Son Yazıları
Türk üreticileri Urumçi’ye bekliyoruz!
Kuşkusuz Çin, dünyanın en büyük ekonomisi. Türkiye ise dünya sıralamasında 17. durumda. Genel hatlarıyla birbirini tamamlayan ekonomiler. Normal olarak, iki ülke arasında çok yoğun ekonomik ilişkiler olması beklenir. Maalesef, Çin ile Türkiye’nin ekonomik ilişkilerinin sadece dar bir ticari alana hapsolduğunu görüyoruz.
Yeni uluslararası düzenin taşıyıcı kolonları diyebileceğimiz iki ülkenin ilişkilerinin tek boyutlu olması kabul edilemez.
Yazının DevamıYeni uygarlık ‘Yeşil Enerji’ ile yükseliyor
Değerli arkadaşım Dr. Fatih Birol’un başkanı olduğu Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), “Dünya Enerji Görünümü 2024” raporunu yayımladı. Rapor, önümüzdeki yıllar enerji alanında büyük dönüşümlerin kaçınılmaz olduğunu saptıyor.(1)
IEA Raporu, 2030'dan önce dünyadaki elektriğin yarısından fazlasının yeşil enerji kaynaklarından üretileceğini, ancak fosil yakıtlara (kömür, petrol ve gaz) olan talebin on yılın sonunda zirveye ulaşacağını öngörüyor.
Yazının Devamı‘Uygur sorunu’ tuzağı!
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kazan’daki BRICS Zirvesi’ne katılıp, Rusya Federasyonu Başkanı Putin ile görüşerek önemli bir dış politika adımı attı. Bu yazının yazıldığı sırada Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping ile görüşüp görüşmeyeceği belirsizdi.
Türkiye ile Çin arasındaki işbirliğinin önündeki en büyük engel, “Uygur sorunu” olmaya devam ediyor. İkisi de jeopolitik açıdan etkili olan, “tek kutuplu dünya”ya son verilmesi için benzer politikalar izleyen, dünyanın en büyük ekonomisi ile 17. büyük ekonomisi arasındaki ilişki, sadece ticaret alanına hapsolmuş durumda.Ticaretin artması ise devlet politikalarının sonucu değil, pazarın dayatmasıyla gerçekleşiyor.
Yazının DevamıÇin Uluslararası Dostluk Konferansı izlenimleri
Geçen hafta, 11 Ekim sabahı, Pekin’de Çin Cumhurbaşkanı ve Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri Xi Jinping tarafından Büyük Halk Sarayı’nın çok güzel bir salonunda kabul edildik. Öğleden sonra dillere destan Diaoyutai Devlet Konukevi’nde Cumhurbaşkanı Yardımcısı Han Zheng bir konferans verdi. Akşam yemeğindeyse Çin’in efsanevi Dışişleri Bakanı Wang Yi, bizim gibi uluslararası konuklara seslendi; mümkün olan çok sayıda temsilciyle bire bir görüştü.
Çin devletinin tepesini seferber eden olay, Çin Uluslararası Dostluk Konferansı idi. Çin’in “halktan halka diplomasi” kurumu olan Çin Yabancı Ülkelerle Dostluk Derneği’nin kuruluşunun 70. Yılı, 100’e yakın ülkeden 600 uluslararası seçkinle birlikte kutlandı. Başta Xi Jinping olmak üzere devlet yöneticileri uluslararası dostluğun önemini vurgulayan konuşmalar ve çağrılar yaptılar.
