Ahmet Arpad

9 Kasım, Almanya’nın yazgısı

Türkiye’de Atatürk’ün Cumhuriyeti kurduğu günlerde, Almanya’da Adolf Hitler Nazi ideolojisinin temellerini atıyordu. İtalya ve İspanya‘da insanlar Mussolini’yle Franko’nun pençesindeydi.

İlginç bir rastlantı mıdır bilinmez, 9 Kasım’ın Alman tarihinde çok önemli bir yeri vardır. Alman Kayseri II. Wilhelm 9 Kasım 1918’de bir ihtilal sonucu tahtan inmek zorunda kalır. 9 Kasım 1923’de Hitler Münih’te darbe girişiminde bulunur. 9 Kasım 1938’de Naziler Almanya ve Avusturya’da Yahudilerin evlerini, dükkanlarını ve sinagoglarını yakar. 9 Kasım 1989’da iki Almanya’yı bölen duvar yıkılır...

Fetullah Gülen Almanya'da hep koruma altındaydı!

Yıl 2002. Stuttgartlı, Gülen’e yakınlığı ile tanınan dershane yöneticisine sormuştum: "Niçin ısrarla 'Ben Fetullahçı değilim' diyorsunuz? Fetullah Gülen'e niçin karşısınız?" Yanıt kısa olmuştu: "Ben Gülen adından rahatsızlık duyuyorum." Bir soru daha: "Hoca Efendi sizi niçin rahatsız ediyor?" Yanıt yine kısaydı: "Bizim Gülen'le ilgimiz yok. O siyaset yapıyor." Sıkıştırmıştık: "Fetullah Hoca üzerine ne düşünüyorsunuz?" Son yanıt: "Türkiye bağlantılı bir konu olduğu için görüş bildiremeyeceğim. Bizim amacımız Almanya'daki Türk ve yabancı gençlere eğitim vermek."

O günlerde din baronunun peşinden gitmeye başlayanlar Almanya gibi liberal bir ülkede kök salmasalardı şaşırmak gerekirdi. Kimler miydi bu çıkarcı yardakçılar? Çoğu 1990’lı yıllarda Alman vatandaşlığına geçmiş iş adamları, akademisyenler, üniversite öğrencileri, dini bütünlerdi! Kısa süre önce Nurcu hareketinden ayrılmışlar, Türkiye'den 1992 yılında Stuttgart’a yollanan Halil Şimşek hocanın çevresinde toplanıp yola koyulmuşlardı. Bu hocayı Gülen hareketinin ikinci adamı Nurettin Veren'in tanımasını, Necip Hablemitoğlu'nun Gülen raporunda adının geçmesini hiç umursamamışlardı. İlk işleri hep birlikte öğrenci dernekleri kurup dershaneler açmak olmuştu. O günlerde kendilerine: "Siz Hocaefendi'nin müritlerisiniz!" diyenlere kızmışlardı. Hatta gazetecilere, araştırmacılara davalar açıp gözlerini korkutmuşlardı. "Niçin?" diye soranlara hep: "Gülen siyaset yapıyor, adından rahatsız oluyoruz" yanıtını vermişlerdi. Birkaç yıl sonra da dershaneleri yavaş yavaş özel okullara çevirmeye başlamışlardı. Bu girişimde de Almanya’da ilk adımı Stuttgart'daki Hocaefendiciler atmıştı! Halil Şimşek Hoca Hizmet görevlerini ileriki yıllarda İspanya ve İsviçre’de de sürdürüp 2006’de tekrar Almanya’ya dönmüştü. Gittiği ülkelerde o resmi makamların kayıtlarında ‘Zaman gazetesinin muhabiriydi’!

