PKU’yu önlemek için yeni bir düzenleyici
Fenilketonüri (PKU), vücutta fenilalanin adı verilen bir amino asidin birikmesine neden olan nadir görülen kalıtsal bir hastalıktır. PKU, fenilalanini parçalamak için gereken enzimi oluşturmaya yardımcı olan gendeki kusur nedeniyle meydana gelir. Texas Üniversitesi MD Anderson Kanser Merkezi bilim insanları, fenilalanin metabolizmasını düzenleyen ve araştırmacılara PKU'yu önlemede rehberlik edecek yeni bir faktör keşfettiler.
Çalışmanın bulguları Science dergisinde "Kodlayıcı olmayan bir RNA modülatörü farelerde fenilalanin metabolizmasını güçlendiriyor” başlığıyla yayımlandı. Çalışma, moleküler ve hücresel onkoloji alanında doktora sonrası araştırmacıları olan Yajuan Li, ve Yaohua Zhang, ve Baylor Tıp Koleji’nde olan tıp doktoru Zhi Tan tarafından yönetildi. Araştırmacılar, uzun kodlamayan RNA'ların (lncRNA'lar) PKU dahil kalıtsal metabolik bozukluklardaki işlevsel rolünün halen bilinmediğini ve çalısmalarında fare lncRNA Pair ve insan HULC genlerinin fenilalanin hidroksilaz ile ilişkili olduğunu gösterdilerini belirttiler.
İLK KEŞİF
Moleküler ve hücresel onkoloji alanında yardımcı doçent olan Liuqing Yang, Uzun kodlamayan RNA'ların çeşitli insan hastalıklarındaki rolü konusunda artan bir takdir olduğunu, ancak bu çalışmanın, PKU ile ilgili herhangi bir uzun kodlamayan RNA'nın ilk keşif olduğuna dikkat çekti. Ayrıca Yang araştırmalarının sadece HULC'un PKU'da çok önemli bir rol oynadığını göstermekle kalmadığını, aynı zamanda bu keşfin onlara umutsuzca ihtiyacı olan hastalar için yeni tedaviler geliştirmeye yönelik de uygulanabileceğini gösterdiğini vurguladı.
Araştırmacılar, HULC ve fare eşdeğeri Pair’in, yetişkin karaciğerinde yüksek oranda ifade edildidiğini gösterdiler. Bu lncRNA'nın bir tümör baskılayıcı olarak hareket edebileceğini varsayarak, fare modellerinde genetik olarak Pair genini sildiler. Bu genin silindiği fareler, karaciğer kanseri yerine PKU ile uyumlu metabolik semptomlar geliştirdi.
SIRADA KLİNİK ÇALIŞMALAR VAR
Fenilalanin hidroksilazın allosterik faktörler tarafından düzenlendiği uzun zamandır bilinmekte idi, ancak şimdiye kadar bu faktörlerin ne olduğu bilinmiyordu. Bu çalısma, fenilalanin hidroksilazı düzenleyen substrat dışı bir faktörün ilk olarak tanımını temsil etmekte. Moleküler ve hücresel onkoloji doçenti Chunru Lin, HULC'un sentetik benzerleri, PKU'da görülen en sık mutasyonlardan bazılarını temsil eden, in vitro 17 farklı fenilalanin hidroksilaz mutant hatlarından 13'ünde enzimatik aktivitenin kısmen düzelttiğine dikkat çekti. Nancy Üniversitesi Hastanesi Doğuştan Metabolizma Hastaları Referans Merkezi (Fransa) araştırmacıları ile işbirliği içinde olan çalışma ekib, PKU'lı hastalarda hastalığın olası bir alternatif nedeni olarak HULC mutasyonlarının prevalansını belirlemek için çalışmalara başladı.
Araştırmacılar güvenlik ve etkinliği değerlendirmek için HULC sentetik benzerlerini gelecekte klinik çalışmalara doğru ilerletmek için ek laboratuvar çalışmalarını sürdürmeyi umut ediyorlar. Araştırma, PKU'lu belirli hastalarda etkili olabilecek yeni tedaviler için potansiyel bir yol önerebilir.
ÖZGÜN İÇERİK: https://science.sciencemag.org/content/373/6555/662?_ga=2.67173969.1535861208.1627915654-840217428.1627915654
YENİDOĞAN TARAMA İLE SAPTANABİLİYOR
Ülkemizde, Yenidoğan Tarama Programı kapsamında yenidoğanların Fenilketonüri, Konjenital Hipotiroidi, Biyotinidaz Eksikliği ve Kistik Fibrozis yönünden taranması, oluşacak zeka geriliği, beyin hasarları ve geri dönüşümsüz zararların engellenerek, topluma getirdiği ekonomik yükün önlenmesi, akraba evliliklerinin azaltılması konusunda toplum bilincinin artırılması, tanı konan bebeklerde bu hastalıklar nedeniyle oluşacak rahatsızlıkları önlemek amacıyla uygun tedavi başlanması ve böylece belli bir zeka seviyesine ulaşmalarının sağlanması amaçlanıyor.
Fenilketonüri Tarama Programı 1987 yılında başlamış, 1993 yılında tüm Türkiye’de yaygınlaştırılmıştır. Ulusal Yenidoğan Tarama Programı ise Fenilketonüri taramasına Konjenital Hipotiroidi taramasının eklenmesi ile 25 Aralık 2006 tarihinde başlatıldı. 2008 Ekim’de Biyotinidaz eksikliği, Ocak 2015’ten itibaren ise Kistik Fibrozis taraması panele eklendi.
2017 yılında Konjenital Adrenal Hiperplazisi pilot taraması 4 ilde başladı. 2018 yılında 14 ilde, 2019 yılında 22 ilde, 2020 yılında 41 ilde yaygınlaştırıldı. Tüm sağlık birimlerinde Yenidoğan Tarama Programı için alınacak topuk kanları, İl Sağlık Müdürlüğünde toplanarak, Ankara ve İstanbul Tarama Laboratuvarlarına gönderilmekte. PKU’da hastalar fenilalanin içermeyen ya da az içeren özel mamalar ve düşük proteinli ürünler kullanmalıdır. Diyet kişinin yaşamı boyunca devam eder.