Yazının DevamıÇin-İran dostluğunun Türkiye’ye yararları
2023 yılında İran’ın ürettiği petrolün %91’ini Çin Halk Cumhuriyeti satın almış. Bunun telaşı ile ABD Başkanı Biden, Çin’in İran’dan petrol alımına yaptırım uygulamak için yasa çıkarmaya uğraşıyor. İran, Kovid-19 salgınından sonra bir şantiyeye dönüşmüş durumda. Ekonomide olağanüstü gelişmeler oluyor. Savunma sanayisinde, İran da Türkiye gibi büyük hamlelerle ilerliyor. Mazlum ve gelişmekte olan dünya, zincirlerini kırıp atağa geçmiş durumda. Bunda, lider ülke Çin’in rolü büyük.Öyle ki, İran’ın ekonomik sıçrayışında Çin’in katkısı belirleyici. Xi Jinping’in 2016’da İran’a yaptığı ziyaret sırasında iki taraf kapsamlı bir stratejik ortaklık kurdu ve 26 Mart 2021’de Çin-İran 25 Yıllık İşbirliği Anlaşması’nı imzaladı. Hemen ardından, son üç yılda Çin-İran ekonomik ilişkileri hızlandı. Çin’in arabuluculuğuyla, Suudi Arabistan ile ilişkilerini normalleştiren İran, Arap ve İslam dünyasıyla ilişkilerini geliştirdi. Ukrayna Savaşı sonrası Rusya ile kader birliği yapan İran, Azerbaycan ile ilişkilerini de iyileştirdi. Şanghay İşbirliği Örgütü’nün ve BRICS’in tam üyesi oldu. İran, Batı Asya’da çok kutuplu dünya mücadelesinin en güvenilir köşe taşı oldu. İran’ın Körfez ülkeleriyle yakınlaşmadan en çok yararlanan ülke Yemen oldu ve savaş bitti. İkinci en çok yararlanan ise kuşkusuz Filistin’di. 7 Ekim 2023’teki Aksa Tufanı’nın cephe gerisinde, Batı Asya’daki güç dengelerinin değişmesi vardı. İran’ın 13 Nisan 2024’te İsrail’e karşı uyarı saldırısı, bölgedeki dengeleri alt üst etti. Öyle görülüyor ki, bu süreç, Batı Asya’dan ABD’nin toptan atılması ile sonuçlanacak. Bizim basın ve sözde “strateji” uzmanları, İran’ın dünya dengelerini değiştirecek ağırlıktaki atılımını esas olarak görmezden geliyor. Görenler ise dudak bükerek ve kuşkuyla, hatta Batı’nın gözüyle değerlendirerek düşmanca yaklaşıyor. (1)
ABD’nin önemli siyaset dergilerinden The Cradle’e göre “İran’ın 13 Nisan’daki İsrail’e karşı misilleme saldırısı tek başına yapılmadı. Stratejik ortaklar Rusya ve Çin Tahran’ın arkasındaydı. ABD, İsrail’i kontrol altında tutmazsa Batı Asya’daki çatışmada bu iki ülkenin rolleri artacaktır. İran’ın bu hafta sonu havadan verdiği mesaj, bunu pratikte de doğruladı. İran, füze güdüm sistemleri Rus GLONASS’ı kullanmanın yanı sıra Çin Beidou uydu konumlandırma sistemini de kullandı.” (2)Cradle dergisindeki analiz, İran’ın İsrail’e yaptığı uyarı saldırısının ABD’de büyük etkileri olduğunu belirtiyor. İran’ın füze gücünü kullanarak gireceği savaş sonrasında Orta Doğu petrolünün kesilmesi halinde petrol fiyatının varil başına 900 dolara yükseleceği ve ABD bankacılık sisteminin çökeceği öngörülüyor.İran’ın atağı sonrası ABD’nin içinde bulunduğu ikilem, eski Pentagon analisti Michael Maloof tarafından şöyle tanımlanıyor: “İran’ı çevreleyen 35 kadar üssümüz var. Bunların caydırıcı olması gerekiyordu. Açıkçası, İran’ın füze gücü sayesinde caydırıcılık artık söz konusu değil. Şimdi saldırıya açık olmaları nedeniyle bu üsler, Amerika’nın Aşil topuğu haline geldiler.” (3)
Yazının DevamıÇin’de neden gecekondulaşma yok?
Yerel seçimler bitti. Ama Türkiye’nin ciddi sorunu gecekondulaşma bitmedi. Dizginsiz piyasa ekonomisinin ve tarımın çökertilmesinin yansıması olan iç göç ve ABD’nin bölgemizdeki kaosunun sonucu komşularımızdan gelen dış göç, kentlerimizi yaşanılmaz hale getiriyor.
