Kooperatifin somut bir faydası

Tire’nin pazarı salı günleri kuruluyor. Cuma günleri de malûm. Ama yaşamakta olduğum köyde çarşamba sabahları tuhaf bir canlılık oluyordu. Yol kenarında olan evin balkonundan bakınca peş peşe dizilmiş traktörler göze çarpıyor. Hemen hemen bir saat süren hareketlilik sonrası köy yine eski dingin haline dönüyordu.

TRAKTÖRLER

Yamaç ve dağ köylerinde traktörler iş makinesi olmaktan çok, binit olarak (binek aracı) olarak kullanılıyor. Köye belediye otobüsü ve Tire-Selçuk arasında çalışan minibüsler uğramadığı için çoğu kez 2 kilometre uzaktaki anayola inip çıkmak için kullanılıyor.

Sabah ve akşam üzeri ineklerden sağılan sütü, traktörün çeki takımına bağlanmış bir güğümle köy meydanındaki süt alım merkezine getiriyorlar. Yarı zamanlı (part time) hizmet sunan köy kahvesinde kalmışsa bir bardak çay içip, eş dostla sohbet ettikten sonra herkes traktöre binip evine dağılıyor.

Bir ATV, bir patpat, 5-10 kadar motosiklet var. Sadece iki çocuk bisiklete biniyor. İki beygirden başka binek hayvanı yok. Soruşturdum köyde traktörü olmayan üç hane varmış, tabii her biri üç traktöre sahip olan birkaç çiftlik de var. Köyde yuvarlak hesap 100 kadar traktör olduğu tahmin edilmektedir.

AKARYAKIT İSTASYONLARI

Köyü ilçe merkezine bağlayan yol üzerinde doğu ve batı yönünde iki benzinlik var. İkisi de en az 8 kilometre uzaklıktadır. Yakıt alınabilmesi için evin konumuna göre gidiş geliş 20 km yol kat edilmesi ve en az 2 saat zaman harcanması gerekmektedir. 100 traktör için hesap yaparsak yakıt almak için 2000 kilometre yol gidilecek ve 200 saat zaman kaybı olacaktır.

Traktörün her 10 kilometrede 1 litre motorin yaktığını varsayalım. Gidiş dönüş yaklaşık 100 lira. Sürücünün gündeliği 1500 lira olsa iki saati 300 liraya gelir. Traktöre haftada bir ikmal yapılsa her seferinde 400 lira hesabıyla 52 haftada 20 bin lira sarf edilmiş olur. Yakıt ikmali yapacak 100 traktör için yılda 2 milyon lira harcanmış olacaktır.

KOOPERATİFİN SUNDUĞU HİZMET

Tire Süt Kooperatifi bir kamyonet üzerine monte edilmiş olan tanker ile düzenli bir programa göre köylere motorin ulaştırıyor. Bizim köye çarşamba sabahları geliyor. Kooperatife ortak olan çiftçilere motorin 1 lira indirimli olarak veriliyor. Köylüler sırayla yakıtı alıp parasını ödüyorlar. Yaklaşık bir saat sonra tanker başka bir köyde ikmal yapmak üzere yola çıkıyor.

Akaryakıt istasyonu olan kooperatif, yakıtı ortaklarının ayağına götürerek önemli bir hizmet veriyor. Akaryakıt bayii olarak artırdığı satış hacmi ile dağıtım masraflarını çıkardığını tahmin ettiğim kooperatif, çiftçilere büyük bir kolaylık ve tasarruf imkânı sağlıyor.

Bu sistemi kuran Sayın Mahmut Eskiyörük ve ekibini kutlamak gerekir. Halen yönetimde olan ekibin sistemi başarıyla sürdürmesi de takdire değer. Süt gibi çabuk bozulan ve niteliğini yitiren bir ürünü sabah akşam toplayıp soğutarak, soğuk zincirle fabrikaya ulaştırıp nitelikli ürünler elde ederek markalaşmak kolay bir iş değildir. Kurtlar sofrasını andıran bu piyasada varlığını sürdürmek de kolay olmasa gerek.

BİR ANI

1960’lı yılların sonunda asistan olduğumuz dönemde geçen bir olaya değineceğim. Sonradan Türkiye’de Kooperatifçilik tarihinde adı geçecek olan Ayhan Çıkın da benden sonra asistan oldu. O sırada kürsümüzde görevli Amerikalı bir profesör var. Ayhan’ın bildiği yabancı dil Fransızca idi. Bir gün “ben bu hocaya bir soru soracağım” dedi. İngilizce olan görüşmenin çevirisini ben yaptım.

Soru “Size göre Türkiye’de tarımsal kooperatifçilik nasıl gelişir?” şeklindeydi. Profesör Walter Joe Wills, piposundan derin bir nefes çekti, keh keh diyerek biraz güldü. Yanıt olarak özetle “Türk çiftçileri yeterince aç kalırlarsa kooperatifçilik gelişir, bizde öyle gelişti.” dedi.

O dönemde yurt dışına işçi gönderilirken kooperatif üyelerine öncelik tanındığı için kooperatifçilik canlandı. Almancıların gönderdiği paralar da sermaye birikimi sağladı. 12 Mart ve 12 Eylül darbeleri kooperatifçiliğe de büyük darbe vurdu.

KORUYALIM

Başarılı örneklere çok gereksinmemiz var. Yıllar boyunca emek verilerek oluşturulmuş bu yapıları koruyalım. Tire Süt Kooperatifi, Kiraz’daki İğdeli Süt Kooperatifi, Ödemiş’teki Bademler Fidancılık Kooperatifi, Bayındır Çiçekçilik Kooperatifi, Urla’daki Bademler Kooperatifi bölgemizdeki başarılı olanlardan bazılarıdır.

Üzülerek belirtelim ki örnek gösterilecek kadar başarılı olduğu halde batmış olan kooperatifler de bulunmaktadır. Kooperatifçiliğe emek veren bütün dostlara başarılar diliyor, selâm ve saygılar sunuyorum.