Moğolistan'da Avrasyacı adayın zaferi

Mustafa Birol Güger

birol.guger@gmail.com

Moğolistan’da, 7 Temmuz'da düzenlenen devlet başkanlığı seçimlerinin son turunu, oyların yüzde 50.9’unu alan Demokratik Parti'nin adayı, Avrasyacı lider Battulga Khaltmaa kazandı.

Eski bir Judo şampiyonu ve aynı zamanda bir iş adamı olan Khaltmaa seçim kampanyası boyunca ülkedeki 'seçkinlerin oluşturduğu düzene karşı halkçı söylemlerle' öne çıkmıştı.

Rus siyaset bilimci Aleksandr Dugin'in 'Dördüncü Siyaset Teorisi'ne önem veren (1) ve ülkenin Şanghay İşbirliği Örgütü (SİÖ) ile Avrasya Ekonomik Birliği'ne (AEB) katılımını destekleyen milliyetçi lider, adından en çok başkent Ulanbatur'un kalbine diktirdiği devasa Cengiz Han heykeliyle söz ettirmişti.

ÜÇÜNCÜ KOMŞU POLİTİKASI

Khaltmaa'nın zaferine dek 8 yıl boyunca Moğolistan'ı yöneten Batı yanlısı Tsakhiagiin Elbegdorj, 7 Temmuz 2017'de gerçekleştirilen genel seçimlerde 3 dönem kuralına takılarak adaylığı Avrasyacı Khaltmaa'ya bıraktı. Gerçi, Avrasyacı eğilim Khaltmaa'nın iktidarına dek Moğolistan'da epey yol almıştı.

Zira, 1990'da Komünist idarenin sona ermesiyle birlikte ülkede başlayan liberalizasyon politikalarının öncüsü konumunda olan Elbegdorj son yıllarında, Atlantik ve Avrasya güçleri arasındaki çelişkilerin giderek derinleştiği bir süreçte, Rusya ve Çin ile daha önce hiç olmadığı kadar yakınlaştı.

Öyle ki, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping bu süreçte Çin-Moğol ilişkilerini 'tarihin en iyi seviyesinde' şeklinde tarif etti. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de bu süreçte Moğol lidere olan güvenini açık bir şekilde dile getirdi. Moğolistan'ın bu kademeli eksen değişikliği adeta ülkenin ulusal çıkarları öne alan köklü devlet geleneğini tarif eder nitelikteydi.

Ancak bu durum Batılı çevrelerde, Moğolistan'ın geleneksel 'Üçüncü Komşu Politikası'nı sürdürmeye istekli olmadığı yönünde bazı yorumlara yol açtı (1). 1990'da gerçekleşen karşı devrimin ardından benimsenen bu politika karasal anlamda Rusya ve Çin arasına sıkışmış Moğolistan'ın, komşuları Rusya ve Çin dışında ülkelerle ekonomik ve stratejik ilişkiler kurmasını öngörüyordu.

Rusya ve Çin jeo-politik çıkarları bağlamında birbirine yaklaştıkça, Moğolistan'ın 25 yıldır sürdürdüğü, Rusya ve Çin arasındaki çelişkilerden istifade etmeye dayalı dış politika geleneği de kademeli olarak terk edilmeye başlandı.

RUSYA VE ÇİN'LE ÇOK YÖNLÜ İŞBİRLİĞİ

Bugün açıkça Rus lider Putin’e yakınlığıyla bilinen Khaltmaa'nın bu eğilimi ilk olarak, Endüstri ve Tarım Bakanlığı görevini sürdürürken Rus medyasına verdiği bir röportajla resmiyet kazandı.

Kırım'daki siyasi duruma ilişkin bir soru üzerine Khaltmaa, "Şüphesiz komşumuz olan Rusya'yı destekliyoruz" dedi. Khaltmaa'nın söylemi, Moğolistan'daki politik teamüller ve 'Üçüncü Komşu Politikası' göz önünde bulundurulduğunda son derece sıradışı bir söylemdi.

Takip eden günlerde Khaltmaa, Rusya'nın bölgedeki yayılma politikalarına hizmet eden bir etki ajanı olmakla suçlandı. Khaltmaa'nın bu suçlamaya cevabı, "Milli İstihbarat Teşkilatımızı bu şekilde küçük düşüremezsiniz" oldu (2).

Genel seçimler öncesinde, Moğolistan'ın Rusya ve Çin ile ihracatını dengeleme sözü veren Khaltmaa; Moğolistan, Rusya ve Çin arasında kapsamlı demiryolu projeleri geliştirilmesini ve ülkedeki madenlerin işletilmesi için de 'kamu gözetiminde' sanayi tesisleri kurulması gerektiğini savunuyor.

Rus basınında yer alan bilgilere göre, Rusya'yla jeo-politik ve ekonomik işbirliği konularında önemli mesajlar veren Khaltmaa, Çin'in Bir Kuşak Bir Yol girişiminden de övgüyle bahsediyor.

BAŞKENT'E DEV CENGİZ HAN HEYKELİ DİKTİ

Ülkedeki siyasi ve ekonomik oligarşiye karşı yürüttüğü mücadeleyle öne çıkan Battulga, esas olarak tarım ve turizm konularındaki yatırımlarıyla Moğolistan'ın önde gelen işadamlarından biri. Fakat dünyanın gözünde onu asıl ünlü kılan, başkent Ulanbatur'un kalbine diktirdiği 40 metre uzunluğundaki dev Cengiz Han heykeli.

ŞİÖ VE AEB'YE ÜYELİK YOLDA

Moskova merkezli 'Eurasian Review' dergisiyle mülakatında Khaltmaa, Moğolistan'ın ulusal güvenlik konularında ek teminatlara sahip olmasının yanı sıra Rusya ve Çin ile ekonomik entegrasyonunu geliştirebilmesi için ülkenin Şanghay İşbirliği Örgütü (SİÖ) ve Avrasya Ekonomik Birliği'ne (AEB) katılımını başlatabileceğini söyledi (3). Moğolistan, ŞİÖ'nün 2004 Taşkent Zirvesinde gözlemci ülke statüsüne kavuşmuştu.

***

Kaynaklar

(1) https://www.geopolitica.ru/en/article/eurasian-candidate-battulga-wins-mongolian-election

(2) - (5) http://kprf-irk.ru/world/2395-v-mongolii-prezidentom-izbrali-prorossiyskogo-kandidata.html

(3) http://thediplomat.com/2016/03/mongolias-third-neighbor-policy-blooms/

(4) http://www.theasanforum.org/mongolia-hangs-in-the-balance-political-choices-and-economic-realities