Gecekondulaşma, 21. yüzyıl emperyalizminin bir sonucu. İngiltere merkezli “İnsanlık İçin Yaşam Alanları” örgütünün hesaplamasına göre, dünyada 1 milyar 600 milyon kişi gecekonduda yaşıyor. Yani dünyadaki her dört kişiden biri gecekondu hayatına mahkûm. (1)
Yazının DevamıÇin bir buçuk milyarlık halkını nasıl doyuruyor?
Birleşmiş Milletler’in Dünya Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)’nın 2023 raporuna göre, 2022 yılında dünyada 783 milyon kişinin açlıkla karşı karşıya kalacağı tahmin ediliyordu. Bu, dünya nüfusunun yüzde 9,2’sine karşılık geliyor. (1)
Afrika kıtasındaki 1,4 milyar insan, dünyadaki ekilebilir arazilerin %60’ına sahip olmasına rağmen, artan gıda güvensizliği ve ciddi kıtlıkla karşı karşıya. Afrika’daki Batı kaynaklı terör saldırıları ve iç kargaşalıklar bahtı kara Afrikalıları açlıkla sınıyor.
Yazının DevamıElektrikli araba bataryaları için paylaşmacı çözüm
Çin’in Uygur Özerk Bölgesi’nin başkenti Urumçi’den bayramınızı kutluyorum. Ramazan Bayramı veya Şeker Bayramı, paylaşmanın güzelliğini ve insanın zenginliğinin, paylaştığı kadar olduğunu hatırlatan bir bayram. Nice mutlu, sağlıklı bayramlar görmenizi dilerim. Bu hafta için size bir bayramlık yazı hazırladım: Elektrikli arabaların menzili en ucuza nasıl uzatılabilir?
Ulaşım araçları, uygarlığın gelişmesinin köşe taşları olmuş. Atı evcilleştirerek atalarımızın başlattığı ulaşım araçları, tekerlek ile toplu taşıma düzeyine sıçramış. Taşıtlar beygir gücünden kömür, sonra petrol, şimdi yaygın olarak elektrik enerjisiyle hareket ediyor. Geleceğin toplumunda ise hepsinin yerini hidrojen enerjisi alacak.
Yazının DevamıXi'nin hayalini kurduğu yeni sosyalist şehir
Uygarlığın simgesi kentlerdir. Türkçemizdeki medeniyet sözcüğünün kökeni de Arapça “medine”’den, yani şehirden geliyor. Uygar anlamındaki “medenî”kelimesinin kökeni ise şehirli kişidir.
Her yeni uygarlık, kendini inşa ettiği şehirle gösterir. Asya’dan yükselen yeni uygarlık, rüştünü halen inşa edilmekte olan, Pekin'e 113 km uzaklıktaki Xiong’an şehrinde göstermeyi vadediyor. Çince "cesur" ve "barış" karakterlerinin birleşiminden oluşan Xiong'an, teknolojinin bütün imkanlarının kullanıldığı, tamamen yenilenebilir enerji ile çalışan ve karbon salımı sıfır olan, doğa ile uyumlu, kültürel gelişmeyi esas alan yeni bir ütopya.
