Mısır Kraliçesi’nin evlenme teklifi
O ZAMANIN iki süper gücü Hititler ve Mısırlılar olduğunu, Atatürk’ün kurdurttuğu Dil-Tarih-Coğrafya (1935) Fakültesinin dekanı (1956-58) Ord. Prof. Sedat Alp’in Hitit Çağında Anadolu kitabından öğreniyoruz (1A). Mısır Firavunu Tutankamon 10 yıllık hakimiyetten sonra MÖ 1322’de Memfis’de 19 yaşında ölür. Tahta çıktığında başka anneden yarı kızkardeşi, Kraliçe Nefertinin kızı 9 yaşındaki Ankhesenamen ile evlidir. Babaları Firavun Akhenaton’dur (IV. Amenotep) (1), (1A). Çiftin her iki çocuğu da ölü doğar. Hitit Kralı I. Şuppiluliuma’ya (MÖ 1380-1340) oğlu II. Murşili’nin düzenlediği yıllıkların içinde 19 yaşındaki Mısır Kraliçesinin gönderdiği bir istek vardır: “Kocam öldü. Oğlum yoktur. Senin oğullarının çok olduğunu söylüyorlar. Eğer sen bana bir oğlunu verirsen, o kocam olabilir. Bir hizmetkarımı hiçbir zaman alıp, onu kocam yapmayacağım. Bundan çok korkarım.” O sırada II. Murşili’nin babası Karkamış (Gaziantep) ülkesinden Amka’ya saldırmış ve almıştır. Bu da Mısırlıları çok korkutur. Baba Kral büyükler meclisini toplayarak Kraliçenin teklifini konuşur: “Böyle bir şey eskiden beri hiç başımdan geçmedi.” Bunun üzerine mabeyinci Hattuşaziti’yi şu sözlerle Mısır’a gönderir: “Sen git, kesin haberi öğrenerek bana getir! Belki beni aldatıyorlar. Belki efendilerinin oğlu vardır.” Mabeyinci Mısır’dan haberi geri gelinceye kadar babası yedi gün kuşatıp, sekizinci gün Karkamış’ı (Gaziantep) teslim alır. Saygılı olduğu için kalede Tanrıça Kubaba’nın önünde eğilir ve kimseyi yaklaştırmaz. Üçbin üç yüz otuz kişilik halkı; gümüş, altın ve bronz aletleri ile birlikte Hattuşa’ya getirir. Sonra oğlu Şarri-Ku-şuh’a Karkamış ülkesini vererek onu tek başına kral yapar ve kışı Hatti (Eti) ülkesinde geçirir.
KRALİÇENİN YANITI
İlkbaharda mabeyinci Mısır elçi Haniş ile döner. Firavuniçe mektubunda sorar: “Neden belki efendilerinin oğlu vardır, onlar beni aldatıyorlar; oğlumu krallık için istemiyorlar dedin?’ dedin. Eğer oğlum olsaydı kendimin ve oğlumun küçük düşmesini bir ülkeye yazar mıydım? Sen bana inanmadın. Kocam öldü, oğlum da yoktur. Bir hizmetkarımı koca yapmayacağım. Ben başka bir ülkeye değil sadece sana yazdım. Senin oğullarının çok olduğunu söylüyorlar. Bana bir oğlunu ver. O benim kocam, Mısır ülkesinin de kralı olsun.” Bunun üzerine Hitit Kıralı iyi yürekli olduğu için, Kraliçenin sözünü olumlu karşılar ve oğul sorununu ele alır. Mısır elçisine şöyle der: “Ama siz bana kötülük yaptınız. Benim Hurri Ülkesinin kralından aldığım Kinza (Kadeş) halkına saldırdınız (2). Bunu işitince, kızdım. Askerlerimi, arabalı savaşçılarımı ve komutanlarımı gönderdim. Onlar sınır bölgeniz Amka ülkesine saldırdılar. Belki korktunuz, benden devamlı olarak oğlumu istiyorsunuz. Kimbilir elinizde rehin olacak. Onu kral yapmayacaksınız.” Elçi Haniş şöyle der: “Efendim bu ülkemizin ayıbıdır. Eğer kralımızın bir oğlu olsaydı başka bir ülkeye gelir miydik? Kendimize bir efendi ister miydik? Efendimiz olan Niphuririyaş (Tutankamon) öldü. Oğlu yoktur. Hanımı kimsesizdir. Siz efendimizin, Mısır ülkesinde krallık için istiyoruz. Hakimemiz bayan için de onu kocası olarak istiyoruz. Ayrıca başka hiçbir ülkeye gitmedik. Efendimiz bize oğlunu ver!”
DOSTLUK
Yedinci tablete yazılıp, o sırada tunç tablete geçirilmeyen yazıtta II. Murşili şöyle der: “Böylece babam oğlu konusunu tekrar ele aldı (ve) Mısır ile antlaşma tabletini istedi. O tablette eskiden Fırtına Tanrısının (4) nasıl Hatti milletinden olan Kuruştama halkını Mısır’a götürdüğü ve Mısırlı yaptığı ve nasıl Fırtına Tanrısının Mısır ile Hatti ülkesini antlaşmaya bağladığı ve aralarında sürekli dostluklar olduğu yazılıydı. Toplantıya katılanların önünde tablet yüksek sesle okununca, babam şöyle dedi: “Eskiden beri Hattuşa ile Mısır dosttur. Şimdi de aramızda bu olay oldu. Hatti ülkesi ile Mısır ülkesi sonsuza dek dost kalacaklar.” (6). O sırada Hititlerin galip geldiği Kadeş Savaşına (MÖ 1274) 38 yıl vardır. İzdivaç için gönderilen oğul Zannanza Kraliçenin düşmanları tarafından Sina Çölünde öldürülür. Mısır Firavun soyuna göre ikinci kocasının “AY” ismini taşıdığını ikisinin mezarlarında bulunan hilal’i yüzüklerden öğreniyoruz (5).
(1A) Sedat Alp, 2000, Hitit Çağında Anadolu, Çiviyazılı ve hiyeroglif yazılı kaynaklar, TÜBİTAK, Ankara s:97-98.
(1) İsminin anlamı Güzel olan / Güzellik geliyor / Güzelden olan anlamlarını taşır. Kıbrıslıdır ve hanedana ait olduğu için, antik Türkiye adetince kafatası sarılarak yukarı doğru uzatılmıştır (1993, Prof. Dr. Metin Özbek, Hacettepe Üniv.). Tutankamon’nun ise hem üvey annesi hem de kayınvalidesidir.
(2) Kadeş anlaşmazlığı (Asi nehri kıyısı, Humus, Suriye)
(3) TARU (Hattice) TARHUN (Hititce ve Luvice). Türkçedeki TARHAN ve TURHAN isimlerini andırır.
(4) Külahtaki boynuzlar tanrıyı betimler. Karagöz ve Hacivat’ın külahları, giysileri ve 2 boyutlu tasviri Hitit kaya kabartmalarındakileri andırır.
(5) https://www.turkcebilgi.com/ay_(firavun)