Türkiye’de akaryakıt fiyatları ucuzlar mı?
Bu konunun ilk işaret fişeğini 4 Mayıs 2022 tarihli haberi ile Anadolu Ajansı attı. Emre Gürkan Abay yaptığı haberde Rusya’nın kendi ham petrolünü dünya fiyatlarının yüzde 33 altına sattığını duyurdu. Zaten Rusya’nın kendi yaptığı açıklamalarda, doğalgaz ve petrolü dost (yaptırım uygulamayan) ülkelere ucuza satacağını savaşın ilk günlerinde açıklamıştı. 5 Mayıs 2022 tarihinde Habertürk’te çıkan haberde “Hindistan'ın Rusya'dan petrol alımını artırmasının Batı'nın Rusya'ya karşı aldığı yaptırım kararlarını hafiflettiğini kaydeden ABD'li yetkililer, ABD'nin şimdiye kadar Hindistan gibi ülkelere Rus ham petrolünü satın almayı bırakmaya zorlayabilecek sert yaptırımlar uygulamadığını vurgulayarak, Hindistan'ın bu tutumunu devam ettirmesinin ileride 'sonuçlarının' olabileceği uyarısında bulunuyor.” Hindistan Başbakanı açıkça “Hindistan ekonomisinin ucuz petrole ihtiyacı var. Onu da Rusya veriyor ben oradan alırım” diyerek açıkça beyan etti. 24 Mart 2022 tarihinde Bloomberg’de çıkan haberde “Hindistan’dan sonra Çin de Rusya’dan ucuz petrol alıyor” denmişti. Kısaca Rusya’nın dost olmayan ülkeler listesi dışındaki ülkelere ihraç mallarında avantajlar sağladığı çok açıktı.
ÜÇ OLASILIK
Türkiye, Rusya’ya karşı yaptırım uygulamayarak, Rusya’nın “dost olmayan ülkeler” listesine girmemişti. Dolayısıyla Türkiye’nin de Rusya’dan ucuz petrol alması gerekiyordu. 4 Haziran 2022 tarihinde bu köşede yazdığım yazıda 3 olasılıktan bahsetmiştim.
Burada üç şık söz konusu:
1- Rusya Türkiye’ye düşük fiyatlı akaryakıt satımı yapmamaktadır.
2- Alıcılar bunu akıl edememektedirler.
3- Akaryakıtı Rusya’dan ithal eden 2 büyük rafineri şirketi, Rusya’dan ham petrolü ucuza almakta, ama piyasaya satarken dünya fiyatlarından satmaktadır. Aradaki fahiş kâr da şirketlere kalmaktadır.
Artık bu olasılıklar şekillenmeye başladı. Çünkü Nisan ayı EPDK raporlarında Türkiye’nin ham petrol ithalatı yapan iki özel şirketi Tüpraş (Koç grubu) ve Star Rafineri’nin (Socar grubu) Rusya’dan aldıkları ham petrol miktarı ciddi şekilde artmaya başlamıştı.
EPDK NİSAN AYI PETROL PİYASASI RAPORU
EPDK tarafından aylık yayınlanan raporda Türkiye’de Nisan ayında ithal edilen ham petrolün ithal eden şirketlere göre dağılımı yukarıdaki tabloda gösterilmiştir.
EPDK raporlarına göre 2021 yılında Rusya’dan ithal edilen akaryakıt, toplam ithalatın yüzde 24.2’si ile Irak’ın ardından gelirken, 2022 yılı nisan ayındaki raporda Rusya’nın toplam akaryakıt ithalatı içindeki payı yüzde 35.4’e çıkıyor.
Bu arada belirtmem gerekir ki Çin ve Hindistan’a çok ucuz petrol sattığını sağır sultanın bile duyduğu sınır komşumuz İran’dan, ABD ambargosu gerekçe gösterilerek 1 varil dahi petrol alınmamaktadır.
HALKIN SIRTINDAN ZENGİN EDİLİYORLAR
Peki, artık Rusya’dan ucuz petrol aldığımız yavaş yavaş ortaya çıkarken ne konuşuluyor? 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunumuza göre; DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Fiyat Oluşumu, Kamulaştırma, Erişim ve Eşgüdüm Fiyat oluşumu Madde 10- Petrol alım satımında fiyatlar en yakın erişilebilir dünya serbest piyasa koşullarına göre oluşur. Yerli ham petrol için, teslim yeri olan en yakın liman veya rafineride teşekkül eden “Piyasa Fiyatı” fiyat olarak kabul edilir. Maalesef özel sektör şirketleri fiyatı İtalya-Cenova-Lavera fiyatlarına göre fiyatlayıp satabilirlermiş.
Türkiye yağma hasanın böreği değildir. Çiftçi mazot fiyatlarının altında ezilirken, enerji fiyatlarının yüksekliği nedeniyle halkın satın aldığı tüm ürünler sürekli zamlanırken, bir yasa maddesini gerekçe göstermek, halkın sırtından iki şirketi zengin etmekten başka bir şey değildir.
Yasa hemen değiştirilmelidir. Doğalgaz gibi akaryakıt ithalatı, Rusya’nın yanı sıra İran’dan da yapılarak akaryakıt fiyatları en az yüzde 30 düşürülmelidir. Akaryakıt ithalatı kamuya devredilmelidir.