Sera İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri
Tarıma Dayalı Sera İhtisas OSB'lerin sayısı 15'e ulaşmıştır. Bu yazıda örnek olarak 2019'da kurulan Dikili TDİOSB'si ele alınacaktır.
PAYDAŞLAR
İzmir Ticaret Odası, Ege Bölgesi Sanayi Odası, İzmir Ticaret Borsası ve Ege İhracatçı Birlikleri'nin her biri %20 pay sahibi olup, mütevelli heyetinde üçer kişi ile temsil edilmektedir. İzmir Valiliği Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı, Dikili Belediyesi ve Bergama Ticaret Odası'nın her biri %6,67 paya ve birer temsilciye sahiptir.
ARAZİ KULLANIMI
Dikili Sera OSB, 3 bin dekar kadar arazi üzerine kurulmaktadır. Arazi kullanım şekli aşağıdaki çizelgede görülmektedir.
YER SEÇİMİ VE OLASI SORUNLAR
Dikili Sera OSB Yönetim Kurulu Başkanı Ali Osman Öğmen, Ziraat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi tarafından 12 Ocak 2023 tarihinde düzenlenen “Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri” konulu panelin tartışma bölümünde söz alarak projeyi savunmuştur. Tarım arazilerinin heba edildiği yolundaki eleştiriye karşılık “kuruluş yeri olarak bataklık bir arazi bulduk, OSB'yi tarım arazisi üzerine kurmuyoruz.” demiştir. Bu açıklama zeminin inşaata elverişli olmama ve seraların su baskınına uğrama olasılığını akla getirmektedir.
RÜZGÂR
Projenin elektrik ihtiyacını karşılamak için katı atık, güneş enerjisi ve rüzgâr enerjisi santralları tasarlanmaktadır. Rüzgâr enerjisi santralı ancak kuvvetli ve düzenli rüzgâr alan yerlerde kurulabilir. Devasa pervane kanatlarını döndürecek güçteki rüzgârların sera çatı örtülerini uçurabileceği de hesaba katılmalıdır.
Rüzgâr türbinleri tepelere kurulur. Güney batı yönündeki tepelerin gölgesi özellikle kışın seraların yeterli ışık almasını engelleyecektir.
KİRLİLİK
Devlet Su İşlerinin tahliye kanalı yükseltisi en düşük yerden geçer. Buralarda su çok yavaş aktığından kıyıları sazlık olur. Bu ortamda sivrisinek ürer ve koku sorunu olur.
Topraksız tarım yapılan seralarda, serayı boylu boyunca kat eden olukların sonuna ulaşan atık suyun toplanıp, besin maddeleri tamamlanarak tekrar sisteme verilmesine (re-sirkülasyon) denir. Bu işlem yapılmazsa fazlaca kimyasal içeren çok miktarda atık su oluşacaktır. Arıtma sistemleri sadece fiziki ve biyolojik arıtma yapmaktadır. Kimyasalları arıtan sistem olmadığından sanayi ve sera atık sularında ve jeotermal sularda mevcut kimyasalların yoğun bir çevre kirliliğine yol açma riski vardır.
SICAK SU
Sayın OSB Yönetim Kurulu Başkanı anılan toplantıda; “Dikili'deki jeotermal suların sıcaklığının 130 Santigrat dereceden 70 dereceye düştüğünü, suyun debisinin 50 lt/sn'den 30'a düştüğünü” belirtmiştir. Bu nedenle 7-8 km uzakta açılan jeotermal kuyudan çıkan sular getirilerek ısıtma yapılacaktır. Suların kullanıldıktan sonra toplanıp, geri taşınarak tekrar yer altına basılmasının (re-enjeksiyon) masraflı olacağı kuşkusuzdur. Ancak bu işlem yapılmazsa zamanla jeotermal kaynağın soğuması ve kuruması söz konusu olacaktır. Türkiye'deki en büyük proje olarak tanıtılan bu projede seralara ayrılan alan Dikili'deki mevcut seraların toplamından çok daha fazladır.
SOĞUK SU
Denize çok yakın bir yerde bu kadar geniş bir sera alanında ihtiyaç duyulacak iyi kaliteli sulama suyunun güvenli şekilde nasıl sağlanacağı merak konusudur. Birçok alanda soğuk su, jeotermal sudan daha ciddi bir sorun oluşturur. Tarıma dayalı sanayi işletmelerinin de hayli yoğun su kullanacağı göz önünde tutularak projede yer alacak 35 sanayi işletmesinin su ihtiyacı da hesaba katılmalıdır. Aşırı miktarda su çekildiği takdirde akifere deniz suyu dolacak, kuyulardan tuzlu su çıkmaya başlayacaktır.
MALİYET
Tam otomasyonlu bir seranın kurulum maliyeti metrekare başına 70-100 avro arasındadır. Ortalama 36 bin metrekare alana sahip parselin üçte ikisi kapalı alan olsa, seranın maliyeti en az 34 milyon lirayı bulacaktır. Arazi bedeli ve işletme sermayesi ihtiyacı göz önüne alınırsa 50 milyon liralık bir yatırım söz konusudur. Kurucuların hemen tamamı iş insanı olduğuna göre vardır bir bildikleri diyelim.
İnsanlar az bildiği şeyi çok hayal edermiş. Yatırımlarda yer seçimi konusunda yapılan hatanın üstesinden gelinemez. Hatalı yer seçimi çok büyük ekonomik kayıplara yol açar. Burada potansiyel girişimcilerin az bildikleri tarım konusunda ortaya çıkabilecek bazı teknik güçlüklere değinmiş olduk.