Yazının DevamıÇin’in orta eyaletlerinin yükselişi
Günümüzde Türklerin Çin tarifi, körlerin fil tarifine benziyor! Bu sadece Türklere özgü değil, Batı’nın gözlükleriyle Çin’e bakanların da ortak özelliği. Çin’in bir ya da birkaç kentini ziyaret eden iş insanı ya da öğrenci vatandaşlarımız, Çin’in idari yapılanmasını bilmeden “Çin uzmanı” edasıyla kesin yargılarda bulunurlar: “İleri teknoloji sadece Shenzhen’dadır, gıda ürünü almak istiyorsan Qingdao’ya gideceksin” gibi. Başka biri “Hayır, tarım ürünleri için Shenyang’a, sanayi ürünleri için Chongqing’e gideceksin” der. Körün eli filin neresine değdiyse…
Oysa merkezi planlama ile kıta büyüklüğündeki ülkede nakliye giderlerini azaltmak ve bölgeler arası dengeyi sağlamak için, ülkenin değişik bölgelerinde kümelenmeler olduğunu idrak edemezler. Çin başından beri sanayi ve tarım kümelenmeleri kurarak kalkınmayı adım adım inşa etmiştir. (1) Ülkedeki üniversiteler de üretimin ihtiyaç duyduğu yetişmiş insan kaynağını sağlamak için sanayi ve tarım kümelenmeleri ile bağlantılıdır. (2)
Yazının DevamıÇin’in yurtdışında eğitim politikası
Türkiye’nin en yakıcı sorunlardan biri, yetişmiş insan gücümüzde dışarıya karşı kan kaybı yaşanması. İstanbul Sanayi Odası Başkanı değerli dostum Erdal Bahçıvan bu konuda ısrarla kamuoyunu uyarıyor. AK Parti hükümetinin izlediği yanlış ekonomi politikası, üniversiteleri AK Parti’nin arka bahçesi yapması ve liyakate dayanmayan kadrolaşma anlayışı, nitelikli gençlerimizi yurtdışında arayışa yönlendiriyor. 21 yıllık AK Parti hükümetinin belki de en büyük tahribatı, ülkenin gençlerinin geleceği başka yerlerde aramasıdır.
Yurtdışına en fazla öğrenci gönderen ülke olan Çin’in durumuna yakından bakmak, Türkiye için önemli dersler içeriyor.
Yazının DevamıSınıfsız toplumun enerjisi hidrojen
Çin hükümetinin 2024 Çalışma Raporu’na ilk kez hidrojen enerjisi öncü bir sektör olarak girdi. Başbakan Li Qiang’ın Çin Ulusal Halk Meclisi’ne sunduğu Rapor’da hidrojen enerjisinin gelişiminin hızlandığı vurgulanıyor. Çin, güneş ve rüzgâr enerjisinde dünyada birinci. Elektrikli araç üretiminde ise ABD, Avrupa ve Japonya ile arayı hızla açıyor.
Çin şimdi de dünyada en bol bulunan element hidrojenden enerji üretme yarışında birinciliği bırakmıyor.
Yazının Devamı'Süper-bilgisayar'da Çin’i öne çıkaran kadın
Bugün 8 Mart. Dünya Emekçi Kadınlar Günü kutlu olsun!
Emperyalizmin en fazla zulmettiği insan topluluğu kadınlar ve kız çocukları. Büyük Atatürk’ün deyişiyle “Emperyalizmin mahv ve nabut olmasını” sağlayacak olanlar da onlar. Çünkü Cem Karaca’nın ünlü şarkısındaki gibi “kavganın haklı olanı erkek dişi bilmiyor”!
Yazının DevamıYapay Zeka’da ABD-Çin rekabeti
Amerikan Open AI şirketinin metinden video üreten Yapay Zeka (YZ) modeli Sora’yı piyasaya sürmesi bu alanda kimin önde olduğuna ilişkin tartışmayı şiddetlendirdi. İki önemli buluşu ile ABD’nin Çin’i “fersah fersah” geçtiğini ileri sürenler oldu.
Çin ve ABD, YZ alanında mutlak “en iyi oyuncular”. Ancak, şimdilik YZ teknolojisindeki en büyük atılımlar Amerikan şirketlerinden geliyor. Peki bu durum Çin’in havlu attığı anlamına mı geliyor?