Din Kardeşleri Cemaati

Güz geldi. Günlerden pazar, Stuttgart yakınlarındaki Korntal’da yaşayan tanışlarımızın bahçesinde öğle yemeğine davetliyiz. Hanımlar tarihi kestanenin altına büyük masayı kurarlarken ben biraz gezinmek istiyorum. Az ötede Korntal’ın güzel, bakımlı bir mezarlığı var. Hermann Hesse'nin babasıyla kız kardeşleri burada yatıyor. Mezar taşları tekdüze. Alçak, gri ya da kara taştan. Hepsi de eğik, arkaya doğru. Üzerlerindeki yazılar gökyüzüne bakıyor. Saat on bire geliyor. Sokaklar bomboş. Uzun yıllar Korntal lisesinin müdürlüğünü yapmış tanış ilginç şeyler anlatıyor: ''Burada yaşayanların çoğu Din Kardeşleri cemaati üyesidir'', diyor. ''Bu cemaati 1819 yılında Protestan kilisesinden ayrılan Gottlieb Hoffmann kurmuş. Kendisine inanan 70 aileyle Korntal'da 300 hektar araziyi satın alıp yerleşmişler.'' Giderek güçlenen bu cemaatin üyeleri İsa'nın ve onun dininin buyruklarına uygun yaşayan Piyetistler. Kimi dinbilimcilerine göre Katolikler için Roma neyse, Piyetistler için de Korntal o. Ancak son on yıldır cemaat çok zor durumda.

'Kara tren gelmez m'ola...'

...düdüğünü çalmaz m'ola / Gurbet ele yar yolladım, mektubumu almaz m'ola.

Biri ötekinden şişman. Adam açık pencereden dışarıya bakıyor. Yanımızdan ağır ağır geçen doğayı seyrediyor. Dudaklarında sürekli bir gülümseme. Çok mutlu gibi. Evler, yemyeşil yamaçlar ve otlayan ineklerle koyunlar. Bir şeyler söyleyip gülüyor. Karşısında oturan kadın ise doğa ile pek ilgilenmiyor. Elindeki boyalı gazozu yudumluyor, arada sırada adama yanıt veriyor. İki şişman dört kişilik yere zor sığmış.

Kabakların en büyüğü

Stuttgart'a 15 dakika uzaklıktaki Ludwigsburg Sarayı 18. yüzyıldan kalma 452 odalı barok bir yapı. Her yıl yüz binlerce turistin ziyaret ettiği Ludwigsburg porselen yapımıyla da ünlü. Rengârenk çiçeklerle dolu kocaman saray parkının bir köşesinde geçen ay ilginç bir sergi açıldı. İsviçre’nin Seegräben kasabasında çok değişik kabaklar yetiştiren Martin ve BeaJucker kardeşler 1997 yılında çiftliklerinde açtıkları kabak sergisini 2000 yılında büyütüp Ludwigsburg’a taşımışlardı. Sarayın koskocaman parkında o günden bugüne her sonbaharda binlerce kabak sergileniyor. Bu yıl dairili ufaklı, şişman zayıf, uzun kısa, rengârenk 450 çeşit yaklaşık 500 bin kabak parkı silme kaplıyor!

Pablo Neruda: ‘Yaşadığımı itiraf ediyorum!’

"Şiir her zaman barışın bir parçası olmuştur. Şair barıştan doğar. Şiiri hiç kimse öldüremez. O, kedi gibi yedi canlıdır..."

Bu sözlerin sahibi Pablo Neruda 12 Temmuz 1904’te Şili'de doğdu. Yaşamını 23 Eylül 1973’te yine Şili'de noktaladı. Pinochet cuntası ülkeye el koymasının ardından dostu Salvador Allende intihar etmesinden 12 gün sonra. Bir tren makinistinin oğlu Neruda yaşamının uzun yıllarını Birmanya, Çin, Siyam, Japonya ve Hindistan'da ülkesinin diplomatı olarak geçirdi. İspanya İç Savaşı'nda Cumhuriyetçileri destekledi. Pablo Neruda Şili edebiyatında "Mundovosismo" (Yeni Evrencilik) akımının öncüsüdür. Ülkesine döndükten sonra yıllarca milletvekilliği yaptı. 1971'de Nobel Edebiyat Ödülü'nü aldı. İlk şiirleri 1921'de yayımlandı. İlk kitabı "Sabahın Alaca Karanlığı" da 1923’te basıldı.

