Ma Xingrui, Uygur Bölgesi’ni nasıl değiştirdi?
Merakla izlediğim yerli dizilerden Kızıl Goncalar’ın 9 Aralık 2024 tarihli son bölümünde Altın Kelebek yarışmasında en iyi erkek oyuncu ödülünü kazanan Mert Yazıcıoğlu’nun canlandırdığı “mürşid” Cüneyd’e, “Uygurların zulüm altında olduğu” söyletildi.
Oysa gerçek bunun tam tersi: Geçen hafta Türkiye’den 10 kişilik bir iş insanı heyeti, Uygur Özerk Bölgesi’nin gelişmişlik düzeyi karşısında “küçük dillerini yutacak kadar” şaşırdılar. Uygurların refah ve huzur içinde yaşamasına gıpta ettiler. Türkiye’de fütursuzca yayılan yalanlara lanetler okuyarak döndüler.
DOĞRU ÖNDERLİĞİN GETİRDİĞİ BÜYÜK İLERLEME
Kısa bir dönem öncesinde hep olumsuz olaylarla anılan Sinciang Uygur Özerk Bölgesi kalkınmada ve halkın refahını artırmada rekorlar kırıyor.
Büyük başarıların altında, 2021 yılı Aralık ayında ÇKP Sinciang Bölge Sekreteri olarak atanan bir bilim adamı olan Ma Xingrui’nin imzası var.
Sinciang Uygur Özerk Bölgesi ÇKP Sekreteri Ma Xingrui, 2022 yılının 5 Temmuz günündeki görüşmemizde “Çin, batıya açılarak kalkındı. Sinciang’ın gelişmek için batıya açılması zorunlu. Talihsizliğimiz, batıdaki komşularımız Afganistan ve Tacikistan gelişmeye muhtaç ülkeler. Sinciang’ın mutlaka Türkiye ile yakın ilişki kurması gerekiyor. Siz, Sinciang konusundaki zorlukları iyi biliyorsunuz. Sizden Urumçi’ye yerleşip, inisiyatif almaya davet ediyorum.” demişti.
Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi Siyasi Bürosu’nda yer alan 25 kişiden biri olan Ma Xingrui’nin davetine uydum. 2023 Haziran ayından itibaren, Urumçi’ye yerleştim. Şanghay- Urumçi-İstanbul arasında mekik dokuyorum. 2024 Eylül’ünde, Çinli ortaklarla birlikte Çin-Türkiye Ticareti Geliştirme şirketini kurup yoğun olarak faaliyete başladık.
ÇİN’İN EN HIZLI BÜYÜYEN EYALETİ
Sinciang Uygur Özerk Bölgesi, 2023 yılında yüzde 6,8 oranında büyüdü. Çin genelinde ise büyüme yüzde 5,2 idi. Bu yıl Çin’in büyümesinin yüzde 5’in biraz altında kalacağı hesaplanırken Uygur Özerk Bölgesi’nin 2024 yılında yüzde 6,5 büyüme kaydettiği kesinleşti.
Büyüme, sadece altyapı ve sabit sermaye yatırımlarında olmadı. Halkın refahı arttı. Özellikle kırsal kesimin harcanabilir geliri artırıldı. Kentsel ve kırsal kesimde yaşayanların kişi başına düşen harcanabilir gelirinde sırasıyla yüzde 5,6 ve yüzde 8,4 artış oldu. Ekonomi canlı, perakende satışlar bir yıl öncesine kıyasla yüzde 18,8 yükseldi.
En önemli artış ise dış ticarette gerçekleşti. Geçen yıl bölgenin ithalat ve ihracat hacmi yüzde 45,9 oranında büyüdü. Bu oran Çin genelindeki artışın yüzde 50 üzerinde. Orta Asya ülkeleri Uygur Bölgesi’nin en büyük ticaret ortağı olmaya devam etti. Bölge’nin dış ticaretinde Orta Asya ülkelerinin payı yüzde 80’e yakın.
