Yapay Zeka’da ABD-Çin rekabeti
Amerikan Open AI şirketinin metinden video üreten Yapay Zeka (YZ) modeli Sora’yı piyasaya sürmesi bu alanda kimin önde olduğuna ilişkin tartışmayı şiddetlendirdi. İki önemli buluşu ile ABD’nin Çin’i “fersah fersah” geçtiğini ileri sürenler oldu.
Çin ve ABD, YZ alanında mutlak “en iyi oyuncular”. Ancak, şimdilik YZ teknolojisindeki en büyük atılımlar Amerikan şirketlerinden geliyor. Peki bu durum Çin’in havlu attığı anlamına mı geliyor?
SORA’NIN ŞAŞIRTICI YETENEKLERİ
16 Şubat’ta piyasaya çıkan Sora, kullanıcının tarifine göre görsel kaliteyi yüksekte tutarak bir dakikaya kadar video üretebiliyor. Birden fazla karakter içeren, belirli hareket türlerini kapsayan ve kullanıcının isteğine göre özneye ve arka plana ilişkin doğru ayrıntılar içeren karmaşık sahneler oluşturabiliyor.
Sora geliştirme ekibinin 13 üyesinden ikisinin Çinli olması da dikkat çekti. Jing Li ve Ricky Wang Yu isimli vatandaşlarının ekipte yer alması Çin’de heyecan dalgası yarattı. (1)
Sora, YZ’nin inanılmaz video taklit üretim yeteneğini gösterdi. Ancak, daha dikkat çekici olan YZ’nin gelişme hızı. Çok dilden çeviri yapan Chat GPT’nin üzerinden henüz 15 ay geçti. Sora ile yeni bir sıçramaya tanık olduk.
GÜÇLÜ OLAN ZAYIFLAR ZAYIF OLAN GÜÇLENİR
Teknolojik gelişimin asla tek adımlık bir süreç olmadığını unutmamak gerekiyor. Sora uygulaması Çin’de geliştirilmese de bu ilerleme Çin’in YZ çalışmalarını ivmelendirmiş bulunuyor. Çin Çağdaş Uluslararası İlişkiler Enstitüsü Siber Uzay Güvenliği ve Yönetişim Çalışmaları Merkezi Direktörü Prof. Dr. Tang Lan, Global Times’a verdiği demeçte, YZ alanında “güçlü olan zayıflar, zayıf olan güçlenir” şeklinde bir deyiş olduğunu söyledi. Prof. Dr. Tang, büyük Amerikan YZ modellerinin hızla ilerlemesinin, Çin’in YZ gelişimi için uygun bir yol arayışını hızlandırması ve yeni verimlilik artırıcıların yaratılmasını ivmelendirmesi için bir hatırlatma görevi gördüğünü söyledi. (2)
ÇİN’İN ÜSTÜNLÜĞÜ SOSYALİST YÖNETİM VE BÜYÜK NÜFUS
Çin’in YZ geliştirme konusunda ABD’ye kıyasla üstünlükleri var. ABD yazılım ve donanım geliştirmede lider konumda olmasına rağmen, YZ uygulamaları ve veri toplama açısından Çin’in daha avantajlı konumda olduğu kabul ediliyor.
Çin, yetişmiş insan gücü, uygulama senaryolarının ölçeğinin devasa olması, nüfus büyüklüğü ve sanayinin planlı kümeleşmesiyle fark yaratıyor. Büyük pazarın oluşturduğu uygulama kapasitesinin büyük hacmi; teknolojinin geri bildiriminin örgütlü ve düzenli olması; geri bildirimle toplanan bilginin kaosa yol açmayacak şekilde biriktirilip işlenmesi Çin’i bu alanda lider haline getiriyor.
Aynı zamanda Çin, yapay zekayı geliştirmek için yadsınamaz merkezi siyaset üstünlüklerine ve planlı sanayi politikasını esneklikle yönetme yeteneğine sahip. Çin’e özgü sosyalizmin üstünlüklerinden biri de bu esneklik.