Sarayda süpürgeler

Bundan çok yıllar önce Stuttgart’a yerleştiğimde ilk öğrendiğim ilginç şeylerden biri kira sözleşmesinde yazan "merdivenlerin ve kaldırımın temiz tutulmasından kiracı sorumludur" maddesiydi. Sırası gelen kiracı eline süpürgesini alıp ortak merdivenleri, binanın önündeki kaldırımı tüm hafta boyunca temiz tutmak zorunda. Yaz, kış demeden. Karlı buzlu günlerde sabahın köründe, gerekiyorsa kahvaltıdan önce, yayalar ayakları kayıp düşmeden, kaldırım tertemiz olmalı. Kiracı, eğer oturduğu binanın iç avlusu varsa, orasını da süpürüp temizlemek zorunda. Sözleşmesindeki sorumluluğunu bir süre yerine getirmedi mi ev sahibi onu evden atabiliyor. Çok daireli apartmanlarda bu görevi üstlenen, çoğunlukla yabancıların kurduğu 'temizlik şirketleri’ var. Her şey Württemberg dükü Eberhard Ludwig’in 12 Ocak 1714 tarihli 'temizlik’ genelgesiyle başlamış! Dükün amacı insanlarını düzene ve temizliğe alıştırmakmış. Fransa’nın Güney Almanya sınırındaki Elsas ve Lothringen bölgesi 1871 ile 1918 tarihleri arasında Alman topraklarına katılınca temizlik genelgesi yöre halkına da uygulanmak istenmiş. Fakat Alman yöneticiler bunu Fransızlara bir türlü kabul ettirememiş!

Almanya’nın doğusunda popülistler güçlü

Batı Alman kapitalizmi 1990 yılında ayak bastığı "Köylüler ve İşçiler Ülkesi"nde aradan geçen yıllarda büyük adımlarla ilerledi. İki Almanya'nın birleşmesinin ardından üç kez ziyaret ettiğim Dresden'in her köşesinde, bir zamanlar "öcü" dedikleri kapitalizmin izlerini görmemek mümkün değil. 1991'den bu yana hükümetlerin kendi insanının boğazından keserek, eski Doğu Almanya'nın kalkınmasına yaptığı trilyonluk yatırımlar defalarca katlandı!

Elbe Nehri kıyısının düzlüklerine ve yamaçlarına yayılı Dresden bir villalar kenti. Kocaman bahçeler, yeşil korular ortasında yüzlerce yıllık saraylar, saraycıklar, şatolar, konaklar. Hepsi de birbirinden güzel ve zevkli bu yapılar, Dresden'in zamanında ne denli zengin insanlar kenti olduğunun belirtisi. Savaş sonrası Ulbricht ve Honecker'in yardakçılarının keyif sürdüğü bahçeler içindeki villalar 1990'dan sonra eski sahiplerine ya da mirasçılarına geri verildi.

‘İngiliz Parkında’ hoş bir gün...

Günlerden Cumartesi. Münih güzel bir yaz yaşıyor. Bu havada Avrupa'nın en büyük kent parkı 370 hektarlık "İngiliz Parkı"nda dolaşmak insanı rahatlatıyor. Orada kimlere rastlamıyorsunuz ki! Her gün gezintiye çıkan yaşlılara, yakındaki üniversiteden ders çalışmaya gelmiş gençlere, ağaçlar altına uzanmış, öpüşüp sevişen aşıklara, uçsuz bucaksız çimenlere yatmış, tembel tembel gökyüzü seyredenlere, atlarına binmiş, insanları rahatsız etmeden huzur dolu parkın yollarında gezinen polislere... Çin tapınağına benzediği için de 'Çin Kulesi' adı verilmiş 25 metrelik tahta kulenin çevresindeki tarihi ağaçların gölgeliklerini bira içen göbekli Bavyeralılarla, meraklı turistler doldurmuş... Her gün saat 15’den sonra canlı Bavyera dans müziği ve şarkıları gelenleri coşturuyor. Kulenin altındaki sahnede müzisyenler oynak melodiler çalıyor.

