Kinoa ürün deseninde yer almalıdır
Kinoa çeşitli iklim koşullarına uyum gösteren kanaatkâr bir bitkidir. Deniz kıyısında ve 4000 yükseklikte bile yetiştirilebilen kinoa çeşitleri vardır. Kinoa yıllık yağışı 150-2000 mm, nisbi nemi %40-88 arasında olan yerlere uyum sağlamaktadır. Çiçeklenme mevsimindeki aşırı sıcaklar (+35'den fazla) tozlaşmayı ve verimi olumsuz etkiler. Step iklimine uyum gösterir. Su tüketimi azdır, kuraklığa dayanabilir. Kurak şartlarda kök gelişmesi iyidir. Büyüme mevsimi süresince 250-400 mm su tüketir. Erken ekilmek suretiyle kuru tarım alanlarında yetiştirilebilir, ancak sulu koşullarda verimi daha yüksektir.
SORUNLU ARAZİLERDE YETİŞTİRİLEBİLİR
Kinoa her türlü toprağa uyum sağlayabilir. Ancak en iyi gelişmesini drenaj sorunu olmayan tınlı-kumlu hafif ve orta bünyeli topraklarda yapar. Zayıf drenajlı, düşük verimli veya alkalilik ya da asitlilik problemi olan topraklarda bile yetiştirilir. Ağır killi topraklar kinoa tarımı için uygun değildir.
Toprak tuzluluğuna dayanıklılığı yüksektir, bu nedenle birçok kaynakta tuzcul (halophyt) bir bitki olarak kabul edilmektedir. Dokularında tuz biriktirdiğinden tuzun topraktan uzaklaştırılmasını sağlar (Bkz.1).
Yurdumuzdaki çorak (tuzlu-alkali) arazi miktarı 40 yıl önceki verilere göre 1,519 milyon hektardır. Bilinçsiz gübreleme ve aşırı sulama nedeniyle bu alanın arttığı kuşkusuzdur. Bazı kaynaklarda 2 milyon hektar olarak bildirilmektedir. Başka ürünün kolay yetişmediği bu topraklarda kinoa yetiştirmek mümkündür. Kötü koşullarda bile kinoadan dekara 150 kg dane verimi alınabilir. Bu hesapla sorunlu tuzlu arazilerimizden 3 milyon ton kinoa tohumu elde etmek mümkündür. Böylelikle hem kaliteli bir besin kaynağına kavuşuruz hem de tahıl dışalımına gerek kalmaz.
İNSAN TÜKETİMİ AÇISINDAN ÖNEMLİDİR
Buğday, mısır ve pirinç, insan beslenmesinin temelini oluşturan tahıllardır. Kinoa bir tahıl türü değildir. Ancak tahıl yerine kullanılabilen kinoa tohumları, sayılan ürünlerin hepsinden daha fazla protein, yağ ve lif içerir. Yapısında bulunan protein, tıpkı et ve yumurta gibi insanların gereksinme duyduğu amino asitlerin tümünü içermektedir. Buğday proteini olan gluten bazı duyarlı kişilerde alerji yapmaktadır. Çölyak hastaları, vegan ve vejetaryen tarzda beslenmek isteyenler kinoa unu ile yapılan yiyecekleri tüketebilirler. Ancak kinoayı protein kaynağı olarak değil, karbonhidrat olarak kabul etmek gerekir. Yoğun ve kaliteli lif içerdiğinden sindirimi kolaylaştırır. Besinlerin kan şekerini yükseltme hızı glisemik indeks ile ölçülür. Glisemik indeks 55 az ise düşük, 55-69 arasında ise orta, 70 ve daha fazla ise yüksek demektir. Kinoanın glisemik indeksi 53 olup düşük glisemik indeksli besinler arasındadır. Kana yavaş karıştığı için uzun süre tokluk hissi verir.
HAYVAN YEMİ OLARAK DA YETİŞTİRİLEBİLİR
Konya gibi kuru tarım alanlarında su oburu bir ürün olan mısır yetiştirmeye kalkışmak akıl dışıdır.
Kinoa az su tüketen bir bitki olduğundan çiçeklenme zamanında biçilerek silajı yapılabilir. Besin maddesi içeriği zengindir. Mısır silajı kadar makbul olmasa da iyi bir kaba yemdir. Gelişme süresi kısadır.
İYİ BİR MÜNAVEBE BİTKİSİDİR
Tek ürün yetiştiriciliği (monokültür) tarımın en ciddi sorunlarından biridir. Bu yolla doğal ve ekonomik riskler artmaktadır. İşgücü ve çeki gücü istekleri belirli döneme yığılmakta ve işletmelerin nakit akışı bozulmaktadır. Kinoa; tahıllar, ayçiçeği, patates, pamuk gibi pek çok ürünle münavebeli olarak yetiştirilebilir. Böylelikle hastalık ve zararlıların yoğunlaşması önlenir. Su tasarrufu sağlanır. Toprağın daha derin katmanlarından yararlanılır.
Üretimi ve muhafazası kolaydır. Buğday yetiştiriciliğinde kullanılan ekipmanla kinoa da yetiştirilebilir. Küçük tanelidir, az miktarda (yaklaşık dekara 1 kg) tohum yeterlidir.
TÜKETİM ŞEKLİ VE SONUÇ
Bulgur ve pirinç yerine kullanılabilir. Öğütülerek ekmek kurabiye ve diğer unlu mamuller yapılabilir. Kendi nefsimde denemediğim bir şeyi önermek istemediğim için marketten 1kg’lık paketi 96 liraya aldım. Kısır ve pilav şeklinde tükettik. Lezzet ve besleyicilik yönünden sonuç olumludur. Kinoa şimdilik meraklısına pahalıya satılmaktadır. Üretimi yaygınlaşıp piyasası oluşuncaya kadar makul bir fiyattan alım garantisi verilmesi uygun olur. Kinoa hakkında daha fazla bilgi edinmek isteyenler, eski öğrencim ve meslektaşım olan Ziraat Mühendisi Mine Pakkaner tarafından hazırlanıp sunulan videoyu aşağıdaki bağlantıdan izleyebilirler.