Yazının DevamıHollywood batarken Çin sineması yükseliyor
Çin’in Bahar Bayramı’nda film izleme rekoru kırıldı. Yerli sinema tarihinde en yüksek hasılat yapılan Çin Yeni Yılı tatili oldu. Çin Film İdaresi, 10 Şubat'tan 17 Şubat Cumartesi gününe kadar olan tatil döneminde 163 milyon biletten, 8,02 milyar yuan (1,12 milyar dolar) hasılat elde edildiğini açıkladı. Bu gelirin geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 26,36 artış gösterdiğini duyurdu. Daha iyi biri olmak için çabalayan aşırı kilolu bir kadının başrolündeki komedi filmi “Yolo”, 2,72 milyar yuan (yaklaşık 400 milyon dolar) gişe hasılatı ile birinci oldu. Çin’in en büyük biletleme hizmeti şirketi Maoyan tarafından hazırlanan bir rapor, seyircilerin yüzde 39,2'sinin memleketlerine dönerken veya seyahat ederken sinema bileti satın aldığını ve bunun son dört yılın en yüksek oranı olduğunu ortaya koyuyor. Bir önemli bilgi de seyircilerin dağılımında. Rapor’a göre, toplam gişe hasılatının yüzde 58,9'u Pekin, Şanghay, Guangzhou gibi büyük şehirlerde değil üçüncü ve dördüncü kademe şehirlerde elde edildi. (1)
2012 yılında Çin'deki en çok izlenen on filmin yedisi Hollywood'dan geliyordu. Geçen yıl, Çin'de en yüksek hasılat yapan on filmden oluşan listeye tek bir ABD yapımı film bile giremedi. New York Times'ın 23 Ocak 2024 tarihli haberine göre, Çin'in 2023 yılı için en yüksek hasılat yapan ilk on filmi arasında Hollywood'un gişe rekorları kıran hiçbir filmi yer almadı. Son 30 yılda listeye tek bir ABD filminin bile giremediği ikinci dönem oluyor. 2023’te Çin film piyasası gişede 55 milyar yuan (yaklaşık 8 milyar dolar) hasılat elde etti ve bunun yüzde 83,77'si yerli yapım filmler tarafından sağlandı. Bu hasılat son dört yılın zirvesiydi. Buna karşılık, yabancı filmler Çin pazarında toplam sekiz milyar yuan (1,1 milyar dolar) hasılat elde ettiler. Hollywood sinemasının Çin’deki düşüşü sadece ilk on film ile sınırlı değil. 2023 yılında dünya çapında en çok hasılat elde eden film 1,4 milyar dolar ile Barbie olurken buna Çin’in katkısı sadece 252 milyon Yuan (35 milyon dolar) olmuş. Super Mario Bros. filmi ise 1,3 milyar dolar hasılatla ikinci olurken, bunda Çin’in payı ise sadece 171 milyon yuan (24 milyon dolar) olarak kaydediliyor. (2) Öte yandan, Çinli ünlü Yönetmen Zhang Yimou'nun “Full River Red” ve “The Wandering Earth II” gibi Çin filmleri dünya çapında yedinci ve sekizinci sırada yer aldı. Maoyan'a göre, Hollywood filmleri 2019'dan itibaren düşüşe geçerek bugünke duruma geldi. 2023’teki gerilemede Kovid-19 salgınının etkisi olsa da bu eğilim, ABD hükümetinin Çin teknoloji ve ekonomi sektörlerini açıkça hedef alması ve Çin’i baş düşman olarak ilan etmesiyle aynı döneme denk geliyor.
Yazının DevamıÇin’in değişen Uygur politikası
Dünyada en çok izlenen TV programını biliyor musunuz? Evet, bu konudaki rekor da Çin’de! Çin Merkezi Televizyonu’nun 1. Kanalındaki (CCTV1) Çin Bahar Bayramı eğlence programı açık ara birinci. Çin Medya Grubu’nun her yıl düzenlediği Bahar Şenliği Galası programı, 9 Şubat 2024 günü Yeni Yıl Arifesinde 679 milyon kişi tarafından izlendi. Bir önceki yıla göre yüzde 12,69 artış sağlandığı açıklandı. (1) Oysa Ertuğrul Özkök gibi dünyayı Batı’dan ibaret sananların uykularından vazgeçip “dünyadaki en önemli olay” diye izlemek zorunda hissettikleri Amerikan Futbolu finali “SuperBowl”un izlenme