Çöpe atılmayan gıda malzemeleri

"Sofra"nın bugün kapılarını açmasına daha bir saat var. Önünde uzun bir kuyruk oluşmuş. Kuyruktakiler çoğunlukla yaşlılarla sığınmacılar. Ellerinde torbalar hem bekleşiyorlar hem de birbirleriyle çene çalıyorlar. Giyimlerinden pek varlıklı olmadıkları anlaşılıyor.

Son kullanım tarihi birkaç gün sonra olan yoğurt, yer yer çürümeğe başlamış meyve ve sebze... Dünden kalmış ekmekler... Bütün bunlar çöpe atılacak gıda malzemeleri. Resmi verilere göre Stuttgart ve çevresinde 66 bin insan yoksulluk sınırının altında geçim savaşı veriyor. ‘Stuttgart Sofrası‘ adlı dernek bütün kentte marketlerin atmaya hazırlandığı gıda malzemelerini toplayıp belirli mahallerindeki dükkânlarında yoksul insanlara çok düşük fiyatla satıyor. Birkaç avroya hibe edilmiş giysiler, kullanılmış mutfak eşyaları, oyuncaklar, kitaplar satanlar da var.

Dinlendirici huzur Alplerin eteklerinde

Buluşu olan "uçan bisiklet" ile uçmasını ömrü boyunca becerememiş olan Gustav Mesmer, doktorlar "Bu adam şizofrendir" dediği için yaşamını 1929-1949 yılları arasında güney Almanya'nın ünlü manastırlarından Schussenried'in psikiyatri kliniğinde geçirmek zorunda kalır. Bugün tüm binaları ziyarete açık manastırın Rokoko kütüphanesi Almanya'nın görülmeye değer tarihi eserlerinden sayılıyor. Freskleri, sütunları, küçük kubbeleriyle kütüphaneden çok bir kiliseyi andıran bu yapı özellikle Stuttgart'tan Konstanz Gölü'ne ya da Güney Bavyera'ya yapılan gezilerde mutlaka uğranması gereken bir yer. Az ötede Steinhausen'da "dünyanın en güzel köy kilisesi" olarak kabul edilen Barok yapı yükseliyor geniş ovada.

Aynı yol üzerinde, otomobille bir saat uzakta, Wies Kilisesi bir dünya kültür mirası. 270 yaşındaki bu Rokoko kiliseye ziyaretçiler Avrupa'nın en uzak köşelerinden akın ediyor. Çünkü Wies kutsal bir yer, bir dilek kilisesi olarak kabul ediliyor. Anlatılanlara göre 1738'de köylü kadın Maria Loy evinin tavan arasında bulduğu "Çarmıha gerilmiş İsa" heykelini aşağı indirir, tozunu alıp oturma odasında bir köşeye yerleştirir. Aradan birkaç hafta geçtikten sonra bir akşam duası sırasında gördüklerine inanamaz. İsa'nın gözlerinden yaşlar akmaktadır. Bu inanılmaz olay yörede yıldırım hızıyla duyulur. Ve aradan birkaç ay geçtikten sonra da köylü kadının evinin yanı başında alelacele inşa edilen küçük kiliseye taşınır. Bugünkü dev kilise ise 1754 yılında kapılarını açar dindarlara. Derdine çare arayanlar o günden bugüne, sadece kırk insanın yaşadığı küçük Wies köyünde bir tepenin üzerinde bütün azametiyle yükselen kiliseye taşınıp duruyor.

Kafka'nın kentinde

Prag'da saat on ikiye geliyor. Eski belediye binasının tarihi kulesinin dibine insanlar toplanmış. Az sonra küçük kapılar açılacak, figürler dışarı çıkacak, çanlar çalacak. Fotoğraf makineleri ayarlanmış, bekleşiyor Amerikalılar, Japonlar ve ötekiler... Birden Arnavut kaldırımı yolda nal sesleri. Kara bir fayton görünüyor. Üstü açık. Atlar kara, melon şapkalı faytoncu da. Sadece yolcuları beyazlar içinde. Gelinle damat, ellerinde çiçekler iki de küçük kız. Kulenin tam dibinde duruyor atlar. Aynı anda çanlar başlıyor çalmaya. İnsanlar heyecanlanıyor. Bir kıpırdama. Kulenin açılan küçük kapılarından ölümle azizler çıkıyor peş peşe. Yüzlerce fotoğraf makinesiyle cep telefonları aynı anda birkaç bin fotoğraf çekiyor. Sonra çanlar susuyor. İnsanlar ağır ağır dalıyor kentin sokaklarına.

