Söylence ve bayatlamış espri*

Charles Darwin’den Karl Marx’a Mektup, Ekim 1873 

“Sayın bay: 

Kapital üzerine yazmış olduğunuz o büyük çalışmanızı bana göndererek beni onurlandırdınız; kitabınızı almış olduğum için ekonomi politiğin derin ve önemli konularını daha iyi anlayıp, bu onurlanmayı haketmeyi yürekten arzuluyorum. Çalışmalarımız birbirinden farklı olmasına karşın, herikimizin de Bilginin artması konusunda ciddi arzularımızın olduğuna ve uzun erimde bu çabalarımızın İnsanlığın mutluluğuna katkıda bulunacağına inanıyorum. 

Saygılarımla 

Charles Darwin” 

*** 

Darwin’in Türlerin Kökeni’ne ilişik Karl Marx’ın görüşü (Aralık 1860):  

'Saygın Marx,  

Kitap kaba bir İngilizce ile yazılmış da olsa, doğa tarihine bakışımızın temelini içeriyor.' 

“Darwin ile ilgili ıvır zıvır söylencelere ilişkin ve bayatlamış espri, uluslararası sosyalizmin babası Karl Marx’ın büyük eseri Das Kapital’i, 19. yüzyılın bir başka sakallı devrimcisi ve güney İngiltere’de yaşayan Charles Darwin’e ithaf etmek istemesiyle ilgilidir. Ancak, bu bayatlamış esprinin söylenceden ibaret olduğu ortaya çıktı. Bu söylencenin ortaya çıkışı kendi açısından önem taşıyor.  

BÜYÜK FİKİR 

“Marx, kaba bir İngilizce ile yazılmış olmasına karşın Darwin’in Türlerin Kökeni eserini gerçekten beğenmişti. 1873 yılında Darwin’e Das Kapital’in ikinci baskı kopyasını gönderdi. Darwin’in kitabı aldığına ilişkin mektubu (yan sütunlarda alıntılandı) Marx’ı memnun etti ve Darwin’in, Das Kapital adlı çalışmasını beğendiği konusunda bir kanıt olarak kullandı. Aslında her zaman kibar bir kişiliği olan Darwin yalnızca kibar davranmıştı: Darwin Marx’ın kitabını okumadı, kitaplığında bir rafa koydu.  

“Marx, Darwin’in Türlerin Kökeni adlı eserini beğenmiş olmasına karşın, bazı göndermelerden, özellikle Thomas Malthus’un kuramına verdiği destekten büyük rahatsızlık duymuştu. Marx’ın bu konudaki rahatsızlığı, Das Kapital’i Darwin’e ithaf etmeyi düşünmüş olmasının kesinlikle olası olmadığına işaret eder.  

SÖYLENCE TASARIMI 

“Evet, bu ithaf öyküsü nasıl oluşturuldu? Buna yanıt, birçok kaynağın yanısıra Francis Wheen’in Karl Marx: A Life adlı sürükleyici biyografi çalışması (Fourth Estate, ISBN: 1-85702-637-3) ile verilmiştir. Biyografi, Darwin’in Marx’a 13 Ekim 1880 tarihinde gönderdiği ikinci mektup ile başlar, ancak Marx’ın çalışmaları arasında bulunan bu mektup günyüzü görmemiştir: 

‘Sayın bay, 

Gönderdiğiniz mektup ve ilişikteki kitap için minnettarım. Benim çalışmalarıma ilişkin yapacağınız herhangi bir yorum için iznimi almanız gerekmiyor ve gerekmediği halde izin vermem de anlamsız olurdu. Kitabın belli bir bölümünün veya tamamının tarafıma ithaf edilmemesini yeğlerim (böyle bir niyetinizin olması beni onurlandırmış olmasına karşın) çünkü, kitabınız hakkında hiçbir şey bilmediğim için, ithafa olur vermem kitabınızı genel olarak onaylıyorum anlamına gelecektir. Dahası, tüm konularda özgür düşünceyi kuvvetle desteklememe karşın, bana öyle geliyor ki (doğru veya yanlış) hristiyanlığa ve dinsel inanca karşı dolaysız savlar kamu üzerinde herhangi bir etki yapmayacaktır. Düşünce özgürlüğü, bilimin ilerlemesine bağlı olarak, insanların uslarını yavaş yavaş aydınlatmayla yüceltilir. Bu nedenle ben dinsel konularla ilgili yazmaktan kaçınır, yazılarımı bilimsel alanla kısıtlarım. Bu konudaki çekingenliğimin nedeni, belki de, eğer dine ve dinsel inanca dolaysız saldırıyı desteklersem, aile bireylerimin acı çekeceğine kendimi aşırı derecede inandırdığım içindir. Herhangi bir isteğinizi reddettiğim için üzgünüm; ben yaşlı ve güçsüz biriyim ve şu sıralarda bazı dizgi düzeltmeleriyle uğraşıyorum (ve şu anki deneyimimle) bu düzeltmeler beni çok yoruyor. 

Saygılarımla Ch. Darwin’  

“Bu mektup, 1931 yılında bir Sovyet gazetesinde yayınlandı ve gazete haberi mektupta sözü edilen “ilişikler”in Das Kapital’in evrimle ilgili bölümleri olabileceğini ileri sürüyordu. Ekonomi üzerine olan Das Kapital’in dine ve dinsel inanca dolaysız olarak saldırıda bulunduğu düşünülemez olsa da, Marx’ın din konusundaki görüşleri oldukça iyi biliniyordu.  

“Öyleyse, ne oluyordu? 

GİZEM ÇÖZÜLDÜ 

“Bu konudaki gizem, Californiya Üniversitesi’nde görevli Margaret Fay tarafından çözüldü. Fay, 1881 yılında basılmış olan The Students’ Darwin (Öğrencilerin Darwin’i) adlı kitapla karşılaştı. Bu kitap Protestan mezhebiyle ilgili çalışmalar yürüten ateistlerin desteklediği kitap dizisinin ikincisiydi.  

“Kitabın yazarı Edward Aveling, daha sonra Marx’ın kızı Eleanor’un sevgilisi olmuştu. 1895 yılında Edward ve Eleanor Marx’ın makalelerini ve mektuplarını düzenlemeye başladılar (Eleanor bu belgeleri Engels’den almıştı). Daha sonra, 1897 yılında Edward Aveling Marx ve Darwin hakkında bir makale yazdı ve bu makalede Darwin ile yazıştığını bildirdi. Bir olasılıkla, Aveling, Darwin’in kendisine yazdığı mektubu Marx’ın makaleleri arasına dosyaladı.  

“En sonunda Aveling’den Darwin’e gönderilen mektup (12 Ekim 1880 tarihli) Cambridge Üniversitesi’nde Darwin’in makaleleri arasında bulundu. The Students’ Darwin kitabının bazı bölümlerinin örnekleri bu mektuba iliştirilmişti. Mektupta, kitabın Darwin’e ithaf edilme isteğine izin isteniyordu.  

“Kısacası, Darwin’in ithaf isteğini kibar bir biçimde reddettiği kitap Marx’ın Das Kapital’i değil, Edward Aveling’in The Students’ Darwin adlı kitabıydı.” 

*Kaynak: http://friendsofdarwin.com/articles/marx/