Fudan Üniversitesi Küresel Siber Uzay Yönetişimi Araştırma Enstitüsü Direktörü Shen Yi, Çin’in kurumsal avantajları ile YZ’nin reel ekonomide kullanılmasını sağladığını, YZ yeteneklerinin yalnızca metinler ve görsel eserler üretmekle kalmayıp aynı zamanda imalat üretiminin akıllı hale gelmesini sağlayarak yeni verimlilik artışları sağladığına dikkat çekiyor. (3)
Çin hükümeti YZ teknolojilerinin geliştirilmesini stratejik öncelik olarak belirledi. Bu yaklaşımın sonucu olarak, Çin Eğitim Bakanlığı Şubat 2023 başında yapay zeka eğitiminin gelişimini daha iyi teşvik etmek amacıyla “YZ eğitim üssü” olarak seçilen 184 ilk ve orta dereceli okulun listesini açıkladı. (4)
YZ HARCAMALARI 500 MİLYAR DOLARA ÇIKACAK
Küresel pazar araştırma şirketi International Data Corp. (IDC)’a göre, dünya çapında YZ çözümlerine yapılan harcamalar 2027 yılında 500 milyar doların üzerine çıkacak. Önümüzdeki beş yılda çoğu işletmenin teknoloji yatırımlarının ağırlığını YZ uygulamalarını geliştirmek veya geliştirilmiş ürün ve hizmetlerin benimsenmesi oluşturacak.
Raporda, Çin’in YZ harcamalarının 2027’de 38 milyar dolara ulaşacağı ve 2023’ten 2027’ye kadar yaklaşık yüzde 25’lik yıllık büyüme oranıyla küresel pazarın yaklaşık yüzde 9’unu oluşturacağı belirtiliyor. (4)
CHAT GPT’NİN ÇİNLİ RAKİPLERİ
Chat GPT gibi YZ sohbet robotları, insan tepkilerini taklit edebiliyor ve sipariş üzerine deneme ve senaryo yazabiliyor, iş teklifi hazırlayabiliyor ve hatta saniyeler içinde yaptıkları program hatalarını kontrol edebiliyor. Bu yetenekler entelektüel emeğe ciddi katkı sağlıyor.
Çin’in büyük teknoloji firmaları, Chat GPT’nin alternatiflerini oluşturmak için hızla kendi YZ destekli büyük dil modellerini (LLM’ler) piyasaya sürdü.
Alibaba Group, BaiduInc, JD, TencentHoldings ve iFlytek Co’nun da bulunduğu bir dizi Çinli teknoloji devi, sohbet robotlarının büyük ölçekli ticari uygulamaları destekleyecek şekilde geliştirdi.
Çin’in modellerinin hepsi “açık kaynak” kullanıyor. Açık kaynak, işletmelerin model eğitimi ve dağıtımı sürecini basitleştirmelerine, LLM’lerin uygulanması için eşikleri düşürmelerine ve kendi özelleştirilmiş yapay zeka modellerini daha hızlı bir şekilde oluşturmalarına yardımcı oluyor. (6)
YZ teknolojisi imalat, ulaşım, enerji, sağlık hizmetleri ve perakende dahil olmak üzere sektörler genelinde dijital dönüşümü hızlandırıyor.
CARNEGIE: ÇİN’İ YENME YARIŞINDAN VAZGEÇELİM
ABD’de ise “Yapay Zeka’da Çin’i geçme yarışı”nın yarardan çok zarar getireceği uyarıları yapılıyor. ABD’nin etkili dış politika dergisi Foreign Policy 19 Haziran 2023 tarihinde “ABD’nin en etkili düşünce kuruluşu” olarak nitelenen “Dünya Barışı için Carnegie Vakfı”nın Başkanı Mariano-Florentino Cuéllar’ın “Yapay Zeka yarışını Yapay Zeka Kazanıyor” başlıklı makalesini yayımladı.