Büyük alana doğru yürüyoruz. Sıra sıra faytonlar, üstü açık tarihi otomobiller gezdirecek müşteri bekliyor. Kocaman binalar, boy boy yüksek sivri kuleler. İnsan nereye, ne zaman bakacağını şaşırıyor. Birkaç adım sonra Paris Caddesi'ndeyiz. Geniş bir bulvar, ağaçlıklı. Prag, kocaman, tarihi, süslü, yüz yıllık yapılarıyla insana Budapeşte ile Viyana'yı çok anımsatıyor. Hepsi son yıllarda elden geçmiş, bakımlı. Altlarında mağazalar, Paris'i aratmayan. Çoğunun sahibinin Amerikalı Yahudi olduğunu söyleniyor. Demirperdenin kalkmasının ardından 30 bin Yahudi Prag'a dönmüş, Hitler'den kaçanların torunları.

Rusların Baden-Baden sevgisi!

Kimler gelmemiş Karaormanlar'ın şirin, şifalı suları ve tarihi kumarhanesi ile ünlü küçük kenti Baden-Baden’e! Tolstoy, Dostoyevski, Gogol, Turgenyev ... Rusların Baden-Baden sevgisi Çar Aleksander 'ın 1793'te bu yöreli Luise ile evlenmesiyle başlamış ve aralıksız sürmüş. Yeşillerin ortasında köşkler, villalar satın almışlar. Almanlar şifalı banyolardan çıkmazken onlar kumarhaneden, lokantalardan, şaraphanelerden çıkmamışlar. Bugün de değişen pek bir şey yok. Yeni zenginler sadece Karlsbad ve Viyana'nın, St. Moritz ve Davos'un, Nice ve Cannes'ın villalarıyla otellerini kapatmamışlar. Baden-Baden'in yamaçlarını dolduran çoğu tarihi villa da son yıllarda giderek daha çok el değiştirmekte, Almanlardan Ruslara geçmekte. 1991 yılına kadar Sovyetler Birliği'nin Dışişleri Bakanı, 2003 yılına kadar da Gürcistan Devlet Başkanı olan Şevardnadze’nin de doksanlı yılların başında kendine Baden-Baden'de bir villa almış olduğu söyleniyor!

Yönetenlerin korkulu düşü kitap

10 Mayıs 1933 Alman tarihine geçen karanlık, utandırıcı günlerden biridir. O akşam başlayan 'Kitap Yakma' girişimi hemen tüm ülkeye sıçradı. Üç hafta içinde Almanya'da yüz binlerce kitap yok edildi.

Berlin Opera alanında alevler havaya yükseliyor. Büyük ateşin çevresine toplanmış insanlar keyifli. Aralarında öğrencileri ile gelmiş sayısız üniversite profesörü de var. Kucaklar dolusu, çantalar içinde, sırt torbalarında, bisiklet sepetlerinde, hatta el arabalarına doldurulmuş yığınla kitap taşıyorlar ateşin yakıldığı alana. Az öteye tezgâh kurmuş seyyar satıcılar kızartılmış sosisler, bira, şekerleme, çikolata satıyor. Ellerinde büyük meşaleler üniformalı kızlar insanların arasında dolaşıp duruyor. Az sonra kamyonlar ateşin yanına yaklaşıyor. Kapaklar açılıyor. Kahverengi gömlekli üniversite gençleri kamyonlardan aldıkları binlerce kitabı ateşe fırlatıyor. Kara suratlı üniformalılar, tasmalarından zor tuttukları kurt köpekleri, olup biteni dikkatle izliyor. "Yüzlerce insan budalaca, hayvani bir çılgınlıkla haykırmaya başladı," diye yazar ilerde Arnold Zweig anılarında.