Yeni hal yasa tasarısı ne getiriyor?
Gıda fiyatlarının olağanüstü artışı nedeniyle devlet belediyeler vasıtasıyla tanzim satışlarına başladı. Gıda fiyatlarındaki yükseliş yıllardan beri tartışılagelen hal yasasında değişiklik yapılmasını tekrar gündeme getirdi. Şu anda tasarı Meclis’te komisyonda görüşülüyor. Bu tasarı neler getiriyor, gıda fiyatlarını düşürebilir mi, yoksa beklentileri karşılamaktan uzak mı kalır? Merak edilen konular bunlar. Biz de bugün kısaca bu tasarıyı incelemeye çalışalım istedik.
TEMEL AMACI
Temel amaç, gıda enflasyonunu düşürmek. Bunun için üretim maliyetlerinin düşürülmesi, üründe belli bir standardın sağlanması, üretimin devam etmesi için altyapının güçlendirilmesi ile ilgili sistem getirilmeye çalışılıyor.
Tasarı kapsamına sebze ve meyvelerin yanı sıra et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri, su ürünleri, arı ürünleri ve kesme çiçeğin de mal tanımına dahil edilmesiyle Türkiye gıda, tarım ve hayvancılık ticareti kuralları yeniden belirleniyor.
TOPTANCI HALİNİN KURULACAĞI YERLERİN TESPİTİ
Ticaret Bakanlığı , Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, ilgili belediye, ticaret veya ticaret ve sanayi odası, ticaret borsası, esnaf ve sanatkarlar odaları birliği ile ziraat odası temsilcilerinden oluşan Hal Yeri Tespit Komisyonu’nca oy çokluğuyla belirlenecek.
TOPTANCI HALLERİ ÖZEL SEKTÖR KURACAK
Sebze ve meyvelerle birlikte diğer gıda ürünlerinin ve kesme çiçeğin de alınıp satılabileceği merkezler olarak Bakanlıkça kuruluş izni verilen ödenmiş sermayesi beş milyon TL olan anonim şirketlerce kurulması, pazarlama odaklı ve profesyonel bir anlayışla işletilmesi ve yönetilmesi amaçlanmakta.
Üretim ve tüketim bölgesindeki hallerde laboratuvar, soğuk hava deposu, elektronik ticaret platformu, idare binası, bilgi işlem merkezi, atık işleme alanları, sosyal donatıların bulunması zorunlu kılınacak.
TARLADAN-TÜKETİCİYE
Üreticilerin örgütlenmesi teşvik ediliyor.
Üretici örgütlerinin Toptancı Haline satış yapmasını teşvik edici vergi istisnaları geliyor.
Hale satışlarına daha çok üretici örgütlerinin ve/veya üyelerinin aracılık etmesi amaçlanıyor.
Hal rüsumu kaldırılıyor. Kabzımallık kaldırılıyor. Komisyoncu yerine tüccar geliyor.
DEĞERLENDİRMELERİMİZ
Toptancı halleri özelleştirilmektedir.Bu büyük sermayenin hallere hakim olması demektir.
Bu nedenle Toptancı Hal kuracak anonim şirketlere ÜRETİCİLERİN ve ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİNİN de ortak olmasının önündeki engeller kaldırılmalıdır.
Üreticiler işletme sermayesi yönünden çok zayıf durumdalar. Türkiye’de sebze ve meyve üreten üreticilerin yüzde 95’i küçük üreticidir. Bunların modern tarım, ambalajlama ve pazarlama yetenekleri sınırlıdır. Bu nedenle yeni hal yasası üreticilerin ÜRETİCİDEN KOMİSYONCUYA DEĞİL ÜRETİCİDEN TÜKETİCİYE satışı yapmalarını sağlamalıdır.
Gıda güvenliğini sağlamalıdır.
Denetim her aşamada yapılmalıdır.
Yasa üretim yöntemlerinin geliştirilmesini olanaklı kılmalıdır.
YENİ HAL YASASI GIDA FİYATLARINI DÜŞÜRÜR MÜ?
Komisyoncular yerine hal tüccarlarının gelmesi komisyon yerine satış karını devreye sokacak. Bu itibarla kar marjının en fazla sınırının belirlenmesi gerekiyor.
Komisyoncular hem malı üreticiden alıp sevkiyatçıya vermesi nedeniyle tüccardan hem de sevkiyatçıdan markete satış nedeniyle satış bedeli üzerinden yüzde sekiz komisyon almaktadır. Bu aracıların ciro üzerinden önemli bir gelir elde ettiklerini gösteriyor. Gıda fiyatlarını artıran en önemli maliyetlerden biri budur.
Komisyoncu kalkıp tüccar (mal alıp satan kişi) geldiğinde kar konusu söz konusu olacaktır. Bu karların gıda fiyatları üzerinde olumsuz etkisinin olmaması sağlanmalıdır.
Hale gelen malın satış bedelinden (KDV’siz tutar) üzerinden alınan yüzde bir hal rüsumunu kalkması olumlu ama gıda fiyatlarını beklenen bir şekilde aşağıya çekecek bir kalem değildir.
Üreticilerin güçlendirilmesi, doğrudan tüketiciye satar hale gelebilecekleri bir zincir ve sistem fiyatların aşağıya çekilmesini sağlar
ESAS YAPMAMIZ GEREKEN
Dışa bağımlı olmayacak, bereketli topraklarda modern tarım yapmayı sağlayacak üretim ve üretici odaklı bir tarım politikası uygulamak. Yani tarımda kendilerini geliştirip bizim gelişmemizi istemeyen yabancının elini topraklarımızdan çekmek.