En hızlı büyüme ise turizm sektöründe oldu. Bölge yüzde 117'lik bir artışla 265 milyon ziyaretçi kabul ederek tarihi bir rekor kırdı. Bölgenin turizm geliri yaklaşık 41,2 milyar dolar oldu. Batı basınına ve onun “hık deyicisi” bizim basına göre, “tecrit edilmiş” Uygur Özerk Bölgesi’ndeki havalimanı yolcu sayısı 40 milyonu aştı. (1)
UYGUR HALKI GENÇ NÜFUSLU
Sinciang Uygur Özerk Bölgesi, Uygurların tek çocuk politikasından muaf tutulması nedeniyle nüfusu en genç olan dördüncü eyalet. Nüfusun ortalama yaşı 24. Yaşlıların nüfus içindeki oranı yüzde 7,4 ile oldukça düşük oranda. Uygurlar daha fazla genç bireye sahip olması ekonomide ve toplumsal yaşamda uzun vadeli canlılık potansiyeline işaret ediyor. (2)
Son yirmi yılda bölge, temel sağlık ölçütlerinde kayda değer iyileşmelere tanık oldu. Son üç yılda sağlık alanında hizmetlerin düzeyi yükseldi. Ortalama ömür süresi 76'ya ulaştı. Bebek ölüm oranı 2000 yılında binde 55.5 iken 2023’te binde 5’in altına düşürüldü. Sinciang, kentsel ve kırsal alanları kapsayan birinci sınıf bir tıp ve sağlık hizmeti ağı kurdu. Bölgenin kent ve kır sakinlerine 14 kategoride ücretsiz sağlık hizmeti sunuluyor. (3)
Son raporlar, Sinciang'daki eğitim projelerinin uygulanmasıyla okul öncesi, dokuz yıllık zorunlu eğitim, lise eğitimi, yükseköğretim ve mesleki eğitimde tarihin en yüksek seviyelerine ulaşıldığını gösteriyor. (4)
ÇİN KİTLERİ 97,5 MİLYAR DOLAR YATIRIM YAPIYOR
Çin'in merkezden yönetilen kamu iktisadi teşebbüsleri (KİT'ler) 2024-2026 yılları arasında Uygur Özerk Bölgesi'ne 97,55 milyar dolar bedelinde 133 projeye yatırım yapmayı planlıyor.
KİT’lerin Uygur Özerk Bölgesi’ne yönelik yatırımlarının 14. Beş Yıllık Plan döneminde (2021-25) yüzde 50'den fazla artması öngörülüyor.
Devlete Ait Varlıkları Denetleme ve İdare Komisyonu (SASAC)’a göre projelerin üç yıllık süre zarfında 32 bin yeni iş yaratması bekleniyor.
Ma Xingrui de SASAC'ın yanı sıra çeşitli merkezi kuruluşların yıllar boyunca Sinciang'da endüstriyel destekle derinlemesine meşgul olduğunu ve bölgenin ekonomik ve sosyal kalkınmasına önemli katkılarda bulunduğunu söyledi. (5)
MA XİNGRUİ KİMDİR?
66 yaşındaki Ma Xingrui bilim ve teknoloji alanında güçlü bir geçmişe sahip. Ma, doktorasını akademik kariyerine başladığı “Çin’in MIT’si” diye adlandırılan Harbin Teknoloji Enstitüsü'nden aldı. Burada öğretim üyesi ve başkan yardımcısı olarak görev yaptıktan sonra, Çin Uzay Teknolojisi Akademisi Başkan Yardımcılığına terfi etti.
Ma 2012 yılında ÇKP Merkez Komitesi'ne seçildi. Ardından Sanayi ve Bilgi Teknolojileri Bakan Yardımcılığı, Ulusal Uzay İdaresi Başkanlığı ve Ulusal Savunma için Devlet Bilim, Teknoloji ve Sanayi İdaresi Başkanlığı görevlerinde bulundu. Çin'in ilk başarılı Ay yüzeyine iniş görevi olan Chang'e 3'e komuta etti.
Ma, 2013'ün sonlarında Guangdong'a ÇKP Sekreter Yardımcısı oldu. 2017'de Guangdong Eyalet Hükümeti Başkanı olmadan önce iki yıl boyunca teknoloji merkezi Shenzhen'de ÇKP sekreterliği yaptı.
