Troya Savaşı'nın Büyük Kahramanı: Aias

"ve sakın böbürlenme birilerinden güçlü ya da birilerinden zengin olduğun için. Çünkü bir gün bile sürmez ölümlülerin yükseklerden düşüp dibe vurması."

Sophokles'e Dair:

Euripides ve Aiskhylos'la birlikte Antik Yunan'ın en büyük 3 tragedya yazarından biri olarak bildiğimiz Sophokles, M.Ö. 495-406 yılları arasında yaşamıştır. Atina'nın en parlak dönemlerinde yaşayan Sophokles'in hayatı boyunca 123 oyun yazdığı söylense de, bunlardan yalnızca 7 tanesi günümüze dek sapasağlam ulaşabildi.

Tragedya sanatına getirdiği yeniliklerle adından söz ettiren Sophokles, katıldığı hemen her yarışmada dereceye girmiş ve oyunları halk arasında oldukça popüler bir hale gelmiştir. Buna rağmen Sophokles, Euripides ve Aiskhylos'un aksine kendisini saray davetlerine çağıran kralların tekliflerini geri çevirmiş ve yönetici tabakayla ilişkilerini minimumda tutmuştur.

Homeros Etkisi ve Aias Mitosu Hakkında

"Cüssesi ne kadar büyük olursa olsun, insan küçük bir terslikle yıkılabileceğini bilmeli."

Günümüz dünya edebiyatını derinden etkileyen Antik Yunan edebiyatının en önemli temsilcilerinden biri olan Sophokles'in "Aias" isimli bu eseri de tıpkı kendisinin diğer eserleri ve diğer tragedya yazarlarının kaleme aldığı eserlerde olduğu gibi, konusunu mitoloji ve destanlardan alır.

Aias ismi, Homeros'un İlyada ve Odysseia destanlarını okumuş okurlara yabancı gelmeyecektir zira kendisi İlyada destanında 51 günü anlatılan büyük Troya Savaşı'nın en ünlü kahramanlarından biridir. Hektor, Akhilleus, Odysseus gibi savaşın en güçlü simalarından biri olan Aias, Salamis Kralı Telamon ile Periboia'nın oğludur.

Homeros tarafından başka hiç kimsenin kaldıramayacağı kocaman bir kalkana, heybetli ve güçlü bir vücuda sahip olarak betimlenen Aias, Troya Savaşı'nın kaderini değiştirecek önemli hamlelerde bulunur. Bir başka Antik Yunan şairi Hesiodos ise Aias'ı güzel Helene'nin taliplilerinden biri olduğunu söyler. Hiç yara almayan Aias'ın ölümsüz olduğu da rivayetler arasındadır.

Sophokles sırtını Homeros'un eserlerine dayayarak sağlam bir tragedyaya imza atıyor ve bu unutulmaz karaktere adeta saygı duruşunda bulunuyor. Savaşta yaşanan önemli gelişmelerin ve Aias'ın sonunu şiirsel bir dille anlatan Sophokles'in bu tragedyasında Troya Savaşı'nın başka önemli karakterleri de çıkıyor karşımıza.

Oyunda büyük bir rolü olan ve aynı zamanda Odysseia destanının büyük kahramanı Odysseus, Akha ordusunun başkomutanı Agamemnon, Sparta kralı Menelaos, Aias'ın eşi Tekmessa ve hatta Yunan tanrılarından Athena da oyunda arzı endam eden karakterler arasında.

Aias mitosunun Sophokles'ten sonra Yunan ve Roma sanatını etkilemeye devam ettiğini de belirtmek gerekir. 14. Yüzyıl hatiplerinden Antisthenes, "Aias ve Odysseus" adında iki söylev kaleme almıştır. Genç Astydamas "Çıldıran Aias" isimli bir tragedya yazmış, Romalı ozan Livius Andronikus ve Quintus Ennius da konuyla ilgili çeşitli tragedyalara imza atmışlardır. Ünlü Romalı şair Ovidius da Dönüşümler (Metamorfozlar) isimli eserinin 13. cildinin büyük kısmını Aias'a ayırmıştır.

Kısaca Tragedyanın Konusu

"Olmuş bitmiş olaylara üzülmenin anlamı yok. Hiçbir şey değişemez artık."

Troya Savaşı'nda Akhalar'ın en önemli figürü Akhilleus'un ölümünün ardından silahların komutasının kime verileceğine dair bir tartışma çıkar. Akhilleus'un annesi Thetis'in de devreye girmesiyle ordunun hayattaki en güçlü üyesi olarak Odysseus seçilir ve silahlar ona emanet edilir. Bu durumu kaldıramayan Aias ise öfkelenir, kibrine yenik düşer ve kendi canına kıyar. Aias'ın ölümünün ardından ortada kalan cansız bedeninin ne yapılacağına dair tartışmalar çıkar. Agamemnon ile Odysseus konu hakkında uzun uzun konuşurlar ve Yunan geleneklerinde cenazelere gösterilen saygıyı hatırlatan Odysseus, Aias'ın ölüsüne saygı göstererek elinden geleni yapar.

Son Söz:

"Geçen zaman her şeye merhem oluyor."

Sophokles'in yer yer şiirsel, yer yer düzyazı şeklinde kaleme aldığı bu tragedya, şairin günümüze dek ulaşan eserleri arasında en eskisidir aynı zamanda. Mitolojik hikâyeleri seven herkesin keyifle okuyacağı "Aias", Yunan tragedya sanatının eşsiz örneklerinden biri.

Not: Türkiye İş Bankası Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi kapsamında Sophokles'in 7 tragedyasına ulaşmak mümkün. Aias'ı Yunanca aslından dilimize kazandıran Ari Çokona'nın müthiş önsözüyle daha da değerli bir hale gelen bu baskıyı tercih edebilirsiniz. Fakat önsözü, sonsöz olarak okumanız şart.

Keyifli okumalar diliyorum.