Sahm durgunluğundan küresel gerilemeye - 1
Yılın üçüncü çeyreğine ilişkin nispeten güçlü bir ABD reel GSYİH verisinin ardından, ABD'nin bu yıl veya gelecek yıl resesyona girmeyeceği konusunda fikir birliği oluştu. Nitekim yatırım bankacısı Goldman Sachs, 2024 yılında sadece bir miktar ekonomik büyüme değil, ABD ekonomisi ve büyük ekonomiler için bir hızlanma öngörüyor.
Yakın tarihli bir yazımda bu tahminin üzerine biraz soğuk su döktüm. ABD ekonomisinin önümüzdeki 12 ay içinde resesyondan kaçınacağı konusunda herkes o kadar emin değil. New York Fed'in eski başkanı William Dudley'in görüşünü ele alalım. Financial Times'ta şu yorumu yaptı: "İki yıl boyunca benim görüşüm... Bir noktada resesyona gireceğimiz yönündeydi. Her zaman işsizlik oranı belli bir miktarın üzerine çıktığında resesyon ihtimalinin dramatik bir şekilde arttığını düşünmüşümdür. Şu anda kilit soru da bu: Fed'in enflasyonu yüzde 2'ye düşürme hedefine ulaşabilmesi için işsizlik oranının yüzde 4,25-4,5'e yükselmesi mi gerekiyor? Eğer öyle olduğunu düşünüyorsanız, o zaman sert iniş kuvvetle muhtemeldir."
ÜRETİMDE DURGUNLUĞUN GÖSTERGESİ
Bu konuda, bir başka eski Fed ekonomisti olan Claudia Sahm'ın çalışmaları önem kazanmıştır. Sahm, işsizlik oranının üç ay boyunca dip seviyenin yüzde 0,5 puan üzerinde seyretmesinin, üretimde bir durgunluğun çok güçlü bir göstergesi olduğunu düşünüyor. "Başından beri resesyona ihtiyacımız olmadığını ama bir resesyon yaşayabileceğimizi söyledim." FT'de ifade ettiği gibi: "Sahm kuralını 2019'da bir resesyon başladığında tetikleyici olarak geliştirdim. Bu bir tahmin değil, bir gösterge. Kural 1970'lerden bu yana her resesyonda ve temelde ikinci dünya savaşına kadar her şeyde işe yaradı - resesyonların dışında devreye girmiyor ve bir resesyonda devreye girmekte başarısız olmuyor. Ve erken ortaya çıkıyor, bu yüzden son derece doğru." Şöyle devam etti: "Sahm Kuralı'nın Ekim ayındaki değeri yüzde 0,3 puandı ve özellikle yılın ikinci yarısında yükselmeye başlamış olsa da bu seviye henüz bir resesyonda olduğumuzu ya da resesyona girdiğimizi göstermez… Ancak işsizlik oranının yükseliyor olması endişe vericidir."
ABD önümüzdeki birkaç çeyrekte reel GSYH'de doğrudan bir daralmadan kaçınsa bile, enflasyonun hala salgın öncesi ortalamanın ve Fed'in kendi hedefi olan yıllık yüzde 2'nin oldukça üzerinde olması nedeniyle, ABD'nin önümüzdeki yıl neredeyse durgunluğa varacak önemli bir yavaşlama yaşaması muhtemeldir.
RESESYON OLASI GÖZÜKÜYOR
Büyük ekonomilerin geri kalanı için ise resesyon çok daha olası görünüyor. Küresel PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) ekim ayında 50.0 seviyesine gerilerken dünya genelinde ticari faaliyetler durakladı. Küresel PMI, ekonomilerdeki ekonomik faaliyetin güvenilir bir ölçüsüdür ve 50 işareti genişleme ile daralma arasındaki eşiktir. Küresel PMI küresel mali krizden bu yana 50'nin altına düşmemiştir.
ABD ekonomisine ilişkin bir önceki yazımda da belirttiğim gibi, başlıca gelişmiş kapitalist ekonomiler 50'nin altında değer almaya devam etti - bu da daralmaya işaret ediyor. Gerçekten de birçok gelişmiş kapitalist ekonomi halihazırda resesyonda. Avro Bölgesi ekonomisi 3. çeyrekte daraldı. Reel GSYH -yüzde 0,1 düşerek Kovid-19 salgınının ağırlığını hissettirdiği 2020'den bu yana ilk daralmaya işaret etti. “Teknik” bir resesyon olası görünüyor - art arda iki çeyreklik düşüş, 4. çeyrekte de bir daralma gösterebilir. İsveç daralıyor, Kanada daralıyor ve Birleşik Krallık için son rakam ekonominin resesyona doğru gittiğini gösterdi. Reel GSYH 3. çeyrekte yatay seyretti ve 4. çeyrek çok zayıf başladı. İngiltere Merkez Bankası şu anda en iyi ihtimalle beş çeyrek boyunca sıfır büyüme öngörüyor. Reel GSYH büyümesi hala KFK öncesi büyüme trendlerinin oldukça altında. Nitekim Kanada Sahm kuralını çoktan ihlal etmiştir.
Büyük ekonomiler 2024 yılında üretim, yatırım ve istihdamda bir daralma yaşamasa bile, bu on yılın geri kalanı için beklentiler iyi değil. G20 ekonomilerini (19 büyük ekonomi ve Avro Bölgesi) kapsayan bir raporda IMF, küresel büyümenin 2022'deki yüzde 3,5'ten 2023'te yüzde 3,0'a ve 2024'te yüzde 2,9'a gerileyeceğini öngörmektedir ve bu tahminler gelecek yıl Çin ve Hindistan'da daha hızlı büyüme tahminlerini de içermektedir. Yavaşlama özellikle büyümenin 2022'de yüzde 3,6'dan bu yıl yüzde 0,7'ye düşeceği tahmin edilen Avrupa Birliği'nde belirginleşiyor. Brezilya, Çin ve Rusya dışındaki çoğu G-20 yükselen piyasa ekonomisinin de bu yıl yavaşlama yaşaması bekleniyor.