Bu yıllarda birlikte çalıştığı Guangdong’daki yöneticilerin hakkındaki değerlendirmeleri dikkat çekici: “Hızlı ve berrak düşünme, sorunları çözüm amaçlı ele alma, güçlü örgütçü liderlik, öncü ve yenilikçi farkındalık ve işin güçlü bir şekilde teşvik edilmesi özelliklerine sahiptir. Güçlü bir profesyonellik ve sorumluluk duygusu taşır. Çok gayretlidir ve kendini işine adamıştır. Açık sözlü bir kişiliğe sahiptir, başkalarına içtenlikle davranır, yoldaşlarını önemser, her zaman doğru olmayı düstur olarak belirlemiştir ve dürüstlük ve öz disipline dikkat eder.” (6)
Brookings Enstitüsü’nün bir raporuna göre “Ma'nın yeni (ÇKP) Siyasi Büro Daimî Komitesi'nde yer alarak iki basamaklı terfi elde etme şansı bile olabilir.” (7)
KENDİ KALEMİNDEN GÖRÜŞLERİ
Ma Xingrui, “Çin’e Özgü Sosyalizmin Yeni Döneminde Sosyalist Bir Sinciang’ın İnşa Edilmesi” başlıklı makalesinde görüşlerini açıkladı. Uzun makaleden önemli gördüğümüz satır başlarını aktarıyoruz:
“İnsanların kalplerini kazanmalıyız, bu uzun süreli güvenliğin temelidir. Sinciang'daki en büyük kitlesel çalışma etnik birlik ve dini uyumdur. Tüm etnik gruplardan insanların en çok beklediği şey uzun vadeli toplumsal istikrarın sağlanmasıdır. Bunun için İslam'ın Çin koşullarında uygulanmasını sürekli olarak teşvik etmeliyiz; Sinciang’da uyum ve istikrarı kararlı bir şekilde pekiştirmeli ve geliştirmeliyiz.
“Kültür, bir ülkenin ve bir ulusun ruhudur. Kültür ülkeyi geliştirir; kültür güçlü ise ulus güçlüdür. İdeolojik çalışmanın belirleyiciliğini sıkıca kavramalıyız. Pozitif enerji yaymalı ve büyük anavatanın, Çin ulusunun, Çin kültürünün, Çin Komünist Partisi'nin ve Çin’e Özgü Sosyalizm’in tüm etnik gruplardan insanlar tarafından benimsenmesini sürekli olarak geliştirmeliyiz. İnsanlarımızın manevi ve kültürel yaşamlarını sürekli olarak zenginleştirmeliyiz.
“Kalkınma, Sinciang'ın uzun vadeli yönetimi ve istikrarı için önemli bir temeldir. Kaliteli ekonomik kalkınmayı ve İpek Yolu Ekonomik Kuşağı'nın çekirdek bölgesinin inşasını sıkı bir şekilde teşvik etmeliyiz.
“Piyasa odaklı, yasalara uyan ve uluslararasılaştırılmış bir iş ortamı yaratmalıyız. Zihnimizi özgürleştirmeye ve reformları derinleştirmeye bağlı kalmalıyız.
“Parti Merkez Komitesi'nin güçlü liderliği altında, Xi Jinping yoldaşı merkeze alarak, Sinciang’ın sosyalist modernleşmesini güçlü bir şekilde ilerleteceğiz. Sinciang’ı yeni tarzda, birlik ve uyum, refah ve zenginlik, medeniyet ve ilerleme, barışçıl yaşam ve çalışma ile ve ekolojik uygarlığı geliştirerek, sosyalist bir Sinciang’ı inşa etmek için çaba göstereceğiz.” (8)
Çin kültürünün yetiştirdiği Ma Xingrui portresi, bize, tarihte bireyin nasıl üstün roller üstlenebileceğinin olumlu örneklerinden biridir. Uygur Özerk Bölgesi’nden güzel haberler vermeyi sürdüreceğiz.
1. https://news.cgtn.com/news/2024-03-19/Graphics-High-quality-economic-development-in-Sinciang-1s6qoKzzQk0/p.html
2. https://news.cgtn.com/news/2024-03-18/Sustained-population-growth-and-health-advancements-in-Sinciang-1s3X8Rk4xeo/p.html
3. http://english.ts.cn/system/2024/01 /23/036894048.shtml
4. https://english.www.gov.cn/news /202401/25/content_WS65b1b225c6d0868f4e8e3787.html
5. https://www.globaltimes.cn /page/202403/1308684.shtml
6. http://www.xinhuanet.com/politics/2015-03/27/c_127629118.htm
7. https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/2022/10/20thpartycongress_ma_xingrui.pdf
8. https://www.163.com/dy/article/ HDHPJ5UT0515GFNQ.html