Cuellar şöyle diyor:
“Son YZ ilerlemesinin teknik itici güçleri, ABD’nin Çin ile bir YZ yarışını kesin olarak ‘kazanacağı’ ve daha sonra teknolojiyi düzenlemeye geçeceği tezine güvenemeyeceği anlamına geliyor. Günümüzün büyük dil modellerine güç veren temel algoritmik buluşlar yıllardır var; son zamanlardaki ilerlemenin çoğu, laboratuvarların temel algoritmik fikirleri basitçe değiştirmesinden ve geniş veri yollarından öğrenmek için daha büyük modeller kullanmasından kaynaklanıyor. Başka bir deyişle, Çin’in YZ konusundaki ilerlemesi yavaşlatılabilir, ancak muhtemelen durdurulamaz.” Carnegie Vakfı Başkanı, ABD yönetimine şu çağrıyı yapıyor: “Çin’in YZ konusunda ABD’yi geçeceği korkusu, Washington’da bu teknolojiye ilişkin tüm politika tartışmalarının önüne geçiyor. Çin gerçekten de ciddi bir rakip, ABD ile eşit düzeyde en iyi YZ araştırma makalelerini üretiyor ve teknolojiyi ekonomisine ve iç gözetim aygıtına yayıyor. Konu en güçlü YZ modellerini inşa etmek olduğunda Çin, ABD laboratuvarlarının hızlı bir takipçisi olmuş ve genellikle birkaç yıl içinde karşılaştırılabilir modeller üretmiştir. YZ politikasında başarı sadece Çin’in önünde olmak değildir.”
ÇİP YASAĞI ÇİN’İ DURDURAMADI
Makale şöyle devam ediyor: “Mümkün olduğunca hızlı ilerlemek yerine, YZ konusunda ilerlemeyi teşvik etmek ve teknolojiyi Amerikalılar ve dünya için mantıklı bir şekilde yönetmek arasında bir denge kurmak için gerekli sıkı çalışmayı yapmalıyız.”
Cuellar, ABD’nin getirdiği çip ihracatı yasaklamalarının Çin’in YZ alanındaki gelişmesini önlemediğinin de altını çiziyor: “Çin, araştırma yetenekleri, veriler ve kurumsal yatırımlar gibi yerel YZ ekosistemine sahiptir ve küresel en ileri teknolojiye yakın olmaya devam edecektir. Geçen yılki çip sınırlamaları, büyük modellerin ölçeklendirilmesi söz konusu olduğunda önemli ancak aşılamaz bir engel teşkil etmiyor. Çin, elindeki çipleri, araştırma yeteneklerini ve know-how’ı kullanarak en iyi modellerini ölçeklendirmeye, yinelemeye ve geliştirmeye devam edebilir. ABD hükümeti stratejik bir avantaj yaratmak için çalışmaya devam etmeli, ancak aynı zamanda Çin’in YZ alanında muhtemelen kalıcı olacağı gerçeğiyle de yüzleşmelidir.” (7)
KISSADAN HİSSE: TÜRKİYE YAPAY ZEKA’DA GEÇ KALIYOR!
YZ’nin çeşitli sektörlerde devrim yaratma potansiyeline sahip olduğu ve hızla gelişmesiyle yeni bir teknolojik ve endüstriyel devrime öncülük edeceği görüşü yaygınlık kazanıyor. Üretken YZ teknolojisinin, geleneksel sanayilerin katma değerini artıracak şekilde bu yıl daha fazla sektöre uygulanacağı hatırlatılıyor. Günümüzde YZ yenileşmenin itici gücü haline geldi. Rekabetçi kalabilmek için şirketlerin YZ’ye uyum sağlamaları ve bu alana yatırım yapmaları zorunlu hale geldi.
Maalesef güzel ülkemiz bu alanda oldukça geriden geliyor. Türkiye’nin yenilikçi iş dünyası, birikimli öğretim üyeleri ve nitelikli genç işgücü gibi önemli üstünlükleri var. Ancak ilerleme için kamunun, stratejik önemdeki bu teknolojiyi geliştirmek için, “gösteriş”i bir yana bırakıp, ciddi, sürdürülebilir adımları hızla atması gerekiyor.
Dipnotlar:
1. https://www.scmp.com/tech/tech-trends/article/3253371/shining-international-stage-chinese-developers-openais-text-video-generator-sora-receive-acclaim?utm
2.https://www.globaltimes.cn/page/202402/1307366.shtml
3.https://www.globaltimes.cn/page/202402/1307366.shtml
4. https://news.cgtn.com/news/2024-02-24/China-releases-list-of-184-AI-education-bases-in-schools-1rsioynJfoI/p.html
5. https://www.chinadailyasia.com/article/377707
6. https://www.chinadailyasia.com/article/377707
7. https://foreignpolicy.com/2023/06/19/us-china-ai-race-regulation-artificial-intelligence/