

Sözlükler “jet” sözcüğünü “tepkili uçak” diye tanımlar, çok hızlı giden bir araçtır.
Bir gazete manşeti: “Bakanın demecine jet yanıt”

Çok yapılıyor bu yanlış…Doğrusu, “Bakanın demecine jet hızıyla yanıt” olmalı.
Son zamanlarda gene yanlış söylenen bir deyimin doğrusu, “istihareye yatmak”tır, “istihare” yerine “istiare” ya da “istiyare” diyenlerle karşılaşıyorum, hem de televizyonlarda.

Bir inanışa göre herhangi bir işin hayırlı olup olmadığını anlamak için rüya görmek amacıyla aptes alıp dua okuyarak uykuya yatmaya, “istihareye yatmak” denir. “İstiare” başka bir sözcüktür, “iğretileme” diye Türkçeleştirdiğimiz bir söz sanatıdır.

Bir ilçemizin milli eğitim müdürlüğünce yayınlanan bir genelgede, “sandık personelleri”nden söz ediliyor; “sandık personeli” demeliyiz, tekil olmalı. Bunun gibi, “bir eşraf” demek de yanlıştır, “eşraftan biri” demeliyiz, “eşraflar” demek de yanlıştır.

Kılavuzlar her zaman halk dilindeki yaygın söylenişe uymazlar; halk yaygın olarak “zerafet” dese de, kılavuzlar “zarafet” diyor bu sözcüğe. Geçenlerde ünlü bir kanalda gene ünlü bir sunucunun “zerafet” dediğine tanık oldum.
Kılavuzlara, sözlüklere uyarak, “zarafet” demeliyiz.

Kitap önerisi: B. Suat Çağlayan, Tıbbiyeli Hikmet, Bilgi Yayınevi, Ankara 2019.