Tyranena bakırı
Maden Tetkik Arama Enstitüsü'ne göre Türkiye’de yüzey bakır madenciliği izlerine 10 bin yıl önceki Toros eteklerindeki Çay Önü, Diyarbakır ve Aksaray, Melendiz Çayı kıyısındaki Aşıklı Höyük kazılarında rastlanır. Wisconsin, ABD’deki “Kaya Gölü Araştırma Derneği’nin” Lake Mills kasabasında yürüttüğü inceleme sonuçlarına göre ise Türkiye ve Avrupa’nın ardından MÖ 3000 – 1200 yılları arasında bakır madenciliği “Rock Lake” civarında yapılır.
Yerlilerin bilgisi ve arkeojik verilere göre, bu kültürlerle Avrupalıların büyük çapta Amerika'ya göçünden önceki (Kolomb öncesi) çağlarda Pasifik ve Atlantik Denizleri ötesi ile yoğun temasları vardır(1). Madenciler Wisconsin’ın bu bölgesine Tyranena, kendilerine de Tiranenalılar (Tyranenians) derler. Yerlilere göre bu madenciler yabancı denizcilerdir. Rock Lake’in suları Crawfish Nehri'ne, o da Rock River’a akar ve yine Missisipi Nehri'nin Wisconsin’daki kolu Yukarı Mississipi'yle ve nihayet Mississipi Nehri'yle birleşir. İşte Tiranenalılar bu su güzergahı yoluyla, Meksika Körfezi'ne ulaşarak bakırı Atlantik aşırı Kuzey Afrika ve Avrupa’ya götürüp satarlar.
TAŞTAN 'TİPİ’LER
Yerli dilinde ve bugün Amerikan İngilizcesinde yerli çadırları anlamında bu kelime “Tepee” yazılır ve “tipi” diye okunur. Kelimenin ikinci hecesindeki ikinci uzatma ‘e’ harfini kaldırınca geriye Türkçe okunuşuyla “tepe” kalır. Mayaca “tepek” kelimesinin Türkçede “tepe” anlamına geldiğini 1935-38 yılları arasında Meksika Büyükelçisi Hasan Tahsin’den öğrenen Atatürk kendisine “Mayatepek” soyadını verir. Mu kıtası ve Atlantis hakkındaki el yazması bilgileri de kendisi Atatürk’e ulaştırır. Ben de 2000’de Aztekçede de “tepek” kelimesinin “tepe’nin” eş anlamlısı olduğuna tanık oldum. Örneğin El Salvador Cuscatlan haritasında sonu Fransızca imlasıyla tepeque ile biten “Quezaltepeque”, “Tonacatepek”, “Tejutepeque”, “Apastepeque” ve cojutepeque” isimli yer isimlerine rastlanır. Bugün ise karşımıza 5000 yıllık “Tepee” kelimesi Lake Mills’de (WI) çıkmakta. Göl içinde bulunan Öyleyse “Kuzey ABD ve Orta Amerika arasındaki bağlantıları kuran, “höyük mimarları” (mound builders) olarak bilinen ve Rock Lake dibindeki o taş piramitleri diken muhteşem yerli halk kimdi?” diye soruyor Kaya Gölü Araştırma Derneği. Tyranena kelimesini Tyran olarak küçültür ‘y’ harfini ‘u’ ile değiştirsek bu ismi “Turan” olarak görmekten ve civardaki kaya resimlerini merak etmekten kendimizi alamayız.
BAKIR TİCARETİ
Tyranena; Lake Mills’de karşımıza Rock Lake kıyısında bir Park, Antik yerleşim yeri, tarihi Wisconsin lezzeti Lake Mills Biralarının Fabrika ismi, Ekim bisiklet festivalinin adı, bir sosisli sandviçin, bir içeceğin ve daha pek çok şeyin adı olarak karşımıza çıkıyor, 1832’de göçmen yerleşiminin 2 değirmen inşaatıyla kurulduğu bu şirin “Göl Değirmenleri” kasabasında. 50 yıl önce 3000 olan nüfusu bu yıl 5700 olmuş. Geriye dönüp bakarsak MÖ 1200'lerde Bronz devrine yaklaştıkça bakırın önemi azalıyor. Yukarı Michigan Yarımadasında üretim sona eriyor. Demire ilgi büyüyor. Tyranenalılar buzulların meydana getirdiği çanak biçimindeki yerleşimlerini korumak için yakındaki ırmaktan yapay bir kanalla içine su dolduruyorlar. Yerliler bu yerlere ayak basmıyor ve kutsal sayıyorlar. Hâlâ tepesini görebildikleri “Taştan tipilerin” sahiplerini ataları saydıkları ve sözlü tarihlerinde yaşayan “yabancı kralların” kanıtı olarak benimsiyorlar.
Yer bilimsel veriler de tarih öncesi ve sonrası devirlerde birkaç kez su seviyesinin yükseldiğini doğruluyor. MS 900’lere geldiğimizde bakır gene Maya madencilerin işi oluyor ve uzay bilimci rahipler Michigan’daki eski maden yataklarını siyasal ve dini nedenlerle ele geçirme mücadelesine giriyor. Yucatan Yarımadası ve çevresinden Güney Illinois’e kadar olan arazide piramitler şehri Cahoika’yı kıtalararası bakır ticaretinin merkezi yapıyorlar. Ve tekrar Tyranenalıların yerleşimini bu kez “Aztalan” adıyla daha birkaç yüzyıl muhafaza ediyorlar. MS 1300’de Orta Amerika’daki yurtlarına yakın bakır madeni bulunuyor. Aztalan’daki piramit şehirlerini ve höyüklerini terk ederek şimdiki Meksika’da yerleşiyorlar. Hali hazırda Wisconsin Üniversitesi Milwaukee Yerleşkesi Antropoloji Bölümünün Arkeoloji öğrencileri Dr. John Richards’ın başkanlığında Aztalan’da Unesco tarih mirası alanında kazılarının beşinci haftasını tamamlamış durumdalar. Avcı ve toplayıcı bu toplumdan kalan ok uçları, bakır madeni izleri ve höyüklerin üzerindeki yapılara ait direklerin çukurları üzerinde çalışıyorlar. Kendilerine avcı-toplayıcı eski Güdüllülerin kaya resimlerinden bahsediyorum.
-Rock Lake Research Society: http://www.rocklakeresearch.com/history.htm