TÜİK büyük hata yapıyor
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Nisan 2022'den bu yana madde sepetini yayınlamayı bıraktı. TÜİK buna ilişkin yaptığı açıklamada özetle; Avrupa'da da benzer uygulamaların olduğunu, fiyat hareketlerinde dalgalanmalar yüzünden kafa karışıklığına yol açmaması için bu kararı aldıklarını ifade etti. Olabilir. Ancak bu karar gerek ekonomi basını için gerekse akademi dünyası açısından pek de hayırlı olmadı. Çünkü 400'den fazla ürünün ortalama fiyatını aylar itibarıyla takip edebiliyor, hangi ürünlere ne kadar zam geldiğini haberleştirebiliyorduk. Elbette TÜİK bunun yerine madde grupları açıklamaya başladı. Bu da bir nebze durumu telafi ediyor.
İSTANBUL'DA NE OLDU?
Ancak geçenlerde Merkez Bankası'nın eski baş ekonomisti, Prof. Dr. Hakan Kara, Twitter'de TÜİK genel enflasyonu ile İstanbul Ticaret Odası'nın (İTO) ücretliler geçinme endeksi yani İstanbul'un enflasyonunu karşılaştıran bir grafik paylaştı. Özellikle faiz indirimleri ile birlikte devalüasyonun yarattığı bir fiyat artışı oldu. İTO ile TÜİK enflasyonu arasındaki makasın da bu dönemde açıldığı gözleniyor. Fakat TÜİK'in genel enflasyonu yerine TÜİK'in İstanbul bölgesi enflasyonu ile İTO'nun enflasyonunun karşılaştırılması daha doğru olurdu. Biz de buna bir bakalım dedik. Gördük ki TÜİK'in yıllık İstanbul enflasyonu ile İTO'nun İstanbul enflasyonu arasındaki makas genel Türkiye enflasyonuna göre çok daha fazla. Verilere baktığımızda TÜİK'in ölçtüğü İstanbul enflasyonu Türkiye'nin altında kalmış. Nedir? İstanbul'daki fiyat artışı son dönemde daha az olmuş.
ENDEKSLERDE SEYİR DEĞİŞTİ
Yıllık artış yerine endeksleri inceleyerek seyri görelim dedik. Seriyi çok uzun tutmamak için 2005’ten bu yana ilk dört ayı karşılaştırdım. Tablolardan izlenebilir.
2021'in Temmuz ayında İstanbul'un tüketici fiyat endeksi Türkiye genelinin altında kalıyor. Bundan önce Ocak 2005-Haziran 2021 boyunca İstanbul birkaç puan daha yukarıda iken, ne oluyorsa, Temmuz 2021'de İstanbul'un endeksi 556.97 olurken Türkiye geneli 557.36'ya çıkıyor. Bundan sonra Eylül 2021'de İstanbul yine bir puan üste çıkarken sonraki aylarda fark birden açılıyor ve Türkiye'nin enflasyon endeksi İstanbul'a 30 puan fark atıyor. Nedense faiz indirimlerinin başladığı ve TL'de devalüasyonun yaşandığı bu dönemde İstanbul ile Türkiye'nin TÜFE endeksi arasındaki paralellik birden değişiyor. Nisandan sonrasını göremediğimiz için en son o veriyi aktarayım: Türkiye'nin genel TÜFE endeks değeri 904.79 iken İstanbul'unki 873.86'da kalmış.
VERİ GİZLEMEKTEN VAZGEÇİLMELİ
Buna ilişkin bir sav var. O da şu; son yıllarda İstanbul'da kira fiyatları o kadar arttı ki ücretliler gelirlerinin büyük kısmını buraya ayırmak zorunda kaldılar. Bu yüzden İstanbullu yerleşiklerin talebinde bir gerileme var. Bu da talep kaynaklı fiyat artışını sınırlıyor. Ancak Anadolu'da bu eğilim henüz başlamadı ve ev sahipliği metropollere göre çok daha fazla. O yüzden diğer illerde hem akaryakıt fiyatı bir miktar daha pahalı olduğu için hem de henüz talepte bir zayıflık olmadığı için fiyat artışı İstanbul'a göre biraz daha fazla. Bu sav bir nebze kabul edilebilir olsa da durumu tam olarak açıklıyor diyemeyiz.
Öte yandan nisandan sonra bölgesel enflasyona ilişkin de verilerin yayınlanmamaya başladığını not edelim. Madde fiyatları gruplar özelinde telafi edilebilse de bölgelerin yayınlanmıyor olması büyük garabet. TÜİK bu veri gizleme hadisesinden bir an önce vazgeçmelidir.