sayısı ise 96 milyon! (2) Üstelik Çin Bahar Bayramı Galası ayrıca 200 ülkede, 2.300'den fazla medya kuruluşu tarafından eş zamanlı olarak toplam 68 dilde yayınlanmış. Bahar Bayramı, 1 milyar 400 milyon nüfuslu Çin için kuşkusuz en önemli bayram. İki hafta önce, Bayram kutlamaması için yaşanan sevinçli göçü yazmıştık. (3) Kutlamalar yöreden yöreye değişiklik gösterse de ülkenin hemen her köşesinden insanlar ve yurtdışındaki birçok Çinli, arife akşamı Bahar Bayramı Galası’nı (Chunwan) izleyerek yeni yıla giriyorlar. Bu, aynı zamanda Çin'in en önemli televizyon etkinliği. Birçok Çinlide Bahar Bayramı Galası büyülü bir etki yaratıyor. Uzak yerlerden gelerek buluşan aile üyeleri, olağanüstü gösterilerin her anını yakalamaya hazır bir şekilde atıştırmalıklarla televizyonlarının etrafında toplanıyorlar. Bir zamanlar Türkiye’de yeni yıl gecesinin en büyük eğlencesi TRT’nin Yılbaşı Özel Programı’ydı. Türkiye bunu kaybetti ama Çin bu güzel geleneği her geçen yıl geliştirerek sürdürüyor. Komedi skeçleri, şarkılar ve danslar, akrobasi ve sihirbazlık gösterilerinin bir karışımı olan Bahar Bayramı Galası, birçok eleme turunu geçerek seçilen birinci sınıf sanatçılar tarafından en üst düzeyde eğlence gösterisi olarak tanıtılıyor. İlk kez 1983 yılında başlayan Chunwan, 40 yılda bir televizyon programından çok daha fazlası haline geldi. Ulusal çapta paylaşılan bir deneyimi, kolektif bir hafızayı temsil ediyor.
Toplam dört saat uzunluktaki Gala programı, bu yıl Pekin'in yanı sıra Liaoning eyaletinin başkenti Shenyang, Shaanxi eyaletinin başkenti Xi'an, Hunan eyaletinin başkenti Changsha ve Sinciang Uygur Özerk Bölgesi’nin Kaşgar kentlerinde dört ayrı mekânda çekildi. Daha önceki yıllarda Uygur müzik ve dansları sergileniyordu. Bazı Uygur sanatçılar da programda yer alıyorlardı. Ama son 40 yılda ilk kez, CCTV Bahar Bayramı Galası bu yıl Sinciang Uygur Özerk Bölgesi'nde çekildi. Dahası, Batı basının ve Doğu Türkistan ayrılıkçılarının “yıkıldı” diye yalan kampanyası yürüttüğü Kaşgar'ın kalbinde koruma altındaki “Kadim Kaşgar”da çekilerek tarihe geçti. Dünyanın en çok izlenen programda Uygur, Kazak, Kırgız, Moğol ve Şibe milliyetlerinin kültürleri çok renkli sunumlarla ve övünçle sergilendi. Gala programı 9 Şubat akşamı yayınlandı. Uygur Özerk Bölgesi’nde çekilen 8 dakikalık etkileyici gösteri, bu yılki “Chunwa”nın en çok konuşulan bölümü oldu. Hem dünyada hem de Çin’de bütün dikkatleri Uygur Özerk Bölgesi’ne çekti. 2.000 yıllık bir geçmişe sahip olan ve kerpiçten inşa edilmiş olan Kaşgar Antik Kenti'nde yenilikçi ve en ileri teknolojinin kullanıldığı sahneler kuruldu. Sanatçılar, Kaşgar’daki 12 sıradan evin çatılarına inşa edilen göz alıcı sahnelerde gösterilerini sundular. Uygur, Kazak ve Kırgız müzik çalgılarının canlı müziği eşliğinde farklı etnik gruplardan yerel sanatçılar şarkılarını ve danslarını ışık ve gölgenin karşılıklı etkileşimiyle sergiledi. Kaşgar’daki program, kültürel açıdan çok zengin bu bölgenin en belirgin kültürel sembollerini topluca sahneye yansıtarak, farklı kuşaklardan ve farklı etnik kökenlerden sanatçıları bir araya getirme başarısını gözetmiş. Dansçıların en yaşlısı 82, en genciyse sadece beş yaşındaydı. Gala’ya Özerk Bölge genelinden 2.500'den fazla seçkin sanatçı katılmış. Sinciang'ın bugüne kadar düzenlediği en büyük kültürel etkinlik olduğunu belirtiliyor